Derwen Adwy'r Meirwon
Derwen ger Wrecsam yng ngogledd Cymru yw Derwen Adwy'r Meirwon. Lleolir y goeden hon ger Clawdd Offa, a chredir ei fod yn fwy na mil o flynyddoedd oed. Saif ar safle Brwydr Crogen (1165) a daw enw'r dderwen o'i chysylltiad â chladdedigaeth meirwon y frwydr honno. Yn 2013, hon oedd y goeden gyntaf yng Nghymru ymgeisio am gystadleuaeth Coeden Ewropeaidd y Flwyddyn yn 2013.
Lleoliad[golygu | golygu cod]
Derwen mes coesynnog (Quercus robur) ydy'r goeden hon. Saif ar Lwybr Clawdd Offa sydd yn rhedeg ger Clawdd Offa, y ffin hanesyddol rhwng Cymru a Lloegr sydd yn dyddio'n ôl i'r 8g.[1] Lleolir y dderwen tua 300 metre (980 ft) oddi ar Gastell y Waun, ger Dyffryn Ceiriog a ffordd y B4500.[2]
Hanes[golygu | golygu cod]
Amcangyfrif oed y dderwen i fod yn uwch na mil o flynyddoedd, ac fe'i chysylltir â theyrnasiad Ecgberht, Brenin Wessex (802–839).[3] Safai'r goeden ym 1165 pryd ymladdwyd Brwydr Crogen, a dywed taw'r dderwen yw'r "unig dyst byw i'r frwydr hon". Llwyddodd byddin Gymreig dan Owain Gwynedd i drechu Harri II, brenin Lloegr a'i orfodi i ffoi.[4] Claddwyd y meirw mewn cae cyfagos a elwir yn Adwy'r Meirwon, ac enillodd y goeden yr enw Derwen Adwy'r Meirwon. Daeth y goeden yn symbol o'r frwydr ac ym Mawrth 2009 gosodwyd arwydd gerllaw i nodi'r cysylltiad hwn. Rhannodd y dderwen yn ddau yn Chwefror 2010 o ganlyniad i dywydd oer a derbyniodd orchymyn cadwraeth coeden gan Gyngor Bwrdeistref Sirol Wrecsam.
Mae'r dderwen yn dirnod lleol enwog ac yn un o'r coed cyntaf yn y byd i gael tudalen ei hunan ar wefan Facebook. Cafodd ei ddangos mewn sawl rhaglen deledu a radio, gan gynnwys Countryfile, newyddion BBC Midlands, BBC Wales TV, BBC Radio Wales, a BBC Radio Shropshire. Yn ogystal, adroddai hanes y goeden mewn ffilm gan Take 27 Ltd a gafodd ei harddangos yng Ngŵyl Hanesion Wrecsam ar 4 Chwefror 2011. Cafodd y dderwen ei henwebu gan Goed Cadw ar gyfer Coeden Ewropeaidd y Flwyddyn yn 2013, y tro cyntaf i goeden yng Nghymru gael ei henwebu.
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ "The Oak at the Gate of the Dead". People's Collection Wales (yn Saesneg). Cyrchwyd 1 Mawrth 2018.
- ↑ "The Oak at the Gate of the Dead". European Tree of the Year. Environmental Partnership Association. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2018-03-10. Cyrchwyd 1 Mawrth 2018.
- ↑ "Old oak nominated as Europe's finest". BBC News. 20 November 2013. Cyrchwyd 1 Mawrth 2018.
- ↑ "In pictures: Reliving Wrexham's Battle of Crogen, 1165". BBC News. 4 Chwefror 2011. Cyrchwyd 2 Mawrth 2018.