William Price (meddyg)

William Price
Ffotograff o'r Dr. William Price ym 1871
Ganwyd	4 Mawrth 1800  Rhydri
Bu farw	23 Ionawr 1893  Llantrisant
Dinasyddiaeth	Cymru
Alma mater	Ysgol Gynradd Machen Coleg Brenhinol Llawfeddygon
Galwedigaeth	meddyg, ymgyrchydd yn erbyn pigiadau

Siartydd, meddyg ac arloeswr rhyddid personol oedd y Dr. William Price (4 Mawrth 1800 – 23 Ionawr 1893), a aned yn Rhydri, ger Llantrisant, Bro Morgannwg (bwrdeisdref sirol Caerffili). Daeth yn aelod o'r Coleg Llawfeddygol Brenhinol.

Cerflun o William Price a godwyd yn Llantrisant

Roedd o flaen ei amser yn ei syniadau cymdeithasol a safbwynt athronyddol. Daeth yn gymeriad adnabyddus yn ardal Pontypridd. Roedd yn llysieuwr ac yn noethlymunwr, er enghraifft. Roedd yn gefnogol i'r Siartwyr yn eu hymdrechion i ennill hawliau i'r gweithwyr a chodi eu safonau byw. Yn sgîl ymdaith y Siartwyr ar Gasnewydd ym 1839 ffoes i Ffrainc. Daeth i adnabod y bardd Heinrich Heine ym Mharis.

Enwodd ei fab yn Iesu Grist, gan fwriadol dorri tabŵ crefyddol; enillodd achos llys enwog i gael yr hawl i amlosgi ei fab a fu farw yn chwe mis oed. Ar 14 Mawrth 1884, pan oedd ar ganol paratoi i gorfflosgi ei fab, fe'i arestiwyd gan yr heddlu. Dywedodd yn y Llys nad oedd deddf dros gorff losgi, ond nad oedd ychwaith unrhyw ddeddf yn gwahardd corfflosgi. Cytunodd y llys gydag ef a dychwelodd at y gwaith o gorfflosgi ei fab. Paratodd yr achos llys hwn y ffordd i ddeddfau Corfflosgiad 1902.

Llyfryddiaeth

• Islwyn ap Nicholas, A Welsh Heretic (1973).