Jwrasig

Cyfnod Jwrasig 199.6–145.5 miliwn o flynyddoedd yn ôl PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
Cyfartaledd O2 yn yr atmosffêr	ca. 26 Cyfaint % (130 % o lefel a geir heddiw)
Cyfartaledd CO2 yn yr atmosffêr	ca. 1950 rhan / miliwn (7 wedi'i luosi gyda'r lefel fodern (cyn-ddiwydiannol))
Cyfartaledd tymheredd yr wyneb	ca. 16.5 °C (3 °C uwch na'r lefel heddiw)

Diagram i ddangos gwahanu Pangaea a symudiad y cyfandiroedd hynafol i'w safle presennol (gwaelod y llun). Mae'r rhif ar waelod pob map yn cyfeirio at 'miliwn o flynyddoedd cyn y presennol'.

Cyfnod daearegol yw'r Jurasig sy'n ymestyn o 201.3± 0.6 miliwn o flynyddoedd cyn y presennol (CP) hyd at 145± 4; sef o ddiwedd y cyfnod Triasig i gychwyn y cyfnod Cretasaidd. Dyma felly y cyfnod a adnabyddir fel canol yr Era Mesosöig (neu 'Oes yr Ymlusgiaid'.

Nodir cychwyn y cyfnod Jurasig gan y digwyddiad difodiant Triasig-Jurasig anferthol (Saesneg: Triassic–Jurassic extinction event). Bu dau ddigwyddiad pwysig arall yn ystod y cyfnod hwn:

• y Pliensbachian / Toarcian ar ddechrau'r Triasig a'r
• Tithonian Hwyr ar ei ddiwedd.

Fodd bynnag, nid yw'r naill na'r llall yn cael eu rhestru ar "Restr y Pum Difodiant Mawr".

Enwir y Jurasig ar ôl mynyddoedd y Jura, yn yr Alpau, ble adnabuwyd strata calch o'r cyfnod hwn.

Ar ddechrau'r Jurasig, dechreuodd yr uwch-gyfandir Pangaea ymranu'n ddwy ran: Laurasia i'r gogledd a Godwana i'r de. Oherwydd cynnydd yn yr arfordir ar y blaned, trodd yr hinsawdd o un sych i un gwlyb a llaith, a throdd sawl anialwch cras a diffaith yn fforestydd glaw gwyrddlas a llawn bywyd. Daeth y deinosor i ddominyddu'r Ddaear ac ymddangosodd yr aderyn cyntaf yn ystod y Jurasic o gangen tacsonomegol o'r deinosor theropod.

Ymhlith digwyddiadau mawr eraill roedd ymddangosoad y cena goeg (neu'r 'madfall') ac esblygodd y crocodeil o fyw ar y ddaear i fyw mewn dŵr. Yn y môr, roedd yr ichthyosaur a'r plesiosaur ac yn yr awyr, esblygodd y pterosaur.

Ffawna

Rhywogaethau morwrol a dyfrol

• 
  Pliosaurus (dde) yn bwlio Leedsichthys.
• 
  Ffosil o Ichthyosaurus o'r Jurasig Cynnar ar lechen yn ne'r Almaen, gyda chorff siap dolffin.
• 
  Muraenosaurus
• 
  Gastropod gyda mytilid bivalve yn sownd ynddo yn ne Israel.

Rhywogaethau ar y tir

• 
  Diplodocus - dros 30 m, sauropod cyffredin ar ddiwedd y cyfnod Jurasig.
• 
  Allosaurus - un o ysglyfaethwr mwyaf y cyfnod.
• 
  Stegosaurus - un o'r genera hawsaf i'w nabod.
• 
  Archaeopteryx, aderyn cyntefig a esblygodd tua diwedd y cyfnod Jurasig.

Gweler hefyd

• Yr uwchgyfandiroedd: Gondwana, Lawrasia a Pangaea.
• Gweler hefyd y cyfnodau: Permaidd, Triasig a'r Cretasaidd.