Neidio i'r cynnwys

Mumbai

Golygu dolenni
Oddi ar Wicipedia
Mumbai
Mathmega-ddinas, prifddinas y dalaith, dinas, metropolis, business cluster Edit this on Wikidata
Enwyd ar ôlMumba Edit this on Wikidata
Poblogaeth15,414,288 Edit this on Wikidata
Sefydlwyd
  • 1507 Edit this on Wikidata
Pennaeth llywodraethIqbal Singh Chahal Edit this on Wikidata
Cylchfa amserIndian Standard Time Edit this on Wikidata
Gefeilldref/i
Llundain, Los Angeles, St Petersburg, Stuttgart, Yokohama, Espoo, Honolulu County, İzmir, Berlin, Busan, Durango, Jakarta, Manila, Honolulu Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynolKonkan Edit this on Wikidata
SirMaharashtra Edit this on Wikidata
GwladBaner India India
Arwynebedd603 ±1 km² Edit this on Wikidata
Uwch y môr14 ±1 metr Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau19.0758°N 72.8775°E Edit this on Wikidata
Cod post400001 Edit this on Wikidata
Swydd pennaeth
  y Llywodraeth		Maer Mumbai, Municipal Commissioner of Mumbai Edit this on Wikidata
Pennaeth y LlywodraethIqbal Singh Chahal Edit this on Wikidata
Map
[golygwch ar Wicidata]

Prifddinas talaith Maharashtra yng ngorllewin India a phrif borthladd a chanolfan economaidd India yw Mumbai (Marathi: मुंबई, Mumbaī, IPA:[ˈmumbəi], hen enw hyd at 1995: 'Bombay'). Dyma'r ddinas fwyaf poblog yn India a'r ail ddinas fwyaf poblog yn y byd, gyda phoblogaeth o tua 15,414,288 (2018), ac mae poblogaeth Mumbai Fwyaf (sy'n cynnwys yr ardal fetropolitan cyfagos) oddeutu 22,885,000 (2016)[1][2]. Lleolir Mumbai ar arfordir gorllewinol India a cheir yno harbwr sy'n naturiol ddwfn. Mae Mumbai yn ymdrin â dros hanner cargo morol yr India.

Mae'n borthladd pwysig iawn ac yn ddinas sydd wedi gweld tyfiant economaidd aruthrol yn ystod y degawdau diwethaf; serch hynny anwastad yw dosbarthiad y buddiannau economaidd a nodweddir y ddinas gan gyferbyniaethau trawiadol rhwng y da eu byd a'r tlodion niferus. Yn 2008, enwyd Mumbai yn un o ddinasoedd alpha'r byd.[3][4] Mae ganddi fwy o filiwnyddion a biliwnyddion nag unrhyw ddinas arall yn India gyfan.[5][6]

Mae gan y ddinas nifer o adeiladau bric coch o gyfnod y Raj, e.e. y brif orsaf reilffordd yng nghanol y ddinas. Mae "Porth India", yr heneb a godwyd i nodi ymweliad y brenin Siôr V ym 1911, yn symbol o'r ddinas. Dros y dŵr ym Mae Mumbai mae nifer o henebion Bwdhaidd hynafol i'w cael ar Ynys Elephanta.[7][8]

Mumbai yw prifddinas arian, masnach ac adloniant India.[9] Mae hefyd yn un o ddeg canolfan fasnach orau'r byd o ran llif-arian byd-eang,[10] gan gynhyrchu 6.16% o Gynnyrch Mewnwladol Crynswth (GDP) India[11], ac mae'n cyfrif am 25% o allbwn diwydiannol, 70% o fasnach forwrol India (Ymddiriedolaeth Porthladd Mumbai a JNPT), a 70% o drafodion cyfalaf economi India.[12][13][14]

Geirdarddiad

[golygu | golygu cod]

