Brenin y Brythoniaid
- Gweler hefyd: Brenin Cymru a Tywysog Cymru
 Llun o Peniarth MS28, Hywel Dda. | |
| Enghraifft o'r canlynol | swydd  |
|---|---|
| Math | brenin |
| Olynwyd gan | Tywysog Cymru |
| Gwladwriaeth | Cymru |
Cyn teitl Brenin neu Dywysog Cymru, defnyddiwyd y teitl Brenin y Brythoniaid (Rex Britannorum) i ddisgrifio Brenin y Brythoniaid Celtaidd, hynafiaid y Cymry, cyn ac ar ôl goresgyniad y Rhufeiniaid.[1]
Brenhinoedd
[golygu | golygu cod]Brenin oedd y teitl a ddefnyddiai rheolwyr Cymreig cyn i'r term "tywysog" gael ei fabwysiadu. Serch hynny nid y tywysogion oedd y cyntaf i geisio uno Cymru dan un penarglwydd.
Brenhinoedd Amlwg
[golygu | golygu cod]- Llwyddodd Rhodri Mawr, brenin Gwynedd (844-878), i ychwanegu Powys (855-878) a Seisyllwg (871-878) at ei deyrnas.
- Llwyddodd Hywel Dda, brenin Seisyllwg (900-950), i ddod yn frenin ar Ddyfed (904-950), Brycheiniog (930-950), Gwynedd a Phowys (942-950).
- Roedd Maredudd ab Owain, brenin Deheubarth (986-999) hefyd yn teyrnasu ar Wynedd a Phowys (986-999).
- Daeth Gruffudd ap Llywelyn yn frenin ar Gymru gyfan. Daeth yn frenin ar Wynedd a Phowys ym 1039, Deheubarth ym 1055, a gweddill Cymru ym 1058 tan ei farw ym 1063.
Rhestr Brenin y Brythoniaid
[golygu | golygu cod]| Enw | Llun | Cyfnod | Teyrnas | Teitl | Ffynhonell |
|---|---|---|---|---|---|
| Mae breninoedd cyn y cyfnod hwn yn cael eu hystyried: Brenhinoedd Chwedlonol Ynys Prydain | |||||
| Caswallon fab Beli |  |
54 BC | |||
| Tasciovanus | 20 BC – AD 9 | ||||
| Cynfelyn |  |
9-40 AD | Tiroedd y Catuvellauni a'r Trinovantes | ||
| Togodumnus | 40-43 | Tiroedd y Regni, Atrebates a Belgae | |||
| Caradog | _post.png) |
43-50 | |||
| (Rhelaeth Rufeinig) | |||||
| Gwrtheyrn |  |
Canol y 5ed ganrif | |||
| Riothamus | c. 469 | ||||
| Emrys Wledig | _Emrys_Wledig.jpg) |
Hwyr yn y 5ed ganrif | |||
| di-enw | c. 545 | ||||
| Maelgwn Gwynedd | _Maelgwn_Gwynedd_Detail.jpg) |
?–549? | Teyrnas Gwynedd | ||
| Selyf ap Cynan | ?–c. 613 | Powys | |||
| Ceredig ap Gwallog | c. 614 – 617 | Elmet | |||
| Cadwallon ap Cadfan | _Cadwallon_fab_Cadfan.jpg) |
?–634 | Gwynedd | ||
| Idris ap Gwyddno | ?–635 | ||||
| Eugein I of Alt Clut | c. 642 | Strathclyde | |||
| Cadwaladr | _Cadwaladr_Fendigaid.jpg) |
c. 654 – c. 664 | Teyrnas Gwynedd | ||
| Geraint of Dumnonia | ?670–c. 710 | Dumnonii | |||
| Rhodri Molwynog ap Idwal | c. 712 – 754 | Teyrnas Gwynedd | |||
| Cynan Dindaethwy ap Rhodri | 798–816 | Teyrnas Gwynedd (o 754) | |||
| Merfyn Frych | 825–844 | Teyrnas Gwynedd | |||
| Rhodri Mawr | 844–878 | Teyrnas Gwynedd o 855, Teyrnas Powys o 872 a Seisyllwg | |||
| Anarawd ap Rhodri | 878–916 | Teyrnas Gwynedd | |||
| Idwal Foel | 916–942 | Teyrnas Gwynedd | |||
| Hywel Dda | |
942–950 | Teyrnas Deheubarth o 920 ac o 942; Teyrnas Gwynedd a Teyrnas Powys | ||
| Dyfnwal Moelmud | 930s–970s | Strathclyde | |||
| Maredudd ab Owain | 986–999 | Teyrnas Deheubarth, Teyrnas Gwynedd, Teyrnas Powys | |||
| Llywelyn ap Seisyll | 1018–1023 | Teyrnas Gwynedd a Teyrnas Powys ac o 1022, Teyrnas Deheubarth | |||
| Iago ab Idwal | 1023–1039 | Teyrnas Gwynedd a Teyrnas Powys | |||
| Gruffudd ap Llywelyn | 1039–1063 | Teyrnas Gwynedd a Teyrnas Powys ac o 1057, gweddill Cymru | |||
| Bleddyn ap Cynfyn | 1063–1075 | Teyrnas Gwynedd a Teyrnas Powys a Seisyllwg | |||
| Rhys ap Tewdwr | 1079–1093 | Teyrnas Deheubarth o 1081 | |||
| Defnydd o'r Teitl Brenin Cymru a Tywysog Cymru yn dechrau | |||||
| Gruffudd ap Cynan | 
|
1136–1137 | Gwynedd
(o 1081) |
Brenin y Cymry oll (yn 1137) | Brut y Tywysogion |
| Owain Gwynedd | .jpg)
|
1137–1170 | Gwynedd | Tywysog dros y genedl Brydeinig
(yn 1146); Brenin Cymru, Brenin Y Cymry, Tywysog y Cymry |
Brut y Tywysogion; siarteri cyfoes[2] |
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ Kari Maund (2000). The Welsh Kings: The Medieval Rulers of Wales. Tempus. ISBN 0-7524-2321-5.
- ↑ Carpenter, David (2003). The struggle for mastery: Britain 1066–1284. ISBN 9780140148244.