Neidio i'r cynnwys

Arian byw (elfen)

Oddi ar Wicipedia
Arian byw
Enghraifft o'r canlynolelfen gemegol, metel, superconducting element, chalcophile element Edit this on Wikidata
Mathpost-transition metal Edit this on Wikidata
Deunyddcinnabar, metacinnabar, sphalerite, corderoite, livingstonite Edit this on Wikidata
Màs200.592 ±0.003 uned Dalton Edit this on Wikidata
Fformiwla gemegolHg edit this on wikidata
SymbolHg Edit this on Wikidata
Rhif atomig80 Edit this on Wikidata
Trefn yr electronnau[Xe] 4f¹⁴ 5d¹⁰ 6s² Edit this on Wikidata
ElectronegatifeddEdit this on Wikidata
Cyflwr ocsidiadEdit this on Wikidata
Rhan oElfen cyfnod 6, Elfen Grŵp 12, mercury (II) reductase activity, Mwynlif Edit this on Wikidata
Enw brodorolmercury Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
Erthygl am yr elfen Mercwri yw hon. Gweler hefyd Mercher (planed) (Saesneg:Mercury).
Mercwri
Element 1: Hydrogen (H), Anfetelau eraill
Element 2: Heliwm (He), Nwyon nobl
Element 3: Lithiwm (Li), Metelau alcalïaidd
Element 4: Beryliwm (Be), Metel daear alcalïaidd
Element 5: Boron (B), Meteloidau
Element 6: Carbon (C), Anfetelau eraill
Element 7: Nitrogen (N), Anfetelau eraill
Element 8: Ocsigen (O), Anfetelau eraill
Element 9: Fflworin (F), Halogenau
Element 10: Neon (Ne), Nwyon nobl
Element 11: Sodiwm (Na), Metelau alcalïaidd
Element 12: Magnesiwm (Mg), Metel daear alcalïaidd
Element 13: Alwminiwm (Al), Metelau eraill
Element 14: Silicon (Si), Meteloidau
Element 15: Ffosfforws (P), Anfetelau eraill
Element 16: Swlffwr (S), Anfetelau eraill
Element 17: Clorin (Cl), Halogenau
Element 18: Argon (Ar), Nwyon nobl
Element 19: Potasiwm (K), Metelau alcalïaidd
Element 20: Calsiwm (Ca), Metel daear alcalïaidd
Element 21: Scandiwm (Sc), Elfennau trosiannol
Element 22: Titaniwm (Ti), Elfennau trosiannol
Element 23: Fanadiwm (V), Elfennau trosiannol
Element 24: Cromiwm (Cr), Elfennau trosiannol
Element 25: Manganîs (Mn), Elfennau trosiannol
Element 26: Haearn (Fe), Elfennau trosiannol
Element 27: Cobalt (Co), Elfennau trosiannol
Element 28: Nicel (Ni), Elfennau trosiannol
Element 29: Copr (Cu), Elfennau trosiannol
Element 30: Sinc (Zn), Elfennau trosiannol
Element 31: Galiwm (Ga), Metelau eraill
Element 32: Germaniwm (Ge), Meteloidau
Element 33: Arsenig (As), Meteloidau
Element 34: Seleniwm (Se), Anfetelau eraill
Element 35: Bromin (Br), Halogenau
Element 36: Crypton (Kr), Nwyon nobl
Element 37: Rwbidiwm (Rb), Metelau alcalïaidd
Element 38: Strontiwm (Sr), Metel daear alcalïaidd
Element 39: Ytriwm (Y), Elfennau trosiannol
Element 40: Sirconiwm (Zr), Elfennau trosiannol
Element 41: Niobiwm (Nb), Elfennau trosiannol
Element 42: Molybdenwm (Mo), Elfennau trosiannol
Element 43: Technetiwm (Tc), Elfennau trosiannol
Element 44: Rwtheniwm (Ru), Elfennau trosiannol
Element 45: Rhodiwm (Rh), Elfennau trosiannol
Element 46: Paladiwm (Pd), Elfennau trosiannol
Element 47: Arian (Ag), Elfennau trosiannol
Element 48: Cadmiwm (Cd), Elfennau trosiannol
Element 49: Indiwm (In), Metelau eraill
Element 50: Tun (Sn), Metelau eraill
Element 51: Antimoni (Sb), Meteloidau
Element 52: Telwriwm (Te), Meteloidau
Element 53: Ïodin (I), Halogenau
Element 54: Senon (Xe), Nwyon nobl
Element 55: Cesiwm (Cs), Metelau alcalïaidd
Element 56: Bariwm (Ba), Metel daear alcalïaidd
Element 57: Lanthanwm (La), Lanthanidau
Element 58: Ceriwm (Ce), Lanthanidau
Element 59: Praseodymiwm (Pr), Lanthanidau
Element 60: Neodymiwm (Nd), Lanthanidau
Element 61: Promethiwm (Pm), Lanthanidau
Element 62: Samariwm (Sm), Lanthanidau
Element 63: Ewropiwm (Eu), Lanthanidau
Element 64: Gadoliniwm (Gd), Lanthanidau
Element 65: Terbiwm (Tb), Lanthanidau
Element 66: Dysprosiwm (Dy), Lanthanidau
Element 67: Holmiwm (Ho), Lanthanidau
Element 68: Erbiwm (Er), Lanthanidau
Element 69: Thwliwm (Tm), Lanthanidau
Element 70: Yterbiwm (Yb), Lanthanidau
Element 71: Lwtetiwm (Lu), Lanthanidau
Element 72: Haffniwm (Hf), Elfennau trosiannol
Element 73: Tantalwm (Ta), Elfennau trosiannol
Element 74: Twngsten (W), Elfennau trosiannol
Element 75: Rheniwm (Re), Elfennau trosiannol
Element 76: Osmiwm (Os), Elfennau trosiannol
Element 77: Iridiwm (Ir), Elfennau trosiannol
Element 78: Platinwm (Pt), Elfennau trosiannol
Element 79: Aur (Au), Elfennau trosiannol
Element 80: Mercwri (Hg), Elfennau trosiannol
Element 81: Thaliwm (Tl), Metelau eraill
Element 82: Plwm (Pb), Metelau eraill
Element 83: Bismwth (Bi), Metelau eraill
Element 84: Poloniwm (Po), Meteloidau
Element 85: Astatin (At), Halogenau
Element 86: Radon (Rn), Nwyon nobl
Element 87: Ffranciwm (Fr), Metelau alcalïaidd
Element 88: Radiwm (Ra), Metel daear alcalïaidd
Element 89: Actiniwm (Ac), Actinidau
Element 90: Thoriwm (Th), Actinidau
Element 91: Protactiniwm (Pa), Actinidau
Element 92: Wraniwm (U), Actinidau
Element 93: Neptwniwm (Np), Actinidau
Element 94: Plwtoniwm (Pu), Actinidau
Element 95: Americiwm (Am), Actinidau
Element 96: Curiwm (Cm), Actinidau
Element 97: Berkeliwm (Bk), Actinidau
Element 98: Califforniwm (Cf), Actinidau
Element 99: Einsteiniwm (Es), Actinidau
Element 100: Ffermiwm (Fm), Actinidau
Element 101: Mendelefiwm (Md), Actinidau
Element 102: Nobeliwm (No), Actinidau
Element 103: Lawrenciwm (Lr), Actinidau
Element 104: Rutherfordiwm (Rf), Elfennau trosiannol
Element 105: Dubniwm (Db), Elfennau trosiannol
Element 106: Seaborgiwm (Sg), Elfennau trosiannol
Element 107: Bohriwm (Bh), Elfennau trosiannol
Element 108: Hassiwm (Hs), Elfennau trosiannol
Element 109: Meitneriwm (Mt)
Element 110: Darmstadtiwm (Ds)
Element 111: Roentgeniwm (Rg)
Element 112: Coperniciwm (Cn), Elfennau trosiannol
Element 113: Nihoniwm (Nh)
Element 114: Fflerofiwm (Fl)
Element 115: Moscofiwm (Mc)
Element 116: Lifermoriwm (Lv)
Element 117: Tenesin (Ts)
Element 118: Oganeson (Og)
Mercwri
Mercwri mewn cynhwysydd
Symbol Hg
Rhif 80
Dwysedd 13.534  g·cm−3

