Dunam
Mae'r dunam (Orgraff Gymraeg:dwnam; Arabeg: دونم, dūnam; Twrceg: dönüm; Twrceg Otoman: دونم, Twrceg: dönüm), a elwir hefyd yn dunum neu donum neu hen stremma, Twrceg neu Otomanaidd, yn uned arwyneb o'r Ymerodraeth Otomanaidd ac yn dal i gael ei defnyddio mewn sawl gwlad sy'n wedi perthyn iddo. Nid yw'n uned o'r System Ryngwladol o Unedau.
Yn wreiddiol, roedd dunam yn arwyneb o dir y gallai pâr o ychen ei aredig mewn diwrnod ac felly'n cyfateb i stremma Gwlad Groeg neu'r erw Seisnig, ond roedd ei union faint yn amrywio ac yn dal i amrywio'n fawr o un rhanbarth i'r llall. .
Amrywiadau[golygu | golygu cod]
Yn Nhwrci roedd yn gyfwerth â 939m², ond yn y 19g roedd y dönüm neu'r metrig dönüm a'r decarea yn gyfwerth, h.y. daeth yn gyfwerth â 1,000 m². [1][2] Er bod OS wedi'i fabwysiadu ym mhob gwlad yn yr hen Ymerodraeth Otomanaidd, mae'r mesuram neu'r dönüm wedi parhau i gael eu defnyddio gyda gwahanol fesurau safonedig yn dibynnu ar y lle, sy'n aml yn cydfodoli â mesurau lleol, traddodiadol.[3] Cyn Mandad Prydain dros Balestina, defnyddiwyd twyn o 919.3 m² ym Mhalestina. Ar hyn o bryd yn rhanbarthau Syria ac ym Mhalestina, mae'r mesuram modern yn cyfateb i 1,000 m², tra yn Irac maen nhw'n defnyddio mesuram 2,500m².[4][2][5] Yn rhan Twrcaidd Cyprus, ar y llaw arall, mae'r dönüm yn cyfateb i 1,337.8 m².
Amrywiadau yn Ewrop[golygu | golygu cod]
Gan i'r Ymerodraeth Otomanaidd reoli dros y Balcanau am ganrifoedd, defnyddiwyd a mabwysiadwyd y drefn yno hefyd.
- Bosnia a Herzegovina a Serbia, gelwir y donwm yn dulum (дулум) neu dunums (дунум) ac mae'n cyfateb i 1,600 m² yn rhanbarth Leskovac, de Serbia.[6]
- Albania fe'i gelwir yn dynym neu dylym ac mae'n hafal i'r dunam system fetrig.
- Gwlad Groeg, gelwir yr hen dönüm yn "stremma Twrcaidd", tra heddiw, mae stremma neu "stremma brenhinol" yn union un gofal, fel y metrig dönüm.
- Israel, Palesteina, Syria, Gwlad yr Iorddonen, Libanus, a Thwrci, mae'r dunam yn 1,000 metr sgwâr (10,764 troedfedd sgwâr), sef 1 decare. Cyn diwedd yr Ymerodraeth Otomanaidd ac yn ystod blynyddoedd cynnar y Mandad Prydeinig ar gyfer Palestina, maint dunam oedd 919.3 metr sgwâr (9,895 troedfedd sgwâr), ond ym 1928, roedd y dunam metrig o 1,000 metr sgwâr (0.10 ha) wedi'i fabwysiadu, ac mae hyn yn dal i gael ei ddefnyddio.[8][9]
- Emiradau Arabaidd Unedig, Mae Canolfan Ystadegau Dubai a Chanolfan Ystadegau Abu Dhabi yn defnyddio'r dunam metrig (wedi'i sillafu fel donwm) ar gyfer data sy'n ymwneud â defnydd tir amaethyddol. [10] Mae un donwm yn cyfateb i 1,000 metr sgwâr (11,000 troedfedd sgwâr).
Cywerthedd[golygu | golygu cod]
Mae dunamum metrig yn cyfateb i:
- 1,000 metr sgwâr (yn union)[11]
- 10 are (yn union) uned fesur metrig a ddefnyddir yn brin iawn, 100 metr sgwâr (10 m × 10 m)
- 1 decar (yn union) uned fesur metrig a ddefnyddir yn brin iawn, deg metr sgwâr.
- 0.1 hectar (yn union)[12]
- 0.001 cilomedr sgwâr (yn union)
- 0.247105381 acer (yn fras)
- 1,195.99005 llath sgwâr (yn fras)
- 10,763.9104 troedfedd sgwâr (yn fras)
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ Encyclopaedia of Islam. Second Edition, Brill Publishers, Leiden, s.v. "Misāḥa".
- ↑ 2.0 2.1 Nodyn:Ref-llibre
- ↑ Encyclopaedia of Islam. Second Edition, Brill Publishers, Leiden, s.v. "Misāḥa".
- ↑ Nodyn:Ref-llibre
- ↑ Encyclopaedia of Islam. Second Edition, Brill Publishers, Leiden, s.v. "Misāḥa".
- ↑ Nodyn:Ref-web
- ↑ Al-Shawi, Ibrahim (2006). A Glimpse of Iraq. ISBN 9781411695184.
- ↑ El-Eini, Roza I.M. (2006). "Currency and Measures". Mandated landscape: British imperial rule in Palestine, 1929–1948. Routledge. t. xxiii. ISBN 978-0-7146-5426-3. Cyrchwyd 2009-05-05.
- ↑ Israel Central Bureau of Statistics. "explanatory notes" (PDF). Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 17 December 2013. Cyrchwyd 2 August 2013.
- ↑ https://www.dsc.gov.ae/Publication/SYB%202009%20Chapter%208.pdf
- ↑ "Chapter 8: Agriculture Statistical Yearbook" (PDF). Dubai Statistics Center. 2009. t. 184. Cyrchwyd 17 April 2019.
- ↑ https://www.dsc.gov.ae/Publication/SYB%202009%20Chapter%208.pdf