Robot dynoid
 | |
| Math | robot deudroed  |
|---|---|
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Robot gyda siâp y corff dynol yw robot dynoid (term a fathwyd o humanoid robot). Cânt eu dylunio i ryngweithio ag offer ac amgylcheddau dynol, at ddibenion arbrofol megis astudio cerdded a symud ar ddwy droed, neu at ddibenion eraill. Yn gyffredinol, mae gan robotiaid dynoid dorso, pen, dwy fraich, dwy goes a dwy droed, er y gall rhai robotiaid dynoid ddyblygu rhan o'r corff yn unig, er enghraifft, llaw neu ddwylo, neu o'r canol i'r pen. Mae gan rai robotiaid dynoid hefyd bennau sydd wedi'u cynllunio i efelychu nodweddion wyneb dynol fel llygaid a cheg. Mae'r Android yn ddynoid sydd wedi'i adeiladu i ymdebygu i fodau dynol yn esthetig.
Hanes[golygu | golygu cod]
Tarddodd y cysyniad o robot dynoid mewn llawer o wahanol ddiwylliannau ledled y byd. Mae rhai o'r adroddiadau cynharaf am y syniad o beiriant dynol yn dyddio i'r 4g CC ym Mytholeg Roeg a thestunau crefyddol ac athronyddol amrywiol o Tsieina. Yn ddiweddarach crëwyd prototeipiau ffisegol o ddynoid awtomatig yn y Dwyrain Canol, yr Eidal, Japan a Ffrainc.
Cymru[golygu | golygu cod]
Creodd y dewiniaid Gwydion ap Dôn a Math ddynoid benywaidd hardd, o flodau'r derw, banadl ac erwain, i fod yn wraig i Lleu Llaw Gyffes; galwyd hi'n Blodeuwedd. Ceir ei hanes ym Mhedwaredd Gainc y Mabinogi, sef Math fab Mathonwy. Gellir edrych ar y weithred hon fel hud a lledrith, neu fel disgrifiad cynnar o gynhyrchu android.[angen ffynhonnell]
Un o'r nofelau ffug-wyddonol yn y Gymraeg sy'n disgrifio 'peiriant yn ddyn a dyn yn beiriant', yw'r Dydd Olaf, a sgwennwyd yn 1967-8 gan Owain Owain.
Gwlad Groeg[golygu | golygu cod]
Creodd duw Groegaidd y gofaint, Hephaestus, sawl dynoid awtomata gwahanol mewn sawl chwedl. Yn yr Iliad gan Homer, creodd Hephaestus forwynion euraidd a'u trwytho â lleisiau tebyg i ddyn i wasanaethu fel offer neu offerynnau siarad.[1] Mae myth Groegaidd arall yn manylu ar sut y creodd Hephaestus awtomaton efydd enfawr o'r enw Talos i amddiffyn ynys Creta rhag goresgynwyr.[2]
Tsieina[golygu | golygu cod]
Yn y 3g CC, manylodd testun athronyddol Taoaidd o'r enw Liezi, a ysgrifennwyd gan yr athronydd Tsieineaidd Lie Yukou, y syniad o awtomaton dynoid. Mae'r testun yn cynnwys sôn am beiriannydd o'r enw Yan Shi a greodd robot maint dyn ar gyfer pumed brenin Brenhinllin Zhou Tsieineaidd, sef y Brenin Mu.[3] Adeiladwyd y robot yn bennaf o ledr a phren. Yr oedd gallu cerdded, canu, a symud pob rhan o'i chorff.[3]
Irac-Iran[golygu | golygu cod]
Yn y 13g, dyluniodd peiriannydd Mwslimaidd o Fesopotamia, sef Ismail al-Jazari ddynoidau amrywiol. Creodd robot-weinyddes a fyddai'n dosbarthu diodydd o gronfa hylif ac yn ymddangos allan o ddrws awtomatig i'w gweini.[4] Defnyddiwyd awtomaton arall a greodd ar gyfer golchi dwylo i ail-lenwi basn â dŵr ar ôl cael ei wagio.[5]
Yr Eidal[golygu | golygu cod]
Yn y 1400au, datblygodd Leonardo da Vinci cysyniad robot mecanyddol cymhleth wedi'i orchuddio â siwt o arfwisg, a oedd yn gallu eistedd, sefyll a symud ei freichiau'n annibynnol.[6] Roedd y robot cyfan yn cael ei weithredu gan system o bwlïau a cheblau.
Dynoidau cyfoes[golygu | golygu cod]
Mae dynoidau bellach yn cael eu defnyddio ar gyfer ymchwil a hynny o fewn sawl maes gwyddonol. Astudir strwythur ac ymddygiad y corff dynol (biomecaneg) i adeiladu robotiaid dynoid. Ar yr ochr arall, mae'r ymgais i efelychu'r corff dynol yn arwain at well dealltwriaeth ohono. Mae gwybyddiaeth ddynol yn faes astudio sy'n canolbwyntio ar sut mae bodau dynol yn dysgu o wybodaeth synhwyraidd er mwyn caffael sgiliau. Defnyddir y wybodaeth hon i ddatblygu modelau rhifyddol o ymddygiad dynol, ac mae wedi gwella dros amser.
Yn 2024 un o'r dynoidau a ddatblygwyd orau oedd Optimws a grewyd gan Tesla ac oedd yn defnyddio'r un dechnoleg AI a thechnoleg ceir i hunan yrru.
