Gareth Hughes
| Gareth Hughes | |
|---|---|
 | |
| Ganwyd | 23 Awst 1894  Dafen |
| Bu farw | 1 Hydref 1965 Motion Picture & Television Country House and Hospital |
| Dinasyddiaeth | y Deyrnas Unedig, Cymru, Teyrnas Unedig Prydain Fawr ac Iwerddon |
| Galwedigaeth | actor, cenhadwr, actor ffilm, actor llwyfan, academydd |
| Cyflogwr |
|
Actor llwyfan a ffilm o Gymru oedd Gareth Hughes (23 Awst 1894 – 1 Hydref 1965). Fel arfer roedd yn cael ei gastio fel arwr sensitif, dibrofiad mewn ffilmiau mud Hollywood. Cychwynodd Hughes ei yrfa ar lwyfan yn ystod ei blentyndod a parhaodd i chwarae rhannau ieuanc ar Broadway.
Bywgraffiad[golygu | golygu cod]
Ganwyd William John Hughes i deulu dosbarth gweithiol yn Dafen, sir Gaerfyrddin, ac ar ôl gweithio gyda nifer o gwmniau teithiol yng ngwledydd Prydain ymunodd â grŵp o actorion Cymreig. Aeth y grŵp ar daith i'r Unol Daleithiau, ac er nad oedd yn llwyddiannus cafodd talent ei sbotio Hughes yn Chicago, a penderfynodd aros yn America i ddilyn ei yrfa actio. Erbyn diwedd 1915 roedd wedi dod yn llwyddiannus ar Broadway. Arweiniodd hyn, yn ei dro, at ei gysylltiad gyda'r busnes ffilmiau.
Gyrfa ffilm[golygu | golygu cod]
Roedd gwaith cynharaf Hughes ar sgrîn gyda Clara Kimball Young yn Eyes of Youth (1919) a gyda Marguerite Clark yn Mrs Wiggs of the Cabbage Patch (1920). Perfformiodd gyda Viola Dana yn The Chorus Girl's Romance (1920). Arwyddodd gyda Metro Pictures a fe'i rhoddwyd ar fenthyg i Famous Players Lasky ar gyfer Sentimental Tommy (1921), yn ôl pob tebyg ei rôl ffilm orau.
Er ei fod wedi ymddangos mewn nifer o ffilmiau cyn hyn, roedd yn ystyried Sentimental Tommy fel ei hoff ffilm a'r mwyaf llwyddiannus. Gwnaeth pedwar deg-pump o ffilmiau rhwng 1918 a 1931. Ef hefyd oedd y hyfforddwr tafodiaith Cymreig ar The Corn is Green (1945) yn serennu Bette Davis. Disgrifwyd Hughes gan Cecil B. DeMille fel "delfrydwr ifanc", a disgrifiodd Fulton Oursler ef fel "y bachgen swyn i roi diwedd ar yr holl fechgyn swyn".
Dychwelyd i'r theatr[golygu | golygu cod]
Yn 1929, fel llawer o bobl eraill, collodd ei ffortiwn yng nghwymp Wall Street a fe'i adawyd heb yr un geiniog, ond parhaodd i wneud ffilmiau tan 1931 pan ymddangosodd yn Scareheads. Penderfynodd wedyn i adael y byd ffilm a dychwelyd i'w gariad cyntaf, y theatr. Rhedodd ei berfformiad olaf am 18 wythnos yn y Hollywood Playhouse yn 1938, lle serennodd fel Shylock yn y Merchant of Venice.
Cenhadwr[golygu | golygu cod]
Yn y 1940au cynnar profodd Hughes alwad gan Dduw. Mabwysiadodd yr enw Brother David, ac yn 1944 daeth yn genhadwr i Indiaid y Paiute ar Randir Pyramid Lake o Nevada. Treuliodd Hughes bron i 14 mlynedd gyda ei "blant" fel yr oedd yn hoff o'u galw.
