Neidio i'r cynnwys

Thomas Foulkes

Oddi ar Wicipedia
Thomas Foulkes
Ganwyd1731 Edit this on Wikidata
Llandrillo Edit this on Wikidata
Bu farw15 Mai 1802 Edit this on Wikidata
Machynlleth Edit this on Wikidata
DinasyddiaethBaner Cymru Cymru
Galwedigaethpregethwr Edit this on Wikidata

Roedd Thomas Foulkes (1731, - 15 Mai, 1802) yn gynghorydd, sef bregethwr cynnar, oedd a chysylltiadau cryf gyda dwy blaid y Methodistiaid, Y Methodistiaid Wesleaidd a'r Methodistiaid Calfinaidd. [1]

Cefndir ei grefydd

[golygu | golygu cod]

Ganwyd Thomas Foulkes yn Llandrillo, Sir Feirionnydd. Tyddynwyr oedd ei rieni. Pan oedd tua 23 mlwydd oed symudodd i Gaer i weithio fel saer coed. Yng Nghaer daeth yn gyfeillgar â gŵr ieuanc o'r enw Robert Roberts, yr hwn a fu wedi hynny yn weinidog Wesleaidd. O dan ddylanwad ei gyfaill dechreuodd mynychu Capel Wesleaidd yr Octagon. Ymunodd â chymdeithas y Wesleaid yn Neston, Swydd Gaer lle clywodd John Wesley [2] yn pregethu ym 1756 gan ddod dan deimladau ysbrydol dwys.[3]

Ychydig wedi ei dröedigaeth yng Nghaer symudodd i'r Bala i agor siop. Gan nad oedd achos Wesleaidd yn Y Bala, ymunodd a seiat y Methodistiaid Calfinaidd yno, a dechreuodd cynghori i'r enwad hwnnw.[4] Gan fod dwy blaid y Methodistiaid, ar y pryd, yn parhau i fod yn gymdeithasau o fewn Eglwys Loegr, mi fyddai'n anghyfreithiol i aelodau oedd heb eu hordeinio'n offeiriaid Eglwys Loegr pregethu. I osgoi eu herlyn galwyd y pregethwyr lleyg yn Gynghorwyr a'r hyn roeddynt yn dweud wrth gymdeithasau a seiadau yn air o gyngor yn hytrach na phregeth.

Priodasau

[golygu | golygu cod]
Lydia 3ydd wraig Foulkes

Priododd Thomas Foulkes teirgwaith, roedd pob un o'i wragedd a chysylltiadau pwysig yn hanes datblygiad Methodistiaeth Galfinaidd Cymru. Margaret, ferch Humphrey Jones oedd ei wraig gyntaf, bu eu priodas ym 1758. Roedd Humphrey Jones yn un o sylfaenwyr Methodistiaeth Galfinaidd yn Y Bala ac yn gyfaill a gohebydd i Howel Harris. Bu Margaret farw o wewyr esgor ym 1759, ni fu plentyn byw o'r briodas. Ym 1761, priodwyd Foulkes â Jane, gweddw David Jones a mam Sarah Jones, a ddaeth wraig i Thomas Charles [5] ym 1783. Bu Jane farw ym 1785.

Roedd Thomas a Sarah Charles, hefyd, yn cadw siop yn y Bala, gan nad oedd gan Thomas bywoliaeth eglwysig, er gwaetha'r ffaith ei fod yn offeiriad Eglwys Loegr; y siop oedd unig gynhaliaeth y teulu. Er mwyn peidio gorfod cystadlu am fusnes efo'i llysferch a'i fab yng nghyfraith enwog symudodd Thomas Foulkes i Fachynlleth gan agor siop yno.

Trydedd wraig Thomas Foulkes oedd Lydia, merch i Simon Lloyd, Plas yn Dre'r Bala a chwaer i Simon Lloyd (1756 - 1836) [6] un o offeiriaid cyfoethogaf y Methodistiaid. Bu iddynt wyth o blant.

Deuoliaeth

[golygu | golygu cod]

Er ei fod wedi dod yn gynghorydd i'r Methodistiaid Calfinaidd, parhaodd Thomas Foulkes i ddanfon arian i achos y Methodistiaid Wesleaidd, ac i John Wesley ei hun. Talodd am gyfieithu a chyhoeddi cyfieithiadau John Evans o Brif Feddyginiaeth Wesley ym 1759 ac o'i Reolau yr Unol Gymdeithasau ym 1761.

Marwolaeth

[golygu | golygu cod]

Ym 1802 daeth Owen Davies a John Hughes i Fachynlleth ar ran y genhadaeth Wesleaidd Gymraeg newydd, croesawodd Foulkes nhw i'w gartref a threfnodd iddynt bregethu yn y capel Calfinaidd lleol. Cafodd strôc yn ystod pregeth Davies a bu farw ychydig ddyddiau yn niweddarach, gan ei esgeuluso o'r frwydr daeth wedi hynny rhwng yr enwadau.

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. "FOULK(E)S, THOMAS (1731 - 1802), cynghorwr Methodistaidd bore | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-30.
  2. "Wesley [Westley], John (1703–1791), Church of England clergyman and a founder of Methodism". Oxford Dictionary of National Biography (yn Saesneg). doi:10.1093/ref:odnb/29069. Cyrchwyd 2020-03-30.
  3. Yr Eurgrawn Wesleaidd Rhagfyr 1829
  4. Jones, John Morgan Y Tadau Methodistaidd Cyfrol II. Gwasg Lewis Evans, Abertawe (1897). Tudalen 91. Y Tadau Methodistaidd : eu llafur a'u llwyddiant
  5. "CHARLES, THOMAS ('Charles o'r Bala'; 1755 - 1814). | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-30.
  6. "LLOYD, SIMON (1756 - 1836), clerigwr Methodistaidd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-30.