Elfen gemegol fetalig yw mercwri (enw poblogaidd: arian byw) â'r symbol Hg. Mercwri yw'r unig fetel sy'n hylif ar dymheredd stafell. Roedd arian byw yn hysbys i wyddonwyr yr Henfyd, yr Hen Aifft, yr India gynnar a Tsieina. Fe'i ceir weithiau yn ei chyflwr metalaidd naturiol ond yn amlaf fel y cyfansoddyn sinabar sylffid (HgS).

Arian Byw y Byd actio

[golygu | golygu cod]

Yng nghyfnod William Shakespeare roedd llawer o'r colur yr oedden nhw'n defnyddio yn cynnwys cemegion neu sylweddau peryglus, ac weithiau'n farwol. Enghraifft o fath o golur a oedd yn cynnwys arian byw oedd y paent coch oedd yn cael ei roi ar wefusau'r actorion. Roedd yr actorion yn ystod y ddrama yn llyfu'u gwefusau, ac yn llyncu'r arian byw oedd yn y paent. Roedd hwn yn achosi i'r actor/actores fynd yn sâl iawn dros gyfnod o amser.

Enghraifft arall oedd yn bochau a oedd yn cael eu peintio â chemegyn o'r enw mercury sulphide. Roedd hwn yn hawdd i'w anadlu drwy'r trwyn, ac mi fyddai'r arian byw gwenwynig yn cronni yn y stunog. A dim ond amser wedyn oedd rhwng yr actor a'i farwolaeth.

Eginyn erthygl sydd uchod am gemeg. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.