Rakie Ayola
| Rakie Ayola | |
|---|---|
| Ganwyd | Mai 1968  Caerdydd |
| Dinasyddiaeth |  Cymru |
| Alma mater | |
| Galwedigaeth | actor, actor llwyfan |
| Priod | Adam Smethurst |
Actores o Gymru yw Rakie Olufunmilayo Ayola (ganwyd Mai 1968). Daeth i amlygrwydd gyntaf yn rôl arweiniol y ffilm Jeanette Winterson Great Moments in Aviation yn 1993 ac mae fwyaf adnabyddus am ei rôl fel Kyla Tyson yn nrama feddygol y BBC Holby City. Mae Ayola wedi gweithio ym myd y theatr, ffilm a theledu, gan ymddangos mewn nifer o berfformiadau theatraidd o waith Shakespeare, ffilmiau Hollywood The i Inside a Sahara, ac amryw o sioeau teledu, gan gynnwys Soldier Soldier, EastEnders, Sea of Souls a Doctor Who. Ymddangosodd yn yr wythfed i'r unfed gyfres ar ddeg o Holby City, rhwng 2006 a 2008, ac yn 2009 bu’n serennu yng nghomedi gerddorol CBBC My Near Famous Family. Yn 2017, cymerodd Ayola rôl Hermione Granger yng nghynhyrchiad y West End o Harry Potter and the Cursed Child.
Mae Ayola wedi galw am fwy o gynrychiolaeth ethnig yn y diwydiant adloniant, ac yn 2001 sefydlodd ei chwmni cynhyrchu ei hun, gan gynhyrchu'r ffilm fer Persephone's Playground ar gyfer gŵyl ffilm Cannes er mwyn hyrwyddo ei hymgyrch. Yn 2006, roedd Ayola ar y rhestr fer ar gyfer y wobr 'Perfformiad Benywaidd mewn Teledu' yng Ngwobrau Screen Nation, a derbyniodd wobr Soniad Anrhydeddus yn yr un categori yn 2007 ac enwebiad pellach ar y rhestr fer yn 2008. Mae'n briod â'i chyd-actor Adam Smethurst ac mae ganddynt ddau o blant.
Bywyd cynnar[golygu | golygu cod]
Ganwyd Ayola yng Nghaerdydd ym mis Mai 1968 i fam a ddoi'n wreiddiol o Sierra Leone a thad o Nigeria.[1] Cafodd ei magu gan gefnder ei mam a'i wraig yn Nhrelái, Caerdydd.[2] Mae Ayola yn Yoruba trwy ddisgynyddiaeth, er nad yw'n siarad yr iaith. Astudiodd Ayola yn Ysgol Gynradd Windsor Clive ac Ysgol Uwchradd Glan Ely, ac roedd yn aelod o Theatr Ieuenctid Orbit, Theatr Ieuenctid De Morgannwg, Côr Ieuenctid De Morgannwg a Theatr Ieuenctid Genedlaethol Cymru.[3] Gadawodd yr ysgol uwchradd cyn sefyll ei Lefel A er mwyn dilyn ei huchelgais o fod yn actores. Aeth ymlaen i astudio yng Ngholeg Cerdd a Drama Brenhinol Cymru, gan dreulio tair blynedd yn astudio ar gyfer diploma actio. Cafodd ei phrofiad cyntaf o actio yn chwarae rhan boneddiges breswyl yn llys y Brenin Arthur ar lwyfan yr Eisteddfod pan oedd yn yr ysgol gynradd.[4] Dywed Ayola mai perfformiad Barbra Streisand yn Hello, Dolly! a'i hysbrydolodd i actio pan yn blentyn, er ei bod yn rhoi'r diolch i'w mam maeth am ei hannog i actio'n broffesiynol. Swydd gyntaf Ayola oedd gwerthu jîns ym Marchnad Ffordd Bessemer yng Nghaerdydd.[5] Bu'n gweithio fel morwyn siambr tra oedd yn yr ysgol ddrama a, chwe wythnos cyn iddi raddio, cafodd gynnig swydd gyda'r cwmni theatr 'Made in Wales' a'i galluogodd i gael ei cherdyn undeb.
Gyrfa[golygu | golygu cod]
Dechreuodd Ayola ei gyrfa yn y theatr, gan berfformio mewn nifer o ddramâu Shakespearaidd gan gynnwys Twelfth Night, A Midsummer Night's Dream, The Tempest, The Merchant of Venice a Macbeth.[6]
Gwnaeth Ayola ei hymddangosiad ffilm cyntaf yn Great Moments in Aviation (1993), a ysgrifennwyd gan Jeanette Winterson, lle bu’n serennu ochr yn ochr â Jonathan Pryce a John Hurt. Ymddangosodd hefyd yn y ffilm gomedi rhamantus The Secret Laughter of Women a oedd wedi'i gosod yn Nigeria ac yn serennu Colin Firth,[7] y ffilm gyffro The i Inside a ffilmwyd yn Ysbyty Sully, Caerdydd,[8] a Sahara, a ffilmiwyd ym Moroco tra oedd Ayola yn feichiog gyda'i phlentyn cyntaf.[9]
Rôl deledu doreithiog gyntaf Ayola oedd ei rhan fel Bernie Roberts yng nghyfres ITV Soldier Soldier. Aeth ymlaen i ymddangos yn Scarlett, dilyniant i Gone With the Wind, ac yn opera sebon Cymru Tiger Bay.[10] Bu hefyd yn actio ochr yn ochr â Pauline Quirke yn Maisie Raine a Being April. Ym 1996, ymddangosodd Ayola yn y Theatr Genedlaethol mewn addasiad gan Helen Edmundson o War and Peace Leo Tolstoy . Yn 2001, daeth yn gyflwynydd rhaglen gelf BBC Yellow Double Double, ochr yn ochr â'r bardd Owen Sheers a'r artist perfformio Mark Rees.[11]
Mae ymddangosiadau teledu nodedig eraill Ayola yn cynnwys ffilm gyffro seicolegol y BBC Green-Eyed Monster (2001),[12] opera sebon EastEnders (2001),[13] Waking the Dead (2001), London's Burning (2001), Offenders (2002),[14] Murder in Mind (2003), The Canterbury Tales (2003) a Sea of Souls (2004). Rhwng 7 Chwefror 2006 a 9 Rhagfyr 2008, bu Ayola yn serennu yn nrama feddygol y BBC Holby City fel nyrs Kyla Tyson. Yn 2008 hefyd, ymddangosodd Ayola yn y bennod Doctor Who "Midnight" ochr yn ochr â'r Degfed Doctor David Tennant.[15]
Ym mis Mai 2021, ymddangosodd yn y gyfres ddrama The Pact ar BBC One, stori gyffro wedi ei leoli mewn bragdy yng Nghymru.[16] Yng ngwobrau BAFTA 2021, enillodd y wobr Actores Gynorthwyol Orau am chwarae cymeriad y fam yn y ffilm Anthony, oedd yn adrodd hanes go iawn llofruddiaeth Anthony Walker, llanc croenddu o Lerpwl.[17]
Ffilmyddiaeth[golygu | golygu cod]
Rhannau ffilm[golygu | golygu cod]
| Blwyddyn | Teitl | Rôl |
|---|---|---|
| 1993 | Great Moments in Aviation | Angel Gabriel |
| 1998 | The Secret Laughter of Women | Drwm Siarad |
| 2003 | The I Inside | Nyrs Clayton |
| 2005 | Sahara | Mrs Nwokolo |
| 2012 | Now is Good | Phillippa |
| Dredd | Prif Farnwr | |
| 2018 | Been So Long | Martina |
Rhannau teledu[golygu | golygu cod]
| Blwyddyn | Teitl | Rôl | Nodiadau |
|---|---|---|---|
| 1993 | Nightshift | ||
| Soldier Soldier | Bernie Roberts | Cyfres 3 | |
| Mynd o dan y ddaear: Bywyd Gwell Na Fi | Lauren | ||
| 1994 | Scarlett | Pansy | Cyfres fer |
| 1997 | Tiger Bay | Helen Jarrett | 8 pennod |
| 1998 | Casualty | Karen Goddard | " Trapped ", cyfres 13 pennod 19 |
| Maisie Raine | DC Helen Tomlin | 12 pennod | |
| 2001 | London's Burning | Nina | Cyfres 13 pennod 1 |
| Waking the Dead | Pauline | Pennod "Aberth Syml" rhannau 1 a 2 | |
| The Green-Eyed Monster | Leila | ||
| EastEnders | Miss French | ||
| The Armando Iannucci Shows | 3 phennod | ||
| Double Yellow | Cyflwynydd | ||
| 2002 | Being April | Taneshia | 6 phennod |
| Offenders | Tyla | 6 phennod | |
| 2003 | Holby City | Marianne Lawson | " By Any Other Name ", cyfres 5 pennod 32 |
| Murder in Mind | Cally | Pennod "Stalkers" | |
| The Canterbury Tales | Cwnstabl Nicky | Pennod "Hanes Dyn y Gyfraith" | |
| 2004 | Sea of Souls | Yemi Adeoya | Pennod "That Old Black Magic" rhannau 1 a 2 |
| 2006 | The Window | Mojisola | |
| Holby City | Kyla Tyson | Cyfres 8-11 | |
