Neidio i'r cynnwys

Cap ffibr marwol

Oddi ar Wicipedia
Cap ffibr marwol
Inocybe erubescens

Dosbarthiad gwyddonol
Teyrnas: Fungi
Dosbarth: Basidiomycota
Urdd: Agaricales
Teulu: Cortinariaceae
Genws: Inosperma[*]
Rhywogaeth: Inosperma erubescens
Enw deuenwol
Inosperma erubescens

Math a rhywogaeth o ffwng yn nheulu'r Cortinariaceae yw'r Cap ffibr marwol (Lladin: Inocybe erubescens; Saesneg: Deadly Fibrecap).[1] Y Capiau Ffibr yw'r enw ar lafar ar y grwp mae'r ffwng yma'n perthyn iddo, ond nid yw'n derm gwyddonol. Y gair Groeg am y genws hwn yw Inocybe, sef 'cap wedi'i wneud o ffibr', a bathwyd y gair gan y botanegydd o Sweden, Elias Magnus Fries. Ceir enw Cymraeg arall ar y rhywogaeth hon, sef Cleisiwr coch. Mae'r teulu Cortinariaceae yn gorwedd o fewn urdd yr Agaricales.

Pe bai person yn ei fwyta, yna fel arfer, gall achosi marwolaeth y person hwnnw. Mae nifer o ffyngau'n perthyn i'r grwp hwn (gw. ffyngau marwol). Mae'r cemegolion o fewn y ffwng yma'n wenwynig.

Mae'r rhywogaeth hon o ffwng i'w chael yn Ewrop.

Lliw sborau'r fadarchen hon yw brown. O ran siâp, disgrifir y capan, neu gap y fadarchen fel un siâp cloch. Gelwir y rhan oddi tan y capan yn hadbilen (neu'n 'hymeniwm') a cheir sawl math: arwyneb llyfn, tegyll, chwarennau (tyllau bychan), rhychau ayb; mae gan y fadarchen hon yr hyn a elwir yn: tegyll. O ran y broses o gymeryd maeth, fe'i disgrifir fel mycorhisa.

Ffyngau

[golygu | golygu cod]

Credir fod rhwng 2.2 a 3.8 miliwn o wahanol rywogaethau o ffwng, a'u bod yn perthyn yn nes at grwp yr anifeiliaid nag at blanhigion.[2] Gelwir yr astudiaeth o ffwng yn "feicoleg", sy'n dod o'r Groeg μύκης (mykes) sef 'madarchen'. Mae tua 120,000 o'r rhain wedi'u disgrifio gan naturiaethwyr megis Carolus Linnaeus, Christiaan Hendrik Persoon ac Elias Magnus Fries. Oherwydd mai prin iawn yw gwybodaeth gwyddonwyr am y pwnc hwn, mae tacson y ffyngau'n newid o ddydd i ddydd.[3] Credir bod oddeutu 20,000 o rywogaethau o ffyngau yng ngwledydd Prydain.

Aelodau eraill o deulu'r Cortinariaceae

[golygu | golygu cod]

Mae gan Cap ffibr marwol ambell aelod arall yn y teulu hwn, gan gynnwys y canlynol:

Rhestr Wicidata:

rhywogaeth enw tacson delwedd
Cap gweog Caledonaidd Cortinarius caledoniensis
Cortinarius basiroseus Cortinarius basiroseus
Cortinarius bellus Cortinarius bellus
Cortinarius bulbosus Cortinarius bulbosus
Cortinarius calosporus Cortinarius calosporus
Cortinarius carbonellus Cortinarius carbonellus
Cortinarius cartilagineus Cortinarius cartilagineus
Cortinarius caryotis Cortinarius caryotis
Cortinarius castaneiceps Cortinarius castaneiceps
Cortinarius castanellus Cortinarius castanellus
Diwedd y rhestr a gynhyrchwyd yn otomatig o Wicidata.

Gweler hefyd

[golygu | golygu cod]

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. Gwefan y Bywiadur; CELl, lle ceir enwau safonol Cymraeg. Adalwyd 21 Chwefror 2020.
  2. Erthygl Fungal Diversity Revisited: 2.2 to 3.8 Million Species gan Hawksworth DL ac Lücking R yn y dyddlyfr Microbiology Spectrum, cyfrol 5, rhif 4, tud. 79–95. Cyhoeddwyd Gorffennaf 2017; Microbiology Spectrum; isbn=978-1-55581-957-6
  3. Gwefan palaeos.com; adalwyd 21 Chwefror 2020.
Safonwyd yr enw Cap ffibr marwol gan un o brosiectau . Mae cronfeydd data Llên Natur (un o brosiectau Cymdeithas Edward Llwyd) ar drwydded agored CC 4.0. Chwiliwch am ragor o wybodaeth ar y rhywogaeth hon ar wefan Llên Natur e.e. yr adran Bywiadur, a chyfrannwch er mwyn datblygu'r erthygl hon ymhellach.