Baner y Sami

Baner y Sami

Baner Sami yw baner Y Lapdir (Sápmi) a phobl Sami (Saami), un o grwpiau pobl frodorol y gwledydd Nordig a Phenrhyn Kola Ffederasiwn Rwsia.

Y faner Sami gyntaf

Y faner Sami answyddogol gyntaf

Dyluniwyd y faner Sami answyddogol gyntaf gan yr arlunydd Sami Arfordirol Synnøve Persen o Porsáŋgu ym 1977. Fe'i defnyddiwyd fel symbol cenedlaethol yn yr arddangosiadau yn erbyn yr Argae arfaethedig yn Alta; digwyddiad a sbardunodd oes newydd yng ngwleidyddiaeth Sami ac sydd ag iddo arwyddocâd symbolaidd cryf bellach. Roedd y faner fel baner trilliw wedi'i strwythuro mewn ffordd sy'n awgrymu'r groes Nordig sy'n rhan o faneri'r gwledydd Nordig. Defnyddir y lliwiau (glas, coch a melyn) yn gyffredin ar gáktis - gwisg Sami traddodiadol.

Ail faner y Sami

Y faner Sami yn hedfan y tu allan i gaban

Cafodd y faner Sami swyddogol gyntaf ei chydnabod a'i urddo ar 15 Awst 1986 gan 13eg Cynhadledd Sami Nordig yn Åre, Sweden. Roedd y faner yn ganlyniad cystadleuaeth a noddwyd gan y papur newydd Sámi Áigi a cofnodwyd mwy na saith deg o awgrymiadau ar ei chyfer. Yn y diwedd, ystyriwyd un dyluniad newydd yn erbyn y faner answyddogol bresennol - a daeth allan yn orchfygol. Cyflwynwyd y dyluniad gan yr arlunydd Sami Arforirol Astrid Båhl o Ivgubahta / Skibotn, yn sir Tromssa / Troms, Norwy.

Cadwyd strwythur sylfaenol baner Persen, ond ychwanegodd Båhl y lliw gwyrdd - sy'n boblogaidd ar lawer o gáktis y Sami Deheuol. Mae'r pedwar lliw hyn wedi cael eu hadnabod ers hynny fel "lliwiau (cenedlaethol) y Sami". Hefyd, fe ychwanegodd fotiff a oedd yn deillio o'r symbol haul a lleuad sy'n ymddangos ar lawer o ddrymiau siaman. Er mai dim ond mewn coch y gwnaed lluniadau ar ddrymiau siaman (gan ddefnyddio sylwedd a geir o'r goeden wern gysegredig), mae'r motiff ar y faner yn defnyddio glas a choch - i gynrychioli'r lleuad a'r haul, yn ôl eu trefn. Y fformiwla lliw Pantone yw: 485C coch, gwyrdd 356C, 116C melyn a 286C glas.

Plant yr Haul

Dewiswyd y motiff gyda'r gerdd "Päiven Pārne '" ("Meibion yr Haul") mewn golwg. Cofnodwyd y gerdd gan offeiriad Protestannaidd Sami Deheuol Anders Fjellner (1795-1876), o gân Joik draddodiadol oedd yn drymlwythog ag elfennau o fytholeg Sami. Mae'r gerdd yn disgrifio'r Sami fel "meibion a merched yr haul", trwy'r undeb rhwng "cawr" benywaidd (endid mytholegol anhysbys) sy'n byw mewn "Tŷ Marwolaeth" ymhell yn y Gogledd, ac sy'n dianc gydag epil gwryw'r Haul. Cyfeirir at y Sami hefyd fel "epil Meibion yr Haul" yn anthem genedlaethol y Sami.

Statws swyddogol

Dwy ar bymtheg o flynyddoedd ar ôl cael ei fabwysiadu gan Gyngor y Sami, yn 2003, rhoddwyd statws swyddogol i faner y Sami yn Norwy, y wlad sydd â'r boblogaeth Sami fwyaf. Bellach mae'n orfodol i fwrdeistrefi yn Norwy chwifio'r faner ar 6 Chwefror, sef Diwrnod Cenedlaethol Sami.

