Y Gwyddoniadur Cymreig
Y Gwyddoniadur Cymreig (neu'r Encyclopaedia Cambrensis) oedd y gwaith gwyddoniadurol mwyaf uchelgeisiol erioed yn yr iaith Gymraeg. Cafodd ei gyhoeddi mewn deg cyfrol rhwng 1854 a 1879 gan Thomas Gee ar ei wasg enwog yn nhref Dinbych (Gwasg Gee). Y golygydd cyffredinol oedd John Parry (1812-1874), brawd-yng-nghyfraith Gee a darlithydd yng Ngholeg Y Bala. Erys y cyhoeddiad papur mwyaf yn y Gymraeg hyd heddiw.
Costiodd y fenter tua £20,000 i Thomas Gee. Roedd hynny'n swm aruthrol yn y cyfnod hwnnw, yn cyfateb i tua £1,000,000 heddiw.[1]
Disgrifiad
Mae'n waith anferth sy'n cynnwys bron i 9,000 o dudalennau mewn colofnau dwbl. Er bod nifer yr erthyglau sy'n ymwneud â'r Beibl a diwinyddiaeth yn sylweddol uwch nag a ddisgwylid mewn cyhoeddiad o'r fath heddiw, mae'n cynnwys yn ogystal nifer fawr o erthyglau bywgraffyddol, eitemau ar hanes Cymru a llenyddiaeth Gymraeg, y gwledydd Celtaidd, daearyddiaeth a gwyddoniaeth. Mae nifer o'r erthyglau bywgraffyddol yn dal i fod yn ddefnyddiol heddiw ac mae'r wybodaeth a geir am gyflwr Cymru yn y 19eg ganrif yn werthfawr hefyd.
Ymhlith y cyfrannwyr niferus oedd Owen Morgan Edwards a Syr John Morris-Jones; roedd erthygl JM-J ar yr iaith Gymraeg yn sail i'w gyfrol ddylanwadol A Welsh Grammar, Historical and Comparative (1913).
Cyfeiriadau
Gweler hefyd
Dolenni allanol
- Google Books: Y Gwyddoniadur Cymreig
- Cyfrol I (1856): Aalar-Blaidd
- Cyfrol II (1858): Blair, Hugh-Cynghrair Sanctaidd
- Cyfrol III (1861): Cranmer, Thomas-Duwinyddiaeth
- Cyfrol IV (1863): Duwinyddiaeth naturiol-Galatia
- Cyfrol V (1866): Galatiaid-Illtyd Farchog
- Cyfrol VI (1868): Iehofah-Lleufer Mawr
- Cyfrol VII (1872): Llew-Ner
- Cyfrol VIII (1874)
- Cyfrol IX (1877)
- Cyfrol X (1879)