Cwpan Pêl-droed Asia

Cwpan Pêl-droed Asia
Founded	1956; 68 blynedd yn ôl
Region	Asia (Cyd-ffederasiwn Pêl-droed Asia)
Number of teams	24 (finals); 46 (eligible to enter qualification)
Current champions	Qatar; (1st title)
Most successful team(s)	Japan (4 titles)
Website	www.the-afc.com
	2023 AFC Asian Cup

Mae Cwpan Pêl-droed Asia AFC yn cael ei gynnal bob 4 blynedd gan Gydffederasiwn Pêl-droed Asia - yr AFC. Ar ôl 2004, penderfynwyd symud y bencampwriaeth i osgoi gwrthdrawiad â thwrnameintiau eraill. Felly gohiriwyd y digwyddiad nesaf tan 2011.

Cynhaliwyd y bencampwriaeth gyntaf ym 1956. Mae Siapan, Iran a Arabia Sawdi i gyd wedi ennill deirgwaith yr un. Yn ogystal â'r cenhedloedd Asiaidd, mae Awstralia hefyd yn y twrnamaint. Mae Israel wedi cymryd rhan yn y gorffennol, ond wedi ymuno ag UEFA.

Y pencampwyr cyfredol yw Qatar wedi budduoliaeth o 3-1 dros Japan yn 2019.

Sefydlu[golygu | golygu cod]

Cynigiwyd cystadleuaeth pan-Asiaidd gyntaf ar ôl diwedd yr Ail Ryfel Byd, ond ni chafodd ei gweithredu tan y 1950au. Ddwy flynedd ar ôl i Gydffederasiwn Pêl-droed Asia (AFC) ddod i fodolaeth ym 1954, cynhaliwyd y Cwpan Asiaidd AFC cyntaf erioed yn Hong Kong gyda saith o'r deuddeg aelod sefydlu yn cymryd rhan, gan wneud y twrnamaint yr ail hynaf yn y byd. Roedd y broses gymhwyso yn cynnwys y gwesteiwyr ynghyd ag enillwyr y gwahanol barthau (Canol, Dwyrain a Gorllewin). Twrnamaint pedwar tîm yn unig ydoedd, fformat a oedd hefyd yn bodoli ar gyfer 1960 a 1964. Mae pob is-gydffederasiwn eisoes yn cynnal eu pencampwriaeth bob dwy flynedd eu hunain, pob un â graddau amrywiol o ddiddordeb.^[1]

Dangosodd De Corea ei rhagoriaeth ym mlynyddoedd cynnar y gystadleuaeth wrth i'r wlad orchfygu 1956 a 1960; mae hyn yn parhau i fod fel cyflawniadau gorau De Corea yn y twrnamaint.^[2]

Crynodeb o'r enillwyr[golygu | golygu cod]

Mae Cwpan Asia wedi ei ddominyddu gan lond dwrn o brif dimau. Y gwledydd cychwynnol llwyddiannus oedd De Corea ac Iran (tair waill ill dau). Er 1984 mae Siapan a Arabia Sawdi wedi bod y timau mwyaf llwyddiannus, gan ennill saith o'r deg ffeinal ddiwethaf. Y gwledydd eraill sydd wedi bod yn llwyddiannus yw Qatar (enillwyr 2015) ac Awstralia (enillwyr 2015). Irac (2007) a Cowait (1980). Bu i Israel ennill yn 1964 ond fe'i diarddelwyr o'r AFC gan ymuno ag UEFA (corff pêl-droed Ewrop).

Datblygiadau diweddar[golygu | golygu cod]

Ymunodd Awstralia yr AFC yn 2007 gan gynnal twrnament Cwpan Asia yn 2015. Ehangwyd twrnament 2019 o 16 tîm i 24 gyda'r broses gymwyso yn dyblu hefyd fel ran o broses cymwyso ar gyfer Cwpan y Byd Pêl-droed 2018.^[3]^[4] Yn y twrnamaint yn 2019 defnyddiwyd cynorthwy-ydd dyfarnu fideo (VAR) am y tro cyntaf.^[5]

Enillwyr y Cwpan[golygu | golygu cod]

Blwyddyn	Enillydd	Ffeinalist arall	Gwlad cynnar
1956	De Corea De Corea	Israel Israel	Hong Cong
1960	De Corea De Corea	Israel Israel	De Corea
1964	Israel Israel	India India	Israel
1968	Iran Iran	Myanmar Myanmar	Iran
1972	Iran	De Corea De Corea	Gwlad Thai
1976	Iran Iran	Coweit Cowait	Iran
1980	Coweit Cowait	Israel Israel	Coweit Kuwait
1984	Sawdi Arabia Arabia Sawdi	Tsieina G.P. China	Singapôr
1988	Sawdi Arabia Arabia Sawdi	De Corea De Corea	Qatar Qatar
1992	Japan Japan	Sawdi Arabia Arabia Sawdi	Japan
1996	Sawdi Arabia Arabia Sawdi	Emiradau Arabaidd Unedig EAU	Emiradau Arabaidd Unedig Emiradau Arabaidd Unedig
2000	Japan Japan	Sawdi Arabia Arabia Sawdi	Libanus Libanus
2004	Japan Japan	Tsieina C.P. China	Tsieina
2007	Irac Irac	Sawdi Arabia Arabia Sawdi	India Maleisia Gwlad Tai Fietnam De Ddwyrain Asia
2011	Japan Japan	Awstralia Awstralia	Qatar Qatar
2015	Awstralia Awstralia	De Corea De Corea	Awstralia
2019	Qatar	Japan	Emiradau Arabaidd Unedig