Robert Hooke

Oddi ar Wicipedia
Robert Hooke
Ganwyd18 Gorffennaf 1635 (yn y Calendr IwliaiddEdit this on Wikidata
Freshwater Edit this on Wikidata
Bu farw3 Mawrth 1703 (yn y Calendr IwliaiddEdit this on Wikidata
Llundain Edit this on Wikidata
DinasyddiaethTeyrnas Lloegr Edit this on Wikidata
Alma mater
ymgynghorydd y doethor
Galwedigaethpensaer, seryddwr, ffisegydd, dyddiadurwr, academydd, athronydd, dyfeisiwr, biolegydd, naturiaethydd Edit this on Wikidata
Swyddathro cadeiriol Edit this on Wikidata
Cyflogwr
Adnabyddus amMicrographia, Hooke's law Edit this on Wikidata
TadJohn Hooke Edit this on Wikidata
MamCecily Gyle Edit this on Wikidata
Gwobr/auCymrawd y Gymdeithas Frenhinol Edit this on Wikidata
llofnod
Robert Hooke
Portread modern o Robert Hooke (gan Rita Greer 2004), yn seiliedig ar ddisgrifiad gan John Aubrey a Richard Waller (m. 1715).
Ganwyd28 Gorffennaf (H.A. 18 Gorffennaf) 1635
Freshwater, Ynys Wyth, Lloegr
Bu farw3 Mawrth 1703 (67 oed)
Llundain
CenedligrwyddSais
MeysyddFfiseg a Chemeg
SefydliadauPrifysgol Rhydychen
Alma materEglwys Crist, Rhydychen
Academic advisorsRobert Boyle
Enwog amDeddf Hooke
Microsgopeg
y defnydd o'r gair 'cell'
DylanwadauRichard Busby

Gwyddonydd, athronydd a dyfeisiwr o Sais oedd Robert Hooke (28 Gorffennaf [H.A. 18 Gorffennaf] 16353 Mawrth 1703).

Efallai y gellir rhannu ei fywyd yn dair rhanː y gwyddonydd ymchwilgar, diarian; y gweithiwr caled, ariannog ac yn drydydd y cyfnod o salwch mawr a chenfigen cydweithwyr. Efallai mai'r rheswm pam na fu tan heddiw yn llygad y cyhoedd, rhyw lawer, yw'r trydydd, er i Alan Chapman, yn ddiweddar ei alw'n "Leonardo Lloegr".

Gwnaeth lawer o arbrofion ar gyfer y Gymdeithas Frenhinol yn ogystal â bod yn aelod o Gyngor y Gymdeithas. Roedd hefyd yn Athro ac yn 'Brif Syrferwr Llundain', yn dilyn tân mawr 1666 - gan fynd ati i wneud dros hanner yr arolygon ar ei liwt ei hun. Roedd hefyd yn bensaer pwysig iawn ar y pryd; bellach fodd bynnag, dim ond llond dwrn o adeiladau o'i eiddo sydd bellach yn sefyll. Creodd nifer o gyfyngiadau cynllunio ar gyfer Llundain, ac mae eu dylanwad yn parhau hyd heddiw yn y byd cynllunio.[1]

Yn ei lyfr Early Science in Oxford mae Robert Gunther yn neilltuo 5 rhan allan o gyfanswm o 14 i Hooke.

Braslun o'i waith[golygu | golygu cod]

Astudiodd Hooke yng Ngholeg Wadham ble roedd yn aelod o grŵp o Frenhinwyr, gyda dyn o'r enw John Wilkins yn eu harwain. Gweithiodd Hooke fel cynorthwyydd i'r meddyg Thomas Willis a hefyd i'r Gwyddel Robert Boyle, un o'r cemegwyr cyntaf. I Boyle, adeiladodd sawl pwmp gwactod ('vacuum pump') a ddefnyddiwyd ganddo yn ei arbrofion. Creodd hefyd rai o'r telesgopau Gregoraidd cyntaf, ac arsylwyd ar gylchdro'r planedau Mawrth ac Iau. Ysbrydolodd eraill i ddefnyddio meicrosgopau pan gyhoeddodd lyfr am y pwncː Micrographia. Rhagflaenodd Darwin gydag ambell gysyniad ym maes esblygiad, wedi iddo ddefnyddio offer tebyg i'r meicrosgop i edych yn fanwl ar ffosiliau[2][3].

Ymchwiliodd y ffenomenon o blygiant a thraethodd am theori tonnau golau. Ef oedd y cyntaf hefyd i esbonio fod mater yn chwyddo pan gaiff ei gynhesu a bod aer yn cael ei wneud allan o ronynnau mân gyda chryn bellter rhyngddynt.

Roedd y gwaith a wnaeth fel syrfewr a mapiwr hefyd o flaen ei amser ac yn gynsail i lawer o'r gwaith a ddefnyddir heddiw gyda'r map-ffurf-cynllun. Gwrthodwyd ei gynnig o osod y Llundain newydd (wedi tân 1666) ar ffurf grid, a derbyniwyd cynllun mwy confensiynol a oedd yn dilyn lleoliad yr hen strydoedd.

Bron iddo brofi fod disgyrchiant yn dilyn 'deddf sgwâr gwrthdro' (inverse square law) a rhagwelodd fod perthynas fel hyn hefyd yn rheoli symudiad y planedau, syniadau a ddatblygwyd ymhellach gan Syr Isaac Newton.[4] Gwnaeth lawer o'r arbrofion hyn fel 'ceidwad arbrofion' y Gymdeithas Frenhinol, swydd a gafodd yn 1662, a hefyd fel cyfaill Robert Boyle.

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. Chapman, Alan (1996). "England's Leonardo: Robert Hooke (1635–1703) and the art of experiment in Restoration England". Proceedings of the Royal Institution of Great Britain 67: 239–275. http://home.clara.net/rod.beavon/leonardo.htm. Adalwyd 2015-07-06.
  2. Drake, Ellen Tan (2006). "Hooke's Ideas of the Terraqueous Globe and a Theory of Evolution". In Michael Cooper and Michael Hunter (gol.). Robert Hooke: Tercentennial Studies. Burlington, Vermont: Ashgate. tt. 135–149. ISBN 978-0-7546-5365-3.CS1 maint: uses editors parameter (link)
  3. Drake, Ellen Tan (1996). Restless Genius: Robert Hooke and His Earthly Thoughts. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-506695-1.
  4. Encyclopaedia Britannica, 15fed Rhifyn, cyfr.6 tud. 44


Baner LloegrEicon person Eginyn erthygl sydd uchod am Sais neu Saesnes. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.