Brithdegyll cylchog
Brithdegyll cylchog Panaeolus cinctulus | |
---|---|
Dosbarthiad gwyddonol | |
Teyrnas: | Fungi |
Dosbarth: | |
Urdd: | Agaricales |
Teulu: | Bolbitiaceae |
Genws: | Panaeolus[*] |
Rhywogaeth: | Panaeolus cinctulus |
Enw deuenwol | |
Panaeolus cinctulus |
Math a rhywogaeth o ffwng yn nheulu'r Bolbitiaceae yw'r Brithdegyll cylchog (Lladin: Panaeolus cinctulus; Saesneg: Banded Mottlegill).[1] 'Y Brithdegyll' yw'r enw ar lafar ar y grwp mae'r ffwng yma'n perthyn iddo, ond nid yw'n derm gwyddonol. 'Brith' yw 'gyda smotiau' a 'thegyll' yw lluosog 'tagell'. Mae'r teulu Bolbitiaceae yn gorwedd o fewn urdd yr Agaricales.
O'u bwyta, gall y ffwng yma gael effaith seicoweithredol; gall hyn arwain at newidiadau mewn canfyddiad (perception), hwyliau'r person, ymwybyddiaeth, gwybyddiaeth neu ymddygiad y person.
Mae'r rhywogaeth hon hefyd i'w chanfod yn byw ar dwyni glan y môr, yng Nghymru.[2]
Lliw sborau'r fadarchen hon yw du. O ran siâp, disgrifir y capan, neu gap y fadarchen fel un siâp cloch. Gelwir y rhan oddi tan y capan yn hadbilen (neu'n 'hymeniwm') a cheir sawl math: arwyneb llyfn, tegyll, chwarennau (tyllau bychan), rhychau ayb; mae gan y fadarchen hon yr hyn a elwir yn: tegyll. O ran y broses o gymeryd maeth, fe'i disgrifir fel maethiad saproffytig.
Ffyngau[golygu | golygu cod]
Credir fod rhwng 2.2 a 3.8 miliwn o wahanol rywogaethau o ffwng, a'u bod yn perthyn yn nes at grwp yr anifeiliaid nag at blanhigion.[3] Gelwir yr astudiaeth o ffwng yn "feicoleg", sy'n dod o'r Groeg μύκης (mykes) sef 'madarchen'. Mae tua 120,000 o'r rhain wedi'u disgrifio gan naturiaethwyr megis Carolus Linnaeus, Christiaan Hendrik Persoon ac Elias Magnus Fries. Oherwydd mai prin iawn yw gwybodaeth gwyddonwyr am y pwnc hwn, mae tacson y ffyngau'n newid o ddydd i ddydd.[4] Credir bod oddeutu 20,000 o rywogaethau o ffyngau yng ngwledydd Prydain.
Aelodau eraill o deulu'r Bolbitiaceae[golygu | golygu cod]
Mae gan Brithdegyll cylchog ambell aelod arall yn y teulu hwn, gan gynnwys y canlynol:
Rhestr Wicidata:
rhywogaeth | enw tacson | delwedd |
---|---|---|
Bolbitius coprophilus | Bolbitius coprophilus | |
Bolbitius demangei | Bolbitius demangei | |
Bolbitius luteus | Bolbitius luteus | |
Bolbitius mexicanus | Bolbitius mexicanus | |
Bolbitius muscicola | Bolbitius muscicola | |
Bolbitius pluteoides | Bolbitius pluteoides | |
Bolbitius variicolor | Bolbitius variicolor | |
Bolbitius vitellinus | Bolbitius vitellinus | |
Cap maes melyn | Bolbitius titubans | |
Cap maes rhwydog | Bolbitius reticulatus |
Gweler hefyd[golygu | golygu cod]
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ Gwefan y Bywiadur; CELl, lle ceir enwau safonol Cymraeg. Adalwyd 21 Chwefror 2020.
- ↑ Gwefan www.naturalresources.wales Cyfoeth Naturiol Cymru; adalwyd 23 Chwefror 2020.
- ↑ Erthygl Fungal Diversity Revisited: 2.2 to 3.8 Million Species gan Hawksworth DL ac Lücking R yn y dyddlyfr Microbiology Spectrum, cyfrol 5, rhif 4, tud. 79–95. Cyhoeddwyd Gorffennaf 2017; Microbiology Spectrum; isbn=978-1-55581-957-6
- ↑ Gwefan palaeos.com; adalwyd 21 Chwefror 2020.