Ermyn
 | |
| Math | fur  |
|---|---|
| Yn cynnwys | ermine spot |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Mae'r ermyn[1] (hefyd ermin neu carlwm) yn ddyluniad mewn mewn herodraeth a elwir yn "ffwr", math o dintur, sy'n cynnwys cefndir gwyn gyda phatrwm o siapiau du yn cynrychioli cot aeaf y carlwm (rhywogaeth o wenci gyda ffwr gwyn a blaen du cynffon). Gwnaed leinin clogynnau coroni canoloesol a rhai dillad eraill, a gadwyd fel arfer i'w defnyddio gan gyfoedion uchel eu statws a'r teulu brenhinol, trwy wnio llawer o ffwr ermine at ei gilydd i gynhyrchu ffwr gwyn moethus gyda phatrymau o hongian cynffonnau blaen du. Gelwid rhain yn ermynwisg[2] Yn bennaf oherwydd y cysylltiad rhwng ffwr y carlwm a leinin clogynnau coroni, coronau a chapiau arglwyddi, roedd trwyth herodrol ermyn fel arfer yn cael ei gadw ar gyfer cymwysiadau tebyg mewn herodraeth (h.y., leinin y coronau a'r chapeaux a'r canopi brenhinol).[3] Mewn herodraeth mae wedi dod yn arbennig o gysylltiedig â Dugaeth Llydaw a herodraeth Llydaw.
Defnyddir y term ermyn ar gyfer y dyluniad herodrol a baneriaeth a carlwm ar gyfer y creadur ei hun.
Smotyn neu Brycheuyn Ermyn[golygu | golygu cod]
Mae'r smotyn ermyn (hefyd brycheuyn ermyn), sef cynrychiolaeth herodrol confensiynol y gynffon, wedi bod ag amrywiaeth eang o siapiau dros y canrifoedd; mae gan ei gynrychiolaeth fwyaf arferol dri thwf ar y droed (gwaelod), mae'n cydgyfeirio i bwynt ar y gwreiddyn (brig), ac mae tair stydsen ynghlwm wrtho. Pan nodir "ermyn" fel tintur y maes, mae'r smotiau yn rhan o'r dyluniad ei hun, yn hytrach na fel semé (hynny yw wedi eu "hadu" - gwasgaru ar draws y maes) neu batrwm o charges (symbolau/delweddau ar y maes neu'r darian). Fodd bynnag, gellir defnyddio'r smotyn ermyn (a nodir felly), yn unigol hefyd fel charge symudol, neu fel arwydd o wahaniaeth sy'n dynodi absenoldeb perthynas waed[4]
Amrywiadau[golygu | golygu cod]
Er mai carlwm ac vair (blew wiwer) oedd y ddau ffwr a ddefnyddiwyd mewn arfwisgoedd cynnar, datblygodd amrywiadau eraill o'r rhain yn ddiweddarach. Mewn herodraeth gyfandirol a Phrydeinig, defnyddiwyd y patrwm ffwr mewn lliwiau amrywiol fel blazon ar ben dyluniadau eraill (e.e., "d'Or, semé d'hermines de sable" ar gyfer smotiau ermine du ar gae aur [4]).
Creodd herodraeth Brydeinig dri enw ar gyfer amrywiadau penodol, yn hytrach na'u tanio â llaw hir.
- Ermines' yw cefn ermine – maes sable semé o smotiau ermyn; fe'i gelwir weithiau yn 'gwrth-ermine' (cf. Ffrangeg: contre-hermine ac Almaeneg: Gegenhermelin).[4]
- Erminois yw ermyn gyda maes or (aur) yn lle argent (arian)
- Pean yw cefn erminois (h.y., or spots ar faes sable).
Honnir bod Erminites "yr un fath ag ermine, ac eithrio bod y ddau flew ochrol ym mhob smotyn yn goch."[5] Mae James Parker yn sôn amdano,[6] fel y mae Pimbley,[7] er, erbyn cyfaddefiad y cyntaf, mae hyn o bodolaeth amheus. Mae Arthur Charles Fox-Davies yn ei ddisgrifio fel "[dyfeisiad] gwirion gan gyn-awduron herodrol, nid hen areiriaid."[8]
-
Ermyn -
Ermines (gwrth-ermyn) -
Erminois -
Pean -
Gules ermined argent
Yr Ermyn mewn llenyddiaeth Gymraeg[golygu | golygu cod]
Ceir cyfeiriad at wisgo ermyn (sillefir hefyd fel ermin) mewn llenyddiaeth Gymraeg. Mae'r cyfeiriad cofnodedig cynharaf yn Brut y Brenhinoedd o'r 14g a'r disgrifiad, gwisgoed odidawc o bali [mat o sidan a brodwaith arno] aphorffor assyndal ac ermyn.[9] Ceir cyfeiriad cynharach fyth o Brut Dingestow o'r 13g i'r term 'erminwisg', y kyuodes Kei pen svydwr yn adurnedic o ermynwisc.[10]
Urdd yr Ermyn[golygu | golygu cod]
Roedd Urdd yr Ermyn (Llydaweg: Urzh ar Erminig; Ffrangeg: L'Ordre de l'Hermine) yn urdd sifalrig o'r 14g a'r 15g yn Nugaeth Llydaw gan mai'r ermyn oedd, ac yw, arwyddlun Llydaw. Yn 1972 fe'i hatgyfodwyd gan fudiad Poellgor studiañ ha liammañ interestoù Breizh ("Pwyllgor Astudio a Chyswllt Diddordebau Llydewig") fel anrhydedd i'r rhai a gyfrannodd at ddiwylliant Llydaw.
Oriel[golygu | golygu cod]
-
Beddrod Ffransis II, Dug Llydaw gyda'r ermyn Llydewig a choron fleur de lys -
Smotyn neu brycheuyn ermyn -
Arfbais dinas Naoned Llydaw, gyda'r ermyn arno -
-
Arfbais rhanbarth Ffrengig, Limousin -
Dolenni allanol[golygu | golygu cod]
- Practical Advice On The Choice Of Furs. No. 4. Ermine. Continued, from Every Woman's Encyclopaedia, an article detailing the fashion and history of ermine coats and cloaks
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ "Ermin Ermyn". Geiriadur Prifysgol Cymru. Cyrchwyd 25 Awst 2023.
- ↑ "Ermynwisg". Geiriadur Prifysgol Cymