Moher
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | fiber  |
|---|---|
| Math | goat hair |
| Lliw/iau | gwyn |
| Cynnyrch | Gafr Angora |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Moher arddelir hefyd Mohair[1] (Saesneg: Mohair) yw blew gafr angora edafedd neu frethyn a wneir o flew o'r fath, edau flew.[2] Y ffibr naturiol hwn yw'r ffibr tecstilau ysgafnaf yn benodol. Daw'r gair mohair o'r iaith Arabeg, lle mae'n cyfeirio at feinwe wedi'i gwneud o wallt. Mae Mohair, yn ogystal â chynhyrchu gwlân, hefyd yn cael ei ddefnyddio ar gyfer cynhyrchu tedi bêrs a gwallt doli. Fe'i defnyddir hefyd ar grwyn sgïo.
Priodweddau[golygu | golygu cod]
Mae geifr Angora yn cael eu ffermio'n fasnachol ar gyfer eu cnu moher. Mae moher yn ffibr meddal, gloyw sy'n gwisgo'n galed gydag eiddo lliwio rhagorol y gellir ei nyddu'n edafedd i'w ddefnyddio mewn dillad a thecstilau moethus. Ni ddylid ei gymysgu â gwlân angora, sy'n cael ei gynhyrchu o'r cot o gwningod. Mae moher yn cael ei raddio yn ôl math (Kid, Young Gafr ac Oedolyn), yna yn ôl hyd, ac arddull. Mae halogiad, gan wair, gwellt, had neu staen, yn israddio gwerth y cnu i brynwyr. Mae cneifio cywir yn bwysig fel bod ffibrau byr iawn yn cael eu hosgoi a bod hyd y cnu mor unffurf â phosib. Dylid pacio cnu o wahanol fathau ar wahân, a'u storio er mwyn osgoi halogi gan leithder a fermin.[3]
Echdynnu[golygu | golygu cod]
Moher yw un o'r ffibrau tecstil hynaf sy'n cael eu defnyddio. [cyfeiriad angenrheidiol] Credir bod gafr Angora yn tarddu o fynyddoedd Tibet, gan gyrraedd Twrci yn yr 16g. Fodd bynnag, roedd ffabrig wedi'i wneud o mohair yn hysbys yn Lloegr mor gynnar â'r 8g. Mabwysiadwyd y gair "mohair" i'r Saesneg rywbryd cyn 1570 o'r Arabeg: mukhayyar,[4] math o lliain gwallt, yn llythrennol "dewis", o khayyara, "dewisodd".</ref> a type of haircloth, literally "choice", from khayyara, "he chose".[5]
Hyd at 1849, talaith Twrcaidd Ankara oedd unig gynhyrchydd geifr Angora. Daw geifr Angora, a adwaenir yn boblogaidd fel geifr moher, yn wreiddiol o Dalaith Ankara yn Nhwrci. Fodd bynnag, maent hefyd yn cael eu cadw at ddibenion cynhyrchu gwlân, yn enwedig yn Awstralia, Lesotho,[6] Madagascar a De Affrica. Mae gafr yn cael ei chneifio ddwywaith y flwyddyn ac yn dod â rhwng 3 a 6kg o wlân.[7]
Eiddo[golygu | golygu cod]
Mae gwlân gafr angora yn hir, sidanaidd, cyrliog a mân iawn mewn anifeiliaid ifanc. Rhennir Mohair yn y categorïau "Kid", "Gafr ifanc" ac "Oedolyn" yn dibynnu ar oedran y gafr ac felly diamedr gwallt y gafr (po ieuengaf yr anifail, y mwyaf mân yw'r gwallt). Defnyddir y dosbarth fineness Kid yn bennaf ar gyfer dillad. Mae'r dosbarth Oedolion, ar y llaw arall, yn cael ei ddefnyddio'n amlach ar gyfer blancedi, gobenyddion, gorchuddion clustogwaith a charpedi.