| 2008 | Doctor Who | Hostess | " Midnight ", cyfres 4 pennod 10 |
| Bargain Hunt Famous Finds | Hunan | Cyfres 1, pennod 8, gyda Jack Smethurst | |
| 2009 | My Almost Famous Family | Shalondra Swann | |
| 2011 | Black Mirror | Shelly | "The National Anthem" |
| 2012 | Stella | Hilary | Pennod 9 |
| Silent Witness | Annie Farmer | Pennod "Paradise Lost" | |
| 2015 | Midsomer Murders | Alice Yn Ennill | Pennod 17.3 "The Ballad of Midsomer County" |
| 2017 | No Offence | Nora Attah | Cyfres 2 |
| 2019 | Shetland | Olivia Lennox | Cyfres 5 |
| 2020 | Anthony | Gee Walker | Ffilm deledu yn seiliedig ar lofruddiaeth Anthony Walker |
| 2021 | Grace | Assistant Chief Constable Vosper | |
| 2021 | The Pact | DS Holland |
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ Tate, Alex (7 May 2006), "I thought I was diabetic - but I was pregnant", Take it Easy (London, England: Trinity Mirror): 28, 29, http://www.rakieayola.com/18.html, adalwyd 7 November 2008
- ↑ "Actress shines in sitcom", South Wales Echo (Cardiff, Wales: Trinity Mirror), 8 June 2002, https://www.questia.com/read/1G1-87071074, adalwyd 7 November 2008[dolen marw]
- ↑ "Education: Actress honoured with fellowship", Western Mail (Cardiff, Wales: Trinity Mirror), 10 July 2003, http://www.highbeam.com/doc/1G1-105040322.html, adalwyd 7 November 2008
- ↑ Tibballs, Geoff (1993), Soldier Soldier, London: Boxtree, pp. 74–76, ISBN 1-85283-480-3
- ↑ "I froze in font of my first audience", Daily Mirror (London, England: Trinity Mirror), 29 August 1997, https://www.questia.com/read/1G1-61072758, adalwyd 7 November 2008[dolen marw]
- ↑ Price, Karen (15 October 2004), "Rakie's new role", WalesOnline (Media Wales), http://www.rakieayola.com/12.html, adalwyd 7 November 2008
- ↑ "To be but not to be - the 'perfect' Hamlet pairing", Sunday Mercury (Birmingham, England: Trinity Mirror), 6 September 1998, https://www.questia.com/read/1G1-60746398, adalwyd 7 November 2008[dolen marw]
- ↑ Hill, Claire (13 February 2003), "Rakie stops for a pregnant pause", Western Mail (Cardiff, Wales: Trinity Mirror), https://www.questia.com/read/1G1-97581301, adalwyd 7 November 2008[dolen marw]
- ↑ "Dark Side Of The Dune", Wales on Sunday (Cardiff, Wales: Trinity Mirror), 5 February 2006, https://www.questia.com/read/1G1-141692631, adalwyd 7 November 2008[dolen marw]
- ↑ "Feeling broody", Wales on Sunday (Cardiff, Wales: Trinity Mirror), 23 June 2002, https://www.questia.com/read/1G1-87911627, adalwyd 7 November 2008[dolen marw]
- ↑ Bibbings, Jennie (23 June 2002), "My Axed Show Anger - Star Rakie blasts Beeb", Wales on Sunday (Cardiff, Wales: Trinity Mirror), https://www.questia.com/read/1G1-87911626, adalwyd 7 November 2008[dolen marw]
- ↑ Evans, Richard (9 September 2001), "Green and Broody", Wales on Sunday (Cardiff, Wales: Trinity Mirror), https://www.questia.com/read/1G1-78113986, adalwyd 7 November 2008[dolen marw]
- ↑ Mather, David (1 August 2001), "Sexy brief's soap role fits like a glove", Daily Mirror (London, England: Trinity Mirror), https://www.questia.com/read/1G1-76890827, adalwyd 7 November 2008[dolen marw]
- ↑ Leask, Annie (27 June 2002), "I was just a baby but mum left me behind; TV sitcom star Rakie Ayola on her traumatic childhood", Daily Mirror (London, England: Trinity Mirror), https://www.questia.com/read/1G1-87831628, adalwyd 7 November 2008[dolen marw]
- ↑ "Doctor's daughter joins Series Four cast", Doctor Who Magazine (Panini Comics) (390): 6, 9 January 2008
- ↑ Meet the cast of BBC One drama The Pact. Radio Times (17 Mai 2021).
- ↑ Gwobrau BAFTA UK i actores o Gaerdydd ac i gyd-gynhyrchiad S4C , Golwg360, 6 Mehefin 2021. Cyrchwyd ar 7 Mehefin 2021.