Byddin Weriniaethol Dros Dro Iwerddon: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
gwella cyfeiriad |
B manion iaith |
||
| Llinell 1: | Llinell 1: | ||
[[Image:Belfast mural 13 (cropped).jpg|bawd|250px|Murlun yn ninas [[Belffast]] yn coffhau'r streicwyr newyn]] |
[[Image:Belfast mural 13 (cropped).jpg|bawd|250px|Murlun yn ninas [[Belffast]] yn coffhau'r streicwyr newyn]] |
||
Corff paramilitaraidd gweriniaethol [[Iwerddon|Gwyddelig]] oedd '''Byddin Weriniaethol Dros Dro Iwerddon''' ([[Saesneg]]: ''Provisional Irish Republican Army'', ''Provisional IRA'' neu ''PIRA'', ar lafar yn aml y '''Provos'''). Mewn [[Gwyddeleg]], mae'n defnyddio'r un enw a'r nifer o gyrff eraill fu neu sydd yn defnyddio'r enw [[Byddin Weriniaethol Iwerddon]], sef ''Óglaigh na hÉireann'' ("Gwirfoddolwyr Iwerddon"). Mae hi wedi cael ei |
Corff paramilitaraidd gweriniaethol [[Iwerddon|Gwyddelig]] oedd '''Byddin Weriniaethol Dros Dro Iwerddon''' ([[Saesneg]]: ''Provisional Irish Republican Army'', ''Provisional IRA'' neu ''PIRA'', ar lafar yn aml y '''Provos'''). Mewn [[Gwyddeleg]], mae'n defnyddio'r un enw a'r nifer o gyrff eraill fu neu sydd yn defnyddio'r enw [[Byddin Weriniaethol Iwerddon]], sef ''Óglaigh na hÉireann'' ("Gwirfoddolwyr Iwerddon"). Mae hi wedi cael ei dynodi fel mudiad terfysgol gwaharddedig yn y [[DU]], ac fel mudiad anghyfreithlon yng [[Gweriniaeth Iwerddon|Ngweriniaeth Iwerddon]]. Gwêl y PIRA ei hun fel olynydd uniongyrchol [[Byddin Weriniaethol Iwerddon]] (IRA), a ymladdodd yn erbyn lluoedd y Deyrnas Unedig yn [[Rhyfel Annibyniaeth Iwerddon]]. Mae'r "Dros Dro" yn y teitl yn adlais bwriadol o'r "Llywodraeth Dros Dro" a gyhoeddwyd yn ystod [[Gwrthryfel y Pasg]], [[1916]]. |
||
Ffurfiwyd Byddin Weriniaethol Dros Dro Iwerddon yn [[1969]], pan holltodd oddi wrth Fyddin Weriniaethol Swyddogol Iwerddon, Ei nod oedd rhoi diwedd ar statws [[Gogledd Iwerddon]] o fewn y [[Deyrnas Unedig]] ac uno [[Iwerddon]] dan un llywodraeth [[sosialaeth|sosialaidd]]. O 1969, bu'n cynnal ymgyrchoedd arfog i'r diben hwn. Ymysg digwyddiadau mwyaf nodedig yr ymgyrch, roedd [[Streic Newyn Wyddelig 1981]], pan aeth nifer o aelodau'r Fyddin oedd yn y carchar ar streic newyn i |
Ffurfiwyd Byddin Weriniaethol Dros Dro Iwerddon yn [[1969]], pan holltodd oddi wrth Fyddin Weriniaethol Swyddogol Iwerddon, Ei nod oedd rhoi diwedd ar statws [[Gogledd Iwerddon]] o fewn y [[Deyrnas Unedig]] ac uno [[Iwerddon]] dan un llywodraeth [[sosialaeth|sosialaidd]]. O 1969, bu'n cynnal ymgyrchoedd arfog i'r diben hwn. Ymysg digwyddiadau mwyaf nodedig yr ymgyrch, roedd [[Streic Newyn Wyddelig 1981]], pan aeth nifer o aelodau'r Fyddin oedd yn y carchar ar streic newyn i fynnu cael eu trin fel carcharorion rhyfel. Bu deg ohonynt farw o newyn, yn cynnwys arweinydd y streic, [[Bobby Sands]]. Cynhaliodd ymgyrch fomio yng Ngogledd Iwerddon a Lloegr yn erbyn yr hyn a welai fel targedau milwrol, gwleidyddol ac economaidd.<ref>{{Cite book|title=IRA, the bombs and the bullets : a history of deadly ingenuity|url=https://www.worldcat.org/oclc/233549934|publisher=Irish Academic Press|date=2009|location=Dublin, Ireland|isbn=978-0-7165-2894-4|oclc=233549934|last=Oppenheimer, A. R.}}</ref> Ar [[28 Gorffennaf]] [[2005]], cyhoeddodd Cyngor y Fyddin fod yr ymgyrch arfog ar ben, ac y byddai o hynny allan yn gweithio tuag at ei nod trwy ddulliau heddychol yn unig. |
||
Ar 28 Gorffennaf 2005, cyhoeddodd Cyngor Byddin yr IRA ddiwedd ar ymladd gydag arfau, gan ddweud y byddai'n parhau i frwydro gyda "dulliau hollol wleidyddol a democrataidd a hynny yn |