Mae'r enw Mumbai yn deillio o Mumbā neu Mahā-Ambā - enw'r dduwies Mumbadevi o gymuned frodorol Koli[15]— ac ā'ī sy'n golygu "mam" yn yr iaith Marathi, sef mamiaith pobl Koli ac iaith swyddogol Maharashtra.[16][17]

Fodd bynnag, mae enwau hŷn ar y ddinas, a'r hynaf sy'n hysbys yw 'Kakamuchee' a 'Galajunkja', a ddefnyddir weithiau o hyd.[18][19] Yn 1508, defnyddiodd Gaspar Correia o Bortiwgal yr enw gwneud "Bombaim" yn ei ysgrif Lendas da Índia ("Chwedlau'r India").[20][21]

Hanes

[golygu | golygu cod]

Crynodeb

[golygu | golygu cod]

Yn wreiddiol, roedd y saith ynys sy'n ffurfio Mumbai yn gartref i gymunedau o bobl Koli a oedd yn siarad iaith Marathi.[16][22] Am ganrifoedd, bu'r ynysoedd dan reolaeth ymerodraethau brodorol cyn cael eu goresgyn gan Ymerodraeth Portiwgal ac yna the East India Company (Cwmni Dwyrain India) o Loegr. Yn 1661 priododd Siarl II, brenin Lloegr a'r Alban â Chatrin o Braganza ac fel rhan o'i gwaddol derbyniodd Charles borthladdoedd Tangier a Saith Ynys Bombay.[23] Yn ystod canol y 18g, ail-gynlluniwyd Bombay fel rhan o brosiect Hornby Vellard,[24] a adferodd yr ardal rhwng y saith ynys o'r môr.[25] Ynghyd ag adeiladu priffyrdd a rheilffyrdd, trawsnewidiwyd Bombay gan y prosiect, a gwblhawyd ym 1845, yn borthladd enfawr ar Fôr Arabia. Nodweddwyd Bombay yn y 19g gan ddatblygiadau economaidd ac addysgol. Yn ystod dechrau'r 20g daeth yn sylfaen gref i fudiad annibyniaeth India. Ar annibyniaeth India ym 1947 ymgorfforwyd y ddinas yn Nhalaith Bombay. Yn 1960, yn dilyn Mudiad Samyukta Maharashtra, crëwyd talaith newydd o'r enw Maharashtra, gyda Bombay yn brifddinas arni.[26]

Adeiladau a chofadeiladau

[golygu | golygu cod]
  • Castella de Aguada
  • Llyfrgell David Sassoon
  • Mosg Haji Ali
  • Neuadd Cowasji Jehangir
  • Raj Bhavan
  • Tŵr India
  • Tŵr Rajabai
  • Tŷ Jinnah
  • Tŷ Nariman