Blynyddoedd diweddarach[golygu | golygu cod]
Yn 1958 penderfynodd Hughes ddychwelyd i Lanelli i dreulio ei flynyddoedd olaf yno. Ond roedd yn dyheu am heulwen arfordir orllewinol yr Amerig, ac ar ôl pum mis, dychwelodd i Galiffornia. Yn ddiweddarach symudodd Hughes i Gartref 'Motion Picture Country' yn Woodland Hills lle'r oedd ganddo ei fwthyn ei hun. Bedyddiodd yr actores ffilmiau mud Clara Kimball Young cyn ei marwolaeth. Bu farw ym 1965 o gymhlethdodau o byssinosis, clefyd yr ysgyfaint a gafodd wedi blynyddoedd yn didoli dillad rhodd yn Pyramid Lake. Cafodd ei amlosgi a claddwyd ei weddillion yn mynwent Gerddi Coffa Seiri Rhyddion yn Reno, Nevada.[2]
Yn 2000 cynhyrchwyd y ffilm ddogfen cyntaf ar fywyd Hughes gan Ffilmiau'r Nant mewn cydweithrediad â Stephen Lyons, cofiannydd Hughes, a darlledwyd y rhaglen ar S4C. Yn 2008, gwnaeth ei berthynas Kelvin Guy ffilm In Search of Gareth Hughes Archifwyd 2011-07-28 yn y Peiriant Wayback., sydd wedi ei ryddhau yn gyfyngedig iawn. Nid yw wedi cael ei ddarlledu nid yw'r ffilm ar gael i'w wylio yn gyhoeddus.[3]
Yn 2000, gosodwyd plac efydd er cof Gareth yn Amgueddfa Parc Howard (Llanelli) gan Stephen Lyons a nith Gareth; yn ddiweddarach yr un flwyddyn, codwyd plac glas Archifwyd 2011-07-28 yn y Peiriant Wayback. ar gartref Hughes fel plentyn, ar Princess Street yn Llanelli, a chafodd ei ddadorchuddio gan aelodau o'i deulu. Stephen Lyons, Treftadaeth Gymunedol Llanelli a'i berthynas Kelvin Guy sy'n gyfrifol am y teyrngedau hyn i seren y ffilmiau mud.[4]
Mae Llyfrgell Genedlaethol Cymru wedi dynodi gwefan y bywgraffydd Stephen Lyons fel rhan o dreftadaeth dogfennol Cymru.[5]
Ffilmyddiaeth ddethol[golygu | golygu cod]
- Every Mother's Son (1918)
- The Woman Under Oath (1919)
- The Isle of Conquest (1919)
- Eyes of Youth (1919)
- The Eternal Mother (1920)
- The Woman in His House (1920)
- Sentimental Tommy (1921)
- Forget Me Not (1922)
- Kick In (1922)
- The Christian (1923)
- Enemies of Women (1923)
- The Spanish Dancer (1923)
- Shadows of Paris (1924)
- The Midnight Girl (1925)
- Eyes of the Totem (1927)
- The Sky Rider (1928)
- Mister Antonio (1929)
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ Squier, Emma-Lindsay (July 1921). "Sentimental Gareth". Picture-Play (New York: Street & Smith Corporation). https://archive.org/stream/pictureplaymagaz14unse#page/n485/mode/2up. Adalwyd October 2, 2015.
- ↑ Davis, Lisa Fagin. "A Welshman in Reno". Manuscript Road Trip. Cyrchwyd 4 Ionawr 2014.
- ↑ "Tribute to 'forgotten' film star". BBC Wales. 2008-08-22.
- ↑ "Bronze Plaque".
- ↑ Lyons, Stephen. "Gareth Hughes: The First Welsh Film Star". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2011-03-06. Cyrchwyd 4 January 2014.
Dolenni allanol[golygu | golygu cod]
- Gareth Hughes Safle yn cael ei redeg gan bywgraffydd swyddogol Stephen Lyons
- Gareth Hughes ar wefan Internet Movie Database
- Brawd David Archifwyd 2007-09-11 yn y Peiriant Wayback. safle a sefydlwyd gan Kelvin Guy, perthynas i Gareth Hughes
- William John Hughes - arwr angof Cymreig Treftadaeth Gymunedol Llanelli
- Canllaw i Gareth Hughes Papurau Archifwyd 2015-12-22 yn y Peiriant Wayback. Casgliadau Arbennig, Llyfrgelloedd Prifysgol,ym Mhrifysgol Nevada, Reno.