Castell Carreg Cennen

Oddi ar Wicipedia
Castell Carreg Cennen
Carreg Cennen seen from the southeast - geograph.org.uk - 211604.jpg
Mathcastell Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
LleoliadDyffryn Cennen Edit this on Wikidata
SirSir Gaerfyrddin
GwladBaner Cymru Cymru
Uwch y môr251.8 metr Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau51.8547°N 3.9348°W Edit this on Wikidata
Rheolir ganCadw Edit this on Wikidata
Map
PerchnogaethCadw Edit this on Wikidata
Statws treftadaethadeilad rhestredig Gradd I Edit this on Wikidata
Manylion

Castell ger Llandeilo, Sir Gaerfyrddin, yw Castell Carreg Cennen. Mae'r castell ym Mharc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog. O dan y castell mae rheddfa ac ogof. Mae'r castell yn sefyll rhai milltiroedd i'r dwyrain o Gastell Dinefwr, castell pwysicaf tywysogion Deheubarth a safle eu llys.

Y castell Cymreig[golygu | golygu cod]

Adeiladwyd y castell cyntaf gan y Cymry, efallai gan Rhys ap Gruffudd o Ddeheubarth, ond roedd pobl yn defnyddio'r safle uwchben craig galchfaen yn yr oesau cynhanesyddol ac yng nghyfnod y Rhufeiniaid. Ceir y cyfeiriad cyntaf at y castell yn 1248 pan ailgipiodd Rhys y castell o ddwylo'r Saeson. Yn 1257 cipiodd Maredudd ap Rhys Gryg, oedd yn gynghreiriad pwysig i'r Tywysog Llywelyn ap Gruffudd yn y de, y castell oddi ar Rhys yn ei dro ac am gyfnod roedd yn safle pwysig ym mrwydrau'r Cymry am annibyniaeth dan y tywysog hwnnw.

Y castell Seisnig[golygu | golygu cod]

Cafodd y castell cyntaf ei ddifetha'n llwyr ac adeiladwyd y castell sydd yno heddiw gan Edward I, Brenin Lloegr yn y blynyddoedd ar ôl 1277 ac ychwanegwyd iddo yn y bedwaredd ganrif ar ddeg.

Cafodd y castell ei ddifrodi yn ystod gwrthryfel Owain Glyn Dŵr a'i ddifetha ym 1462, yn ystod Rhyfeloedd y Rhosynnau.

Traddodiad[golygu | golygu cod]

Mae yna chwedl fod y castell wedi ei adeiladu gan Urien Rheged a'i fab, Owain a bod yna farchog - efallai'r Brenin Arthur - yn cysgu o dan y castell.

Cadwraeth a mynediad[golygu | golygu cod]

Mae Castell Carreg Cennen (SN 667 191) ar rhestr Cadw. Mae'n gorwedd ger bentref Trapp, 3 milltir a hanner ar hyd y ffordd yno o dref Llandeilo.

Mae'r graig y saif y castell arni, sef Carreg Cennen, a'r tir o'i chwmpas yn Safle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig ers 1973.

 
 

Llyfryddiaeth[golygu | golygu cod]

  • Paul R. Davies, Castles of the Welsh Princes (Abertawe, 1988)