Ar 28 Gorffennaf 2005, cyhoeddodd Cyngor Byddin yr IRA ddiwedd ar ymladd gydag arfau, gan ddweud y byddai'n parhau i frwydro gyda "dulliau hollol wleidyddol a democrataidd a hynny yn gyfan gwbwl ddi-drais." Aeth yn ei blaen i ddweud, "na ddylai Gwirfoddolwyr yr IRA ymroi i unrhyw fath arall o weithgaredd."<ref>{{Cite web|title=Full text: IRA statement|url=http://www.theguardian.com/politics/2005/jul/28/northernireland.devolution|website=the Guardian|date=2005-07-28|access-date=2020-09-03|language=en|first=Guardian|last=Staff}}</ref> Dwy flynedd yn ddiweddarach, yn 2007, ysgrifennwyd papur swyddogol gan uwchswyddog o Fyddin Prydain yn dweud fod Byddin Prydain wedi methu â choncro'r IRA drwy drais, ond mynnodd hefyd iddi ddangos i'r IRA na allai hithau lwyddo drwy ddulliau trais. Aeth yr uwchswyddog yn ei flaen i ddisgrifio'r IRA fel corff "proffesiynol, ysgilgar a chryf".<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/northern_ireland/6276416.stm "Army paper says IRA not defeated."]</ref> |
||
==Gweler hefyd== |
==Gweler hefyd== |
||
Fersiwn yn ôl 12:30, 4 Medi 2020
.jpg){kind=link}
Corff paramilitaraidd gweriniaethol Gwyddelig oedd Byddin Weriniaethol Dros Dro Iwerddon (Saesneg: Provisional Irish Republican Army, Provisional IRA neu PIRA, ar lafar yn aml y Provos). Mewn Gwyddeleg, mae'n defnyddio'r un enw a'r nifer o gyrff eraill fu neu sydd yn defnyddio'r enw Byddin Weriniaethol Iwerddon, sef Óglaigh na hÉireann ("Gwirfoddolwyr Iwerddon"). Mae hi wedi cael ei dynodi fel mudiad terfysgol gwaharddedig yn y DU, ac fel mudiad anghyfreithlon yng Ngweriniaeth Iwerddon. Gwêl y PIRA ei hun fel olynydd uniongyrchol Byddin Weriniaethol Iwerddon (IRA), a ymladdodd yn erbyn lluoedd y Deyrnas Unedig yn Rhyfel Annibyniaeth Iwerddon. Mae'r "Dros Dro" yn y teitl yn adlais bwriadol o'r "Llywodraeth Dros Dro" a gyhoeddwyd yn ystod Gwrthryfel y Pasg, 1916.
Ffurfiwyd Byddin Weriniaethol Dros Dro Iwerddon yn 1969, pan holltodd oddi wrth Fyddin Weriniaethol Swyddogol Iwerddon, Ei nod oedd rhoi diwedd ar statws Gogledd Iwerddon o fewn y Deyrnas Unedig ac uno Iwerddon dan un llywodraeth sosialaidd. O 1969, bu'n cynnal ymgyrchoedd arfog i'r diben hwn. Ymysg digwyddiadau mwyaf nodedig yr ymgyrch, roedd Streic Newyn Wyddelig 1981, pan aeth nifer o aelodau'r Fyddin oedd yn y carchar ar streic newyn i fynnu cael eu trin fel carcharorion rhyfel. Bu deg ohonynt farw o newyn, yn cynnwys arweinydd y streic, Bobby Sands. Cynhaliodd ymgyrch fomio yng Ngogledd Iwerddon a Lloegr yn erbyn yr hyn a welai fel targedau milwrol, gwleidyddol ac economaidd.[1] Ar 28 Gorffennaf 2005, cyhoeddodd Cyngor y Fyddin fod yr ymgyrch arfog ar ben, ac y byddai o hynny allan yn gweithio tuag at ei nod trwy ddulliau heddychol yn unig.
Ar 28 Gorffennaf 2005, cyhoeddodd Cyngor Byddin yr IRA ddiwedd ar ymladd gydag arfau, gan ddweud y byddai'n parhau i frwydro gyda "dulliau hollol wleidyddol a democrataidd a hynny yn gyfan gwbwl ddi-drais." Aeth yn ei blaen i ddweud, "na ddylai Gwirfoddolwyr yr IRA ymroi i unrhyw fath arall o weithgaredd."[2] Dwy flynedd yn ddiweddarach, yn 2007, ysgrifennwyd papur swyddogol gan uwchswyddog o Fyddin Prydain yn dweud fod Byddin Prydain wedi methu â choncro'r IRA drwy drais, ond mynnodd hefyd iddi ddangos i'r IRA na allai hithau lwyddo drwy ddulliau trais. Aeth yr uwchswyddog yn ei flaen i ddisgrifio'r IRA fel corff "proffesiynol, ysgilgar a chryf".[3]
Gweler hefyd
Cyfeiriadau
- ↑ Oppenheimer, A. R. (2009). IRA, the bombs and the bullets : a history of deadly ingenuity. Dublin, Ireland: Irish Academic Press. ISBN 978-0-7165-2894-4. OCLC 233549934.
- ↑ Staff, Guardian (2005-07-28). "Full text: IRA statement". the Guardian (yn Saesneg). Cyrchwyd 2020-09-03.
- ↑ "Army paper says IRA not defeated."