Yn gynharach roedd gan Gyngor y Sami berchnogaeth lawn ar y faner a symbolau cenedlaethol eraill, ond ers yr 18fed Cynhadledd Sami maent bellach yn rhannu'r berchnogaeth honno â Chyngor Seneddol Sami. Mae gan y cydbwyllgor symbolau cenedlaethol yr hawl i bennu symbolau cenedlaethol newydd yn unol ag egwyddorion rhyngwladol herodraeth.

Dyddiau baner Sami

• Chwefror 6 - Diwrnod Cenedlaethol Sami, i goffáu cynhadledd Sami gyntaf yn Trondheim, 1917.
• Mawrth 25 - Gŵyl Fair y Cyhydedd
• Mehefin 24 - Canol yr Haf
• Awst 9 - Diwrnod pobl frodorol ryngwladol y Cenhedloedd Unedig.
• Awst 15 - Cydnabuwyd baner Sami ar 15 Awst 1986.
• Awst 18 - Ffurfiwyd Cyngor Sami ym 1956.
• Awst 26 - Cafodd Senedd Sami Sweden ei urddo ym 1993.
• Hydref 9 - Ffurfiwyd Senedd Sami Norwy ym 1989.
• Tachwedd 9 - Ffurfiwyd Senedd Sami y Ffindir ym 1973.
• Tachwedd 15 - Ganwyd cyfansoddwr yr "Anthem Genedlaethol" Sami, Isak Saba, 15 Tachwedd 1875.
• Tachwedd 29 - Ganwyd Elsa Laula Renberg 29 Tachwedd 1877. Hi hefyd oedd cadeirydd pwyllgor trefnu Cynulliad Sami cyntaf 1917 yn Trondheim.

Symbolau cysylltiedig

Seneddau Sami

Mae logo Senedd Sami Sweden yn cynnwys cylch yn y pedwar lliw Sami, tra bod Senedd Sami y Ffindir yn cynnwys cylch a thri lliw y faner Sami gyntaf. Nid yw logo cyfredol Senedd Sami Norwy yn ymgorffori elfennau o'r faner.

Ystâd Finnmark

Mae gan Finnmárkuopmodat, yr endid ymreolaethol a sefydlwyd gan Ddeddf Finnmark logo sydd, yn ôl gwefan yr endid "yn cael ei liwiau o faner Sami a Norwy, fel symbol y mae Ystâd Finnmark yn teimlo ei fod yn gysylltiedig â Sami, kvens ac Norwyaid ethnig ac yn gyfrifol amdano. (...) Mae'r siâp crwn ... yn cyfeirio at symbol haul baner Sami ac at amlen solet a diogel cylch. (...) Mae'n cael ei agor i ganiatáu i'r Goleuni'r Gogledd sef porth i mewn i liwiau baner Norwy a Sáai."

Sefydliadau Sami Rwsiaidd

Mae Cyngor Cynrychiolwyr Llawn-alluog etholedig Talaith Sami Murmansk yn defnyddio symbol a ysbrydolwyd yn drwm gan y faner: mae dau gorn ceirw wedi ymuno fel cilgant, yr hanner uchaf coch a'r hanner isaf glas, rhwng yr haneri yn ddwy streipen mewn melyn a gwyrdd. Mae Canolfan Pobl Gynhenid Talaith Murmansk, yr hyn mae Cyngor y Bobl Gynhenid swyddogol yn gweithredu (o fewn awdurdodaeth y Llywodraeth Daleithiol), yn defnyddio logo sydd hefyd wedi'i ysbrydoli gan y faner: cylch, hanner chwith glas a hanner dde goch, ac yn y canol mae lávvu brown, llinell las yn symbol o ddŵr, a llinell amryliw yn symbol o'r Awrora Borealis, sydd a'i liwiau o'r chwith i'r dde'n goch, melyn, gwyrdd a glas.