Enwogion

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ http://www.demographia.com/db-worldua.pdf.
  2. ↑ "Provisional Population Totals, Census of India 2011; Cities having population 1 lakh and above" (PDF). Office of the Registrar General & Census Commissioner, India. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 7 Mai 2012. Cyrchwyd 26 Mawrth 2012.
  3. ↑ "The World According to GaWC 2008". Globalization and World Cities Study Group and Network (GaWC). Prifysgol Loughborough. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 23 Chwefror 2011. Cyrchwyd 7 Mai 2009.
  4. ↑ "Mumbai | ISAC". Indiastudyabroad.org. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 12 Mai 2015. Cyrchwyd 29 Mai 2015.
  5. ↑ Bharucha, Nauzer (9 Mawrth 2015). "Thirty of India's 68 billionaires live in Mumbai". The Times of India. Mumbai. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 10 Mawrth 2015. Cyrchwyd 10 Mawrth 2015.
  6. ↑ "With 68 billionaires, India ranks 7th globally; Mumbai leads in India with 30". Daily News and Analysis. New Delhi. 10 Mawrth 2015. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 12 Mawrth 2015. Cyrchwyd 10 Mawrth 2015.
  7. ↑ Curzon, G.N. Complete book online – British Government in India: The Story of Viceroys and Government Houses. Cyrchwyd 22 Mawrth 2019.
  8. ↑ Douglas, James. Complete book online – Bombay and western India – a series of stray papers, with photos of Ajmer. London: Samson Low Marston & Co. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2021-02-25. Cyrchwyd 22 Mawrth 2019.
  9. ↑ Lakshmi, Rama (14 Ebrill 2011). "New millionaires hope to serve as role models for India's lower castes". The Washington Post. Mumbai. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 23 Mehefin 2015. Cyrchwyd 23 Mehefin 2015.
  10. ↑ "Mumbai, a land of opportunities". The Times of India. 20 Gorffennaf 2011. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 4 Awst 2014. Cyrchwyd 22 Gorffennaf 2011.
  11. ↑ "Mumbai Urban Infrastructure Project". Mumbai Metropolitan Region Development Authority (MMRDA). Archifwyd o'r gwreiddiol ar 26 Chwefror 2009. Cyrchwyd 18 Gorffennaf 2008.CS1 maint: unfit url (link)
  12. ↑ "10 worst oil spills that cost trillions in losses : Rediff.com Business". Rediff.com. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 14 Awst 2010. Cyrchwyd 16 Awst 2010.
  13. ↑ "Development of Mumbai International Airport (NMIA)" (PDF). CIDCO. 2013. t. 7. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 8 Awst 2014. Cyrchwyd 8 Gorffennaf 2015.
  14. ↑ Mahajan, Poonam (26 Gorffennaf 2014). "Poonam Mahajan explains why Mumbai is at the very heart of India story". DNA India. Mumbai. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 21 Mehefin 2015. Cyrchwyd 21 Mehefin 2015.
  15. ↑ Mukund Kule (8 Hydref 2010). "मुंबईचं श्रद्धास्थान" [Mumba'īcaṁ Shrad'dhāsthān]. Maharashtra Times (yn Marathi). Maharashtra. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 17 Mehefin 2015. Cyrchwyd 16 Mehefin 2015.
  16. ↑ 16.0 16.1 "Archived copy". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2 Rhagfyr 2013. Cyrchwyd 23 Tachwedd 2013.CS1 maint: archived copy as title (link)
  17. ↑ Bapat, Jyotsna (2005). Development projects and critical theory of environment. Sage. t. 6. ISBN 978-0-7619-3357-1.
  18. ↑ Patel & Masselos 2003, t. 4
  19. ↑ Mehta 2004, t. 130
  20. ↑ Shirodkar 1998, tt. 4–5
  21. ↑ Yule & Burnell 1996, t. 102
  22. ↑ Munshi, Kanaiyalal M. (1954). Gujarāt and its literature, from early times to 1852. Bharatiya Vidya Bhavan Educational Trust. t. xix. The next immigrants into the islands of Bombay were the Kolis, who on all authorities continued to be their original inhabitants till Aungier founded the city of Bombay. Kathiawad and Central Gujarāt was the home of the Kolis in pre-historic times.
  23. ↑ (Saesneg) Wynne, S. M. (2004). "Catherine (1638–1705)". Oxford Dictionary of National Biography (arg. online). Gwasg Prifysgol Rhydychen. doi:10.1093/ref:odnb/4894.CS1 maint: ref=harv (link) (mae angen tanysgrifiad neu aelodaeth o lyfrgell gyhoeddus i ddarllen yr erthygl)
  24. ↑ Dwivedi & Mehrotra 2001, t. 28
  25. ↑ "Once Upon a Time in Bombay". Foreign Policy. 24 Mehefin 2011. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 9 Ionawr 2015. Cyrchwyd 22 Chwferor 2012. Check date values in: |access-date= (help)
  26. ↑ "Bombay: History of a City". British Library. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 13 Chwefror 2009. Cyrchwyd 8 Tachwedd 2008.
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Mumbai&oldid=11926537"