Yr Aes

Yr Aes

Math	stryd
Daearyddiaeth
Lleoliad	canol dinas Caerdydd
Sir	Castell, Caerdydd
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	51.479°N 3.175°W
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Pen gogleddol yr Aes, yn dangos Yr Hen Lyfrgell, gydag Eglwys Sant Ioan Fedyddiwr ar y chwith a Neuadd Dewi Sant ar y dde

Pen deheuol yr Aes yn dangos rhan o ganolfan Dewi Sant, gwesty Radisson Blu, Alliance a'r Llyfrgell Ganolog

Ardal fasnachol yng nghanol Caerdydd yw Yr Aes (Saesneg: The Hayes). Mae ar yr heol o'r un enw sy'n arwain i'r de tuag at ochr ddwyreiniol canol y ddinas. Mae'r rhan fwyaf o'r ardal wedi ei neilltuo ar gyfer cerddwyr yn unig ac mae yna far byrbrydau awyr agored.

Yn hanesyddol, adeilad mwyaf mawreddog yr ardal yw Yr Hen Lyfrgell, adwaenid gynt fel Llyfrgell ac Amgueddfa Rydd Caerdydd. Roedd yna Ysgol Gwyddoniaeth a Chelf ar y safle hefyd cyn symud yn 1890 i adeiladau newydd Coleg y Brifysgol yn Cathays. Defnyddiwyd yr adeilad am bron i ganrif (1882 i 1988) fel ail leoliad i lyfrgell ganolog y ddinas. Agorwyd pedwerydd adeilad parhaol Llyfrgell Ganolog Caerdydd yn 2009 ar ben gwaelod yr Aes.

Mae dramau teledu'r BBC, Doctor Who a Torchwood wedi ffilmio golygfeydd yma yn aml.^{[angen ffynhonnell]}

Pensaerniaeth

Mae Caerdydd yn enwog am ei harcedau Fictoraidd. Mae'r rhain yn cynnwys arcêd y Royal a Morgan, sydd ill dau â mynediad o'r Aes.

Adnewyddiad

Yn 2006, cychwynnodd arlwy siopa'r Aes ar gyfnod o adnewyddu. Roedd siop adrannol David Morgan yn cau a datblygwyd cynlluniau i adnewyddu ac addasu'r adeilad i floc o fflatiau moethus gydag unedau gwerthu isod. Erbyn 2012, roedd yr Aes yn dod yn gartref i rai o'r brandiau mwyaf ffasiynol, gan ddod yn ganolfan siopa moethusion y ddinas. Mae'r Aes yn cynnwys siopau mawr eu bri fel Fred Perry, Urban Outfitters, Moss Bros., White Stuff, House Of Fraser, TK Maxx, Molton Brown, Joules, Waterstones a Dr. Martens.

Yn 2009 fe gwblhawyd datblygiad Dewi Sant 2 gyda sawl siop fawr ar ei hyd, wedi ei angori gan y siop adrannol John Lewis a'r Llyfrgell Ganolog ar ben deheuol yr Aes. Darparodd canolfan Dewi Sant 2 res o unedau siopa yn rhedeg i lawr un ochr yr Aes ynghyd â bloc o fflatiau moethus uwch ei phen. Ar ôl misoedd o waith agorwyd Dewi Sant 2 yn hwyr yn 2009; fe ddiwygiwyd y stryd yn ei chyfanrwydd a gosodwyd palmentydd newydd. Gosodwyd sgrin deledu fawr ar ochr adeilad Neuadd Dewi Sant ar gyfer digwyddiadau cyhoeddus. Erbyn 2012 roedd y stryd yn cynnwys siopau mawr fel Hugo Boss, All Saints, Reiss, H&M, Cath Kidston, Vans, Radley, Kurt Geiger, Crabtree & Evelyn, Jo Malone, Links of London, T.M. Lewin, Crew Clothing, Fat Face, Leia, L.K.Bennett & Parkhouse the Jewelers. Mae bwyty Jamie Oliver, 'Jamie's Italian' wedi ei leoli ar yr Aes ac agorwyd y bwyty Mecsicanaidd, Wahaca yn 2014, uned gyntaf y gadwyn y tu allan i Lundain.

Adeiladau

Yr Hen Lyfrgell

Hen Siop Recordiau Spillers

Arcêd Morgan

Ar ben deheuol yr Aes mae canolfan siopa Dewi Sant 2, un o'r canolfannau siopa mwyaf yn y Deyrnas Unedig. Yn wynebu'r ganolfan, mae hen siop adrannol David Morgan, sydd nawr yn gymysgedd o fflatiau ac unedau siopa. Roedd siop Spillers Records, sy'n honni bod yn siop recordiau hynaf y byd, wedi ei lleoli yma hyd 2010 pan symudodd i Arcêd Morgan gerllaw oherwydd cynnydd yn y rhent.