Awgrymwyd y bydd robot wedi'i ddatblygu'n iawn yn gwella bywydau bodau dynol. Gweler trawsddynoliaeth.
Mewn ffuglen wyddonol[golygu | golygu cod]
Mae thema gyffredin ar gyfer darlunio dynoidau mewn ffuglen wyddonol yn ymwneud â sut y gallant helpu bodau dynol mewn cymdeithas neu'n groes i hyn: yn fygythiad i ddynoliaeth (fel yn y Dydd Olaf).[7] Mae'r thema hon yn ei hanfod yn cwestiynu a yw deallusrwydd artiffisial yn rym da neu ddrwg i ddynolryw.[7] Enghraifft o ddynoid da, sydd o fudd i bobl, yw Commander Data yn Star Trek a C-3PO yn Star Wars.[7] Ar y llaw arall, mae 'r T-800 yn Terminator a Megatron yn Transformers yn ddynoidau drwg, peryglus.[7]
Ceir thema amlwg arall mewn ffuglen wyddonol am ddynoidau (robotiaid dynol) sy'n canolbwyntio ar bersonoliaeth. Mae rhai ffilmiau, yn enwedig Blade Runner a Blade Runner 2049, yn archwilio a ddylai bod synthetig, adeiledig gael ei ystyried yn berson ai peidio. Dyma hefyd prif thema'r nofel Y Dydd Olaf a sgwennwyd yn 1967-8.[8] Yma, mae'r awdur yn archwilio nodweddion dynol fel cariad, ac androidau sy'n anwahanadwy oddi wrth fodau dynol, ond eto nid oes ganddynt yr un hawliau â bodau dynol. Mae'r thema hon i'w gael mewn nofelau a ffilmiau diweddar sy'n annog cydymdeimlad y gynulleidfa tra hefyd yn tanio anesmwythder at y syniad bod robotiaid dynol yn dynwared bodau dynol yn rhy agos.[9]
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ Gera, Deborah Levine (2003). Ancient Greek ideas on speech, language, and civilization. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-925616-0. OCLC 52486031.
- ↑ University, Stanford (2019-02-28). "Ancient myths reveal early fantasies about artificial life". Stanford News (yn Saesneg). Cyrchwyd 2021-11-03.
- ↑ 3.0 3.1 Needham, Joseph (1991). Science and Civilisation in China: Volume 2, History of Scientific Thought. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-05800-1.
- ↑ @NatGeoUK (2020-08-01). "Medieval robots? They were just one of this Muslim inventor's creations". National Geographic (yn Saesneg). Cyrchwyd 2021-11-03.
- ↑ Rosheim, Mark E. (1994). Robot Evolution: The Development of Anthrobotics. Wiley-IEEE. tt. 9–10. ISBN 0-471-02622-0.
- ↑ Moran, Michael E. (2006-12-01). "The da Vinci Robot". Journal of Endourology 20 (12): 986–990. doi:10.1089/end.2006.20.986. ISSN 0892-7790. PMID 17206888. https://www.liebertpub.com/doi/10.1089/end.2006.20.986.
- ↑ 7.0 7.1 7.2 7.3 Mubin, Omar; Wadibhasme, Kewal; Jordan, Philipp; Obaid, Mohammad (2019-03-22). "Reflecting on the Presence of Science Fiction Robots in Computing Literature" (yn en). ACM Transactions on Human-Robot Interaction 8 (1): 1–25. doi:10.1145/3303706. ISSN 2573-9522.
- ↑ Boissoneault, Lorraine. "Are Blade Runner's Replicants "Human"? Descartes and Locke Have Some Thoughts". Smithsonian Magazine (yn Saesneg). Cyrchwyd 2021-11-05.
- ↑ Ho, Chin-Chang; MacDorman, Karl F.; Pramono, Z.A. Dwi (2008). "Human Emotion and the Uncanny Valley: A GLM, MDS, and Isomap Analysis of Robot Video Ratings". 2008 3rd ACM/IEEE International Conference on Human-Robot Interaction (HRI). http://www.macdorman.com/kfm/writings/pubs/Ho2007EmotionUncanny.pdf.
Darllen pellach[golygu | golygu cod]
- Carpenter, J., Davis, J., Erwin-Stewart, N., Lee. T., Bransford, J. & Vye, N. (2009). Cynrychiolaeth rhyw mewn robotiaid humanoid at ddefnydd domestig. International Journal of Social Robotics (rhifyn arbennig). 1 (3), 261‐265. Yr Iseldiroedd: Springer.
- Carpenter, J., Davis, J., Erwin-Stewart, N., Lee. T., Bransford, J. & Vye, N. (2008). Peiriannau anweledig mewn swyddogaeth, nid ffurf: Disgwyliadau defnyddwyr o robot humanoid domestig. Trafodion y 6ed gynhadledd ar Ddylunio ac Emosiwn. Hong Kong, Tsieina.
- Williams, Karl P. (2004). Adeiladu Eich Robotiaid Dynol Eich Hun: 6 Phrosiect Rhyfeddol a Fforddiadwy. Electroneg McGraw-Hill/TAB.ISBN 0-07-142274-9ISBN 0-07-142274-9 .ISBN 978-0-07-142274-1ISBN 978-0-07-142274-1 .
Dolenni allanol[golygu | golygu cod]
- Swyddi Humanoid Robots yn Japan
- Ulrich Hottelet: Nid yw Albert yn hapus - Sut mae robotiaid yn dysgu byw gyda phobl, African Times, Mehefin 2009