Nodweddir tecstilau wedi'u gwneud o mohair gan ffit meddal a chyfforddus. Oherwydd y ffibrau mân, mae mohair yn ymlid dŵr; ar yr un pryd, mae'n amsugno lleithder heb deimlo'n wlyb. Yn yr haf, mae gan y ffabrig effaith oeri, yn y gaeaf effaith gynhesu. Nodweddir Mohair gan grefftwaith da gan ddi-grychau.
Gofal[golygu | golygu cod]
Mae angen gofal arbennig ar decstilau wedi'u gwneud o wlân moher wrth olchi ac yn rhedeg i mewn i'r peiriant sychu dillad. Dylid golchi moher bob amser yn unol â manylebau'r cynnyrch. Gyda golchi dwylo a argymhellir, gellir golchi'r ffabrig mewn dŵr cynnes, heb fod yn rhy boeth ynghyd â glanedydd gwlân. Mae'n arbennig o bwysig peidio â gadael i'r ffabrig socian am gyfnod rhy hir. Os yw'r cynnyrch wedi'i ddynodi ar gyfer cylch peiriant golchi, dylid defnyddio cylch golchi gwlân ar 30°C gyda chyflymder isel.
Mohair Cymru[golygu | golygu cod]
Ceir y cyfeiriad archifiedig cynharaf i mohair yn y Gymraeg oddeutu 1762-79 gan William Williams Pantycelyn yn ei lyfr Pantheologia, neu Hanes holl Grefyddau'r Byd mewn cyfeiriad lle defnyddir y Saesneg "mohair". Ceir y cyfeiriad archifedig cynharaf i'r gair moher yng nghyhoeddiad Cyd-Bwyllgor Addysg Cymru, Termau Gwiniadwaith Brodwaith, Gwau a Golchwaith yn 1984.[8]
Ceir cwmni Cymreig sy'n cynhyrchu nwyddau mohair. Mae Spindle Shanks Mohair wedi eu lleoli yn Sir Gâr [9] a'r Preseli Mohair Centre ym Mynachlog-ddu, Sir Benfro [10]
Manion bethau[golygu | golygu cod]
Yng Ngwlad Pwyl, daeth y term "berets mohair" (moherowe berety) yn gyfystyr difrïol i gefnogwyr ffyddlon pleidiau Catholig cenedlaethol a chyfryngau cyfatebol fel Radio Maryja yn y 2000au.[11] Ar 10 Tachwedd 2005, disgrifiodd arweinydd yr wrthblaid ar y pryd, Donald Tusk, y cydweithrediad rhwng y PiS, LPR a Samoobrona yn y Sejm fel "clymblaid mohair" (moherowa koalicja).[12]
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ "Moher". Geiriadur Prifysgol Cymru. Cyrchwyd 7 Hydref 2022.
- ↑ "Moher". Geiriadur Prifysgol Cymru. Cyrchwyd 7 Hydref 2022.
- ↑ "About Mohair Fibre". British Angora Goat Society. Cyrchwyd 2022-10-06.
- ↑ "Mohaire". The Oxford English Dictionary.
- ↑ "Mohair". The Encyclopædia Britannica. 11th ed. 1911.
- ↑ The crisis in Lesotho's mohair industry, the world’s second-biggest, may be easing. Fin24, 21 Hydref2019.
- ↑ "Arnbergstore.de Mohairdecke". Cyrchwyd 2018-10-16.
- ↑ "Moher". Geiriadur Prifysgol Cymru. Cyrchwyd 7 Hydref 2022.
- ↑ "Contact". Spindler Shanks Mohair. Cyrchwyd 2022-10-06.
- ↑ "About". Preseli Mohair Centre. Cyrchwyd 2022-10-06.
- ↑ Polen – Fünf Dinge. Archifwyd 2017-11-07 yn y Peiriant Wayback. In: Potsdamer Neueste Nachrichten (Online), 2. Juni 2012.
- ↑ "5 kadencja, 2 posiedzenie, 2 dzień (10.11.2005)". sejm.gov.pl. Cyrchwyd 2016-08-27. (Pwyleg)