Ardal Gadwraeth Ffordd Grosvenor, Wrecsam

Ardal gadwraeth i'r gogledd-orllewin o ganol Wrecsam, gogledd-ddwyrain Cymru, yw Ardal Gadwraeth Ffordd Grosvenor (Saesneg: Grosvenor Road Conservation Area).

Mae 26 adeilad rhestredig yn yr ardal gadwraeth, sy'n cynnwys nifer sylweddol o adeiladau o bwys.

Lleoliad[golygu | golygu cod]

Mae'r ardal gadwraeth Ffordd Grosvenor yn gorwedd i'r gogledd-orllewin o ganol Wrecsam.

Calon ardal gadwraeth yw Ffordd Grosvenor (Grosvenor Road). Mae'r stryd yn rhedeg o'r gyffordd gyda Stryt y Rhaglaw (Regent Street), gyferbyn ag Eglwys Gadeiriol Santes Fair, i'r gyffordd gyda Ffordd Rhosddu, wrth y gylchfan fawr ar ffordd gylch fewnol i'r gogledd o ganol y ddinas.

Mae'r ardal gadwraeth yn cynnwys Ffordd Grosvenor a Ffordd y Llwyni (“Grove Road”), a rhannau o Stryt y Rhaglaw, Stryt Gerallt (“Gerald Street”), Ffordd Bradle (“Bradley Road”), Maes Caxton (“Caxton Place”), Stryt y Brenin (“King Street”), Ffordd Rhosddu (“Rhosddu Road”), Ffordd Parc y Llwyni (“Grove Park Road”) a rhan o gampws Coleg Cambria.

Hanes[golygu | golygu cod]

Cynlluniwyd Ffordd Grosvenor a Ffordd y Llwyni rhwng 1861 a 1881 fel cylchoedd preswyl o fri ar gyfer dosbarth canol eginol Wrecsam. Lluniwyd pob adeilad yn unigryw yn bensaernïol. Rhoddwyd enwau unigryw i lawer o'r tai. ^[1]

Cafodd Ffordd Grosvenor ei henwi ar ôl teulu Grosvenor Plas Eaton, Caer, a ddaeth yn fwy adnabyddus fel Dugiaid Westminster yn ddiweddarach.

Erbyn 1951 roedd y rhan fwyaf o'r teuluoedd wedi symud allan o Ffordd Grosvenor a daeth y stryd yn gartref i swyddfeydd anrhydeddus. ^[1]

Credir mai Stryt y Brenin oedd y stryd breswyl gyntaf gafodd ei gynllunio yn ffurfiol yn y dref. Sefydlwyd y stryd erbyn 1828, ac yn ôl pob sôn cafodd ei enwi ar ôl Brenin Siôr IV (y Tywysog Rhaglaw tan 1820). Mae llawer o'r adeiladau hanesyddol sy'n dal i sefyll ar y stryd yn dyddio o'r cyfnod Sioraidd. ^[1]

Gyda Stryt yr Hôb a Stryt y Syfwr, mae Stryt y Rhaglaw yn barhad o’r patrwm strydoedd canoloesol yn ymledu o’r ardal wreiddiol o amgylch Eglwys Blwyf San Silyn.

Dynodwyd Ardal Gadwraeth Ffordd Grosvenor yn gyntaf ar 26 Medi 1990 a'i diwygio ar 6 Gorffennaf 2007. ^[1]

Disgrifiad[golygu | golygu cod]

Fel cyferbyniad i gymeriad trefol canol y ddinas, mae gan Ffordd Grosvenor gymeriad maestrefol deiliog. Mae nifer o adeiladau yn sefyll yn ôl o'r ffordd o fewn eu tiroedd eithaf sylweddol.

Mae amrywiaeth mawr o gynlluniau ac addurnau yn yr ardal gadwraeth, gyda deunyddiau fel gwaith cerrig nadd a therracotta - a rheilins o haearn addurnol. Mae muriau a chilbyst brics coch a thywodfaen yn nodweddion arwyddocaol Ffordd Grosvenor a Ffordd y Llwyni.

Mae rhan o'r Ffordd Rhosddu, ar bwys campws Coleg Cambria, o fewn yr ardal gadwraeth. Y prif adeilad hanesyddol ar gampws Coleg Cambria yw hen Ysbyty Coffa Wrecsam a Dwyrain Sir Ddinbych.

O gwmpas y gyffordd rhwng Ffordd Grosvenor a Stryt y Rhaglaw, mae grwp o adeiladau o bwysigrwydd arbennig i gymeriad pensaernïol y ddinas:

yr hen Wrexham Infirmary – adeiladwyd yn 1838 ar ôl cynllun gan Edward Welch, pensaer o Lerpwl – nawr Ysgol y Celfyddydau Creadigol Brifysgol Glyndŵr Wrecsam);
Cadeirlan Gatholig Rufeinig y Santes Fair (adeiladwyd yn 1857 ar ôl cynllun gan Edward Pugin)
Amgueddfa Wrecsam (yr hen orsaf heddlu – adeiladwyd hefyd yn 1857, ar ôl cynllun Thomas Penson, fel barics ar gyfer Milisia Sir Ddynbych).
Rhif 1, Ffordd Grosvenor, sy'n dwyn yr enw Grosvenor Lodge, gafodd ei adeiladu yn 1869 gan James Reynolds Gummow, pensaer lleol oedd yn gyfrifol am lawer o ddatblygiad maestrefol Wrecsam yn rhan olaf y 19eg ganrif.
Rhif 2 Ffordd Grosvenor, gafodd ei adeiladu tua 1870, efallai ar ôl gynlluniau JR Gummow. ^[1]

Mae adeiladau rhestredig eraill yn yr ardal gadwraeth yn cynnwys y canlynol:

Eglwys y Drindod, Ffordd Rhosddu,sy'n sefyll ar y gyffordd rhwng Ffordd Rhosddu a Stryt y Brenin, yn ffurfio canolbwynt pwysig i olygfeydd ar hyd y ddwy stryd. Codwyd yr eglwys a'i chlochdwr ar wahân gan ddefnyddio brics coch lleol Rhiwabon.
Hen Ysbyty Coffa Wrecsam a Dwyrain Sir Ddinbych, Ffordd Rhosddu, adeilad trawiadol o fricsen gydag addurnau carreg. Agorwyd yr ysbyty yn 1926.
Abbotsfield, Ffordd Rhosddu, adeilad Neo-gothig rhestredig Gradd II, sy'n sefyll ar y gyffordd rhwng Ffordd Rhosddu a Ffordd Grosvenor, yn yr ardal gadwraeth. Adeiladwyd y tŷ yn 1863, yn seiliedig ar gynllun gan JR Gummow.
Plas Gwilym, Ffordd y Llwyni. Adeiladwyd y tŷ rhwng 1861 ac 1866 ar gyfer S.T Baugh, yn ôl pob tebyg ar ôl cynllun gan JR Gummow. Enw gwreiddiol y tŷ oedd Leeswood House, ond erbyn 1910 roedd ei enw wedi newid i “Plas Gwilym”.
Rhif 9, Ffordd y Llwyni, tŷ preifat gafodd ei adeiladu yn 1881, yn sefyll yn ôl o'r ffordd mewn gardd gaeedig. ^[1]

Mae ailddatblygiadau o ganol i ddiwedd yr 20fed ganrif ar Ffordd Grosvenor a Ffordd y Llwyni wedi tarfu'n ddifrifol ar rythm pensaernïol a chydlyniad yr ardal. ^[1]