Ar ben gogleddol yr ardal, yn ogystal â John Lewis a Debenhams yng nghanolfan Dewi Sant, mae siop adrannol Howells sy'n rhan o grŵp House of Fraser. Gyferbyn â Howells mae Neuadd Dewi Sant, neuadd gyngerdd fawr a chanolfan arddangos. Yn yr un ardal mae'r Hen Lyfrgell, a fu'n dafarn, amgueddfa a chanolfan i ymwelwyr ond ers 2016 mae'n ganolfan gymunedol Gymraeg.

Wedi ei leoli yng nghanol Yr Aes, mae cerflun o John Batchelor, gwleidydd Rhyddfrydol o'r 19g.

Llyfrgell Ganolog Caerdydd

Agorwyd y Llyfrgell Ganolog newydd ar 14 Mawrth 2009. Roedd y Llyfrgell Ganolog flaenorol wedi ei lleoli ryw ychydig gannoedd o fetrau i'r gogledd o'r adeilad presennol a fe'i dymchwelwyd i wneud lle ar gyfer datblygiad Dewi Sant 2. Mae gan y llyfrgell newydd chwe llawr gydag arwynebedd o 55,000 tr² a 90,000 o lyfrau.

Neuadd Dewi Sant

Neuadd berfformio gelfyddydol fawr a chanolfan gynadleddau yw Neuadd Dewi Sant, yn dwyn y teitlau Neuadd Gyngerdd Genedlaethol a Chanolfan Gynadledda Genedlaethol Cymru. Mae'n cynnal y Proms Cymreig blynyddol, y Gyfres Cyngherddau Cerddorfaol sy'n denu unawdwyr ac arweinwyr blaenllaw’r byd, a chystadleuaeth BBC Canwr y Byd Caerdydd bob dwy flynedd. Yn ogystal â cherddoriaeth glasurol mae'n cynnal adloniant byw, gan gynnwys pop, roc, canu gwerin, jazz, rhythm a’r felan, comedi, sioeau plant, sioeau cerdd, cerddoriaeth byd ac adloniant ysgafn. Mae cynteddau'r ganolfan ar agor i bawb a chynhelir perfformiadau am ddim yn rheolaidd, yn aml gan grwpiau lleol, ac mae'r cynteddau a barrau lolfa yn cael eu defnyddio i gynnal arddangosfeydd celf. Mae ganddi fwyty'r Enwogion ynghyd â sawl bar.

Alliance

Cerflun 25m (82 tr) o daldra yw 'Alliance' a ddyluniwyd gan yr artist Jean Bernard Métais. Mae wedi ei wneud allan o gylch mawr o ddur gloyw a saeth fetel sydd wedi ei goleuo yn y tywyllwch ac yn esgyn a disgyn gyda llanw a thrai Môr Hafren.

Talwyd am y cerflun gan ganolfan siopa Dewi Sant fel rhan o gynllun celf gyhoeddus gwerth £1.5m yng nghanol y ddinas, a fe'i gosodwyd yn y gofod rhwng y ganolfan newydd a Llyfrgell Ganolog Caerdydd.

Ardal Gaffis

Mae ardal sy'n cael ei adnabod yn Saesneg fel y Café Quarter ar Lôn y Felin, sy'n cynnwys amrywiaeth o fwytai, barrau a mannau adloniant. Mae'r ardal yn cael ei hyrwyddo fel un o ardaloedd caffis gorau'r byd.

Strydoedd cyfagos

Y strydoedd sy'n cyffinio'r ardal yw:

• Heol y Drindod (tuag at Farchnad Caerdydd a Chastell Caerdydd)
• Stryd Working (tuag at Arcêd Queens a Neuadd y Ddinas, Caerdydd)
• Stryd Caroline (hefyd yn cael ei hadnabod fel Chippy Lane, tuag at Orsaf Bysiau Canol Caerdydd a Heol Eglwys Fair)
• Lôn y Felin (tuag at Heol Eglwys Fair a Gorsaf Caerdydd Canolog)
• Heol Bont-yr-aes (tuag at Stryd Bute a Bae Caerdydd)
• Stryd y Bont (tuag at Orsaf Heol y Frenhines)

Gweler hefyd

• Caerdydd