Ffordd Rhosddu, Wrecsam
Prif ffordd yn Wrecsam, gogledd-ddwyrain Cymru, yn arwain o ganol y ddinas mewn cyfeiriad gogledd-orllewinol, yw Ffordd Rhosddu (Saesneg: Rhosddu Road). Mae rhan o'r ffordd o fewn ardal gadwraeth Ffordd Grosvenor.
Lleoliad[golygu | golygu cod]
Mae Ffordd Rhosddu yn cysylltu canol Wrecsam â maestref Rhos-ddu i'r gogledd. Mae'r ffordd yn arwain o Sgwâr y Frenhines yng nghalon y ddinas, heibio adeiladau'r Cyngor a campws Coleg Cambria, i gylchfan fawr ar ffordd gylch fewnol. Ar ôl y gylchfan, mae'r ffordd yn parhau i faestref Rhos-ddu.
Tu hwnt i'r gyffordd gyda Ffordd Stansty, mae enw'r ffordd yn newid i New Road. Ar ôl hynny, mae'r ffordd yn arwain allan o'r ddinas, tuag at bentrefi Rhosrobin, Bradle a Llai.
Hanes[golygu | golygu cod]
Yn y Canol Oesoedd roedd ardal Ffordd Rhosddu yn rhan o dir comin Wrexham Regis. Yn 1655, sefydlwyd mynwent ar gyfer Anghydffurfiwr ar dir wedi'i brynu gan y llenor Morgan Llwyd. Ar ôl marwolaeth Morgan Llwyd yn 1659, fuodd y tir yn cael ei ddefnyddio am ddwy ganrif gan gapel y Bedyddwyr Stryt Caer. Yn 1960au, cafodd y fynwent ei thrawsnewid yn barc. [1]
Adeiladwyd y datblygiadau tai cyntaf yn Rhos-ddu yn 1856 ar ôl gyrraedd y rheilffordd yn yr ardal. Cynyddodd y boblogaeth ar ol i'r mwynglawdd Wrecsam & Acton agor yn yr 1860au. Yn 1863, adeiladwyd ar gornel Ffordd Rhosddu a Ffordd Grosvenor Abbotsfield, tŷ Neo-gothig o dywodfaen. Agorwyd yr Eglwys Sant Iago (St James's Church) yn 1876. Codwyd y Drindod, Eglwys Bresbyteraidd Cymru, ar ben dwyreiniol Stryt y Brenin, ar y gyffordd gyda Ffordd Rhosddu, yn 1902 ac fe'i hagorwyd yn 1908. Yn 1926, agorwyd Ysbyty Coffa Wrecsam a Dwyrain Sir Ddinbych. [2]
Disgrifiad[golygu | golygu cod]
Mae rhan o'r Ffordd Rhosddu, ar bwys campws Coleg Cambria, o fewn ardal gadwraeth Ffordd Grosvenor. Y prif adeilad hanesyddol ar capmys Coleg Cambria yw hen Ysbyty Coffa Wrecsam a Dwyrain Sir Ddinbych, adeilad trawiadol o fricsen gydag addurnau carreg. [3]
Mae Eglwys y Drindod yn sefyll ar y gyffordd rhwng Ffordd Rhosddu a Stryt y Brenin, yn ffurfio canolbwynt pwysig i olygfeydd ar hyd y ddwy stryd. Codwyd yr eglwys a'i chlochdwr ar wahân gan ddefnyddio brics coch lleol Rhiwabon. Mae'r eglwys yn adeilad rhestredig. [3]
Mae Abbotsfield, adeilad Neo-gothig rhestredig Gradd II, yn sefyll ar y gyffordd rhwng Ffordd Rhosddu a Ffordd Grosvenor, yn yr ardal gadwraeth. Adeiladwyd y tŷ yn 1863, yn seiliedig ar gynllun gan y pensaer lleol JR Gummow. [4]
Tirnod pwysig arall ar Ffordd Rhosddu yw mynwent yr Anghydffurfiwr (Saesneg: Dissenters' Burial Ground). Er bod y fynwent wedi cael ei thrawsnewid yn barc, mae'r beddfeini yn dal ar y safle. Cafodd Morgan Llwyd ei gladdu yn y fynwent, ac yn 1912 cafodd cofeb Morgan Llwyd ei dadorchuddio gan David Lloyd George. [1]
Mae'r Eglwys Sant Iago yn sefyll i'r gogledd-orllewin o ganol y ddinas, ar ochr orllewinol y stryd, mewn ardal o dai Fictoraidd. Mae'r eglwys rhestredig Gradd II wedi cadw llawer o'i nodweddion gwreiddiol. [5]
-
Abbotsfield, ar y gyffordd rhwng Ffordd Rhosddu a Ffordd Grosvenor -
Eglwys y Drindod, ar y gyffordd rhwng Ffordd Rhosddu a Stryt y Brenin -
Mynwent yr Anghydffurfiwr, Ffordd Rhosddu
- ↑ 1.0 1.1 "Dissenters Burial Ground 1655". Wrexham History. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2023-02-03. Cyrchwyd 22 Mawrth 2023.
- ↑ "Wrexham Infirmary and Wrexham Memorial Hospital, records of". JISC Archives Hub. Cyrchwyd 22 Mawrth 2023.
- ↑ 3.0 3.1 "Cynllun Rheoli ac Asesu Ardal Gadwraeth Ffordd Grosvenor" (PDF). Wrecsam.gov.uk. Cyrchwyd 22 Mawrth 2023.
- ↑ "Abbotsfield Priory Hotel, Rhosddu, Wrexham". British Listed Buildings. Cyrchwyd 22 Mawrth 2023.
- ↑ "Church of St James, Rhosddu, Wrexham". British Listed Buildings. Cyrchwyd 22 Mawrth 2023.