Sebon Nabulsi
 | |
| Enghraifft o: | cangen economaidd  |
|---|---|
| Math | Sebon |
| Yn cynnwys | halennau swlffad, olew olewydd |
| Rhanbarth | Nablus |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Math o sebon, tebyg i sebon Castile, Sbaen yw sebon Nabulsi (Arabeg: صابون نابلسي, ṣābūn Nābulsi ) a gynhyrchir yn ninas Nablus yn unig, sydd wedi'i leoli yn y Lan Orllewinol, Palesteina.[1] Ei brif gynhwysion yw olew olewydd gwyryfol (prif gynnyrch amaethyddol y rhanbarth), dŵr, a sodiwm alcalïaidd. Mae'r cynnyrch gorffenedig yn syml, o liw ifori ac nid oes ganddo lawer o arogl. Yn draddodiadol, roedd menywod yn ei wneud at ddefnydd y cartref, ac roedd wedi dod yn ddiwydiant sylweddol yn Nablus erbyn y 14g.
Ym 1907 roedd 30 o ffatrïoedd sebon yn ninas Nabulsi ac roedden nhw'n cyflenwi hanner y sebon ym Mhalestina. Dirywiodd y diwydiant yn ystod canol yr 20g yn dilyn y dinistr a achoswyd gan ddaeargryn Jericho yn 1927 a bomio dibendraw gan fyddin Israel. Yn 2008, dim ond dwy ffatri sebon oedd wedi goroesi yn Nablus. Mae hen ffatri sebon Arafat wedi'i throi'n Ganolfan Cyfoethogi Treftadaeth Ddiwylliannol.
Hanes
[golygu | golygu cod]
Yn draddodiadol, roedd menywod yn gwneud sebon Nabulsi at ddefnydd y cartref, hyd yn oed cyn ymddangosiad ffatrïoedd gwneud sebon bach yn y 10g.[2][3] Roedd masnach gyda Bedowiniaid yn angenrheidiol er mwyn gwerthu'r sebon, yn Nablus a Hebron, gan mai nhw yn unig a allai ddarparu'r sodiwm alcalïaidd (qilw) sy'n angenrheidiol ar gyfer y broses o gynhyrchu'r sebon.[4] Erbyn y 14g roedd diwydiant gwneud sebon sylweddol wedi datblygu yn Nablus ac roedd hoff sebon y Frenhines Elizabeth I o Loegr,[2] yn cael ei allforio ledled y Dwyrain Canol ac i Ewrop.
Yn y 19g gwelwyd ehangu'r gweithgynhyrchu sebon yn Nablus, a ddaeth yn ganolfan cynhyrchu sebon ledled y Cilgant Ffrwythlon. Erbyn 1907, roedd 30 ffatri'r ddinas yn cynhyrchu bron i 5,000 tunnell o sebon Nabulsi yn flynyddol, dros hanner yr holl gynhyrchu sebon ym Mhalesteina.[5][6] Ysgrifennodd John Bowring am sebon Nabulsi yn y 1830au ei fod yn “uchel ei barch yn y Lefant ,” ac ysgrifennodd Muhammad Kurd Ali, hanesydd o Syria, yn y 1930au mai “sebon Nablus yw’r sebon gorau ac enwocaf heddiw, a'r gyfrinach yw ei fod yn bur, ac wedi'i gynhyrchu'n dda."[7][8]
Dechreuodd y diwydiant sebon yn Nablus ddirywio yng nghanol yr 20g, a achoswyd yn rhannol gan drychinebau naturiol, yn enwedig daeargryn 1927, a ddinistriodd lawer o Hen Ddinas Nablus, ac yn rhannol gan feddiannaeth filwrol Israel. Dinistriodd cyrchoedd milwrol Israel yn ystod yr Ail Intifada sawl ffatri sebon yn y rhan hanesyddol o Nablus. Mae sawl ffatri sebon o hyd yn Nablus; ac yn 2021 roedd y cynnhyrch yn cael eu gwerthu yn bennaf i drigolion Palestiena a'r gwledydd Arabaidd, gyda rhai allforion masnach deg i Ewrop a thu hwnt. Dywedodd [9] Rheolwr Cyffredinol ffatri sy'n eiddo i deulu Touqan yn 2008:
Cyn 2000, arferai ein ffatri gynhyrchu 600 tunnell o sebon yn flynyddol. Oherwydd y rhwystrau corfforol ac economaidd sy'n ein hwynebu nawr oherwydd goresgyniad Israel - ac yn enwedig y checkpoints - rydym yn cynhyrchu llai na hanner y swm hwnnw heddiw.[2]
Yn ôl Swyddfa’r Cenhedloedd Unedig ar gyfer Cydlynu Materion Dyngarol, mae’r checkpoints a’r rhwystrau ffordd a sefydlwyd gan byddin Israel ledled y Lan Orllewinol wedi creu problemau enfawr wrth gludo cyflenwadau a deunydd i’r ffatrïoedd ac oddi yno yn ogystal â’i gwneud yn anodd i weithwyr fynd o'r ffatrïoedd ac o'r cartrefi i'r ffatrïoedd.[2] Fodd bynnag, mae sebon Nabulsi yn dal i gael ei werthu'n eang yn Nablus a'r Lan Orllewinol. Caiff hefyd ei allforio i ddinasoedd yr Iorddonen, Kuwait, ac dinasoedd Arabaidd yn Israel, fel Nasareth.[2][10]
Caiff y diwydiant sebon ei ystyried yn agwedd bwysig ar dreftadaeth ddiwylliannol Nablus, lle mae cadwraeth y diwydiant gwneud sebon wedi bod yn ganolbwynt i sawl prosiect lleol, gan gynnwys adfer a throsi hen ffatri sebon Arafat yn Ganolfan Cyfoethogi Treftadaeth Ddiwylliannol. Mae gan y ganolfan gyfleusterau ymchwil ac arddangos ac mae'n cynnwys ffatri sebon fodel fach sy'n gwneud sebon Nabulsi gan ddefnyddio dulliau traddodiadol. Mae Project Hope a sefydliadau anllywodraethol lleol eraill yn marchnata'r sebon yn y Gorllewin i godi arian ar gyfer eu prosiectau cymunedol eraill.[2]
Proses gynhyrchu
[golygu | golygu cod]Fel sebon Castile, prif gynhwysion sebon Nabulsi yw olew o'r olewydd gwyryfol, dŵr, a -*sodiwm alcalïaidd. Gwneir y cyfansoddyn trwy gymysgu lludw y planhigyn barila (qilw), sy'n tyfu ar hyd glannau Afon Iorddonen, gyda chalch (sheed) a gyflenwir yn lleol. Yna caiff y sodiwm ei gynhesu â dŵr ac olew'r olewydd mewn casgenni copr mawr dros byllau eplesu. Mae hydoddiant dŵr a sodiwm yn dod yn fwyfwy dwys mewn cyfres o 40 cylch sy'n cael eu hailadrodd dros wyth diwrnod. Yn ystod yr amser hwnnw, defnyddir teclyn pren siâp rhwyf a elwir yn dukshab i droi'r sebon hylif yn barhaus. Yna caiff y sebon hylif ei wasgaru mewn fframiau pren i galedu. Ar ôl iddo galedu, caiff ei dorri i mewn i siâp ciwb clasurol sebon Nabulsi a'i stampio â sêl nod masnach y cwmni. Yna mae'r ciwbiau sebon yn mynd trwy broses sychu a all bara rhwng tri mis a blwyddyn ac sy'n cynnwys eu pentyrru mewn strwythurau uchel i'r nenfwd, sy'n debyg i gonau gyda llefydd gwag yn y caol, sy'n caniatáu i'r aer symud o gwmpas y darnau sebon.[11]
Mae'r cynnyrch gorffenedig o liw ifori ac nid oes ganddo lawer o arogl. Ni ddefnyddir persawr byth mewn sebon Nabulsi. Cyn gadael y ffatri, mae'r ciwbiau unigol sydd i'w gwerthu'n lleol yn cael eu lapio â llaw mewn papur sydd wedi'i gwyro ar un ochr. Mae ciwbiau sydd i fod i gael eu hallforio yn cael eu gadael heb eu lapio ac fel arfer yn cael eu hanfon mewn sachau stiff i'w hamddiffyn rhag difrod.[11]
Oriel
[golygu | golygu cod]
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ "Palestinian Industries". Piefza.com. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2007-06-14. Cyrchwyd 2008-03-28.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 Michael Phillips (March 11, 2008). "Nablus' olive oil soap: a Palestinian tradition lives on". Institute for Middle East Understanding (IMEU). Cyrchwyd 2008-03-27.
- ↑ "Craft Traditions of Palestine". Sunbula. Archifwyd o'r gwreiddiol ar March 21, 2008. Cyrchwyd 2008-04-18.
- ↑ Krämer, 2008, p. 50.
- ↑ Philipp and Schäbler, 1998, p. 284.
- ↑ Doumani, 1995, Rediscovering Palestine
- ↑ "Nablus Soap: Cleaning Middle Eastern Ears for Centuries". Suburban Emergency Management Project. September 20, 2006. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2014-03-26. Cyrchwyd 2008-03-27.
- ↑ Le Strange, 1890, p. 513
- ↑ Wiles, Rich (8 April 2016). "Crafting traditional olive oil soap in Palestine". Cyrchwyd 20 December 2016.
- ↑ "Simple Pleasures". Al-Ahram Weekly. 8–14 June 2000. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 21 May 2008. Cyrchwyd 2008-03-27.
- ↑ 11.0 11.1 Rawan Shakaa (March 2007). "Natural ... Traditional ... Chunky!". This Week in Palestine. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2014-04-07. Cyrchwyd 2008-03-27.
Llyfryddiaeth
[golygu | golygu cod]- Doumani, B. (1995). "Rediscovering Palestine Merchants and Peasants in Jabal Nablus, 1700-1900". University of California Press. Cyrchwyd 2008-03-27.
- Krämer, G. (2008). A History of Palestine: From the Ottoman Conquest to the Founding of the State of Israel. Princeton University Press.
- Le Strange, G. (1890). Palestine Under the Moslems: A Description of Syria and the Holy Land from A.D. 650 to 1500. London: Committee of the Palestine Exploration Fund.
- Philipp, Thomas; Schäbler, Birgit (1998). The Syrian Land: Processes of Integration and Fragmentation: Bilād Al-Shām. Franz Steiner Verlag. ISBN 3-515-07309-4.
Dolenni allanol
[golygu | golygu cod]- Sebon Nabulsi - Nablus Y Diwylliant Archifwyd 2021-09-20 yn y Peiriant Wayback
- Witness, Rhaglen ddogfen sy'n proffilio 3 busnes yn Nablus, gan gynnwys un o'r ddau wneuthurwr sebon Nabulsi sy'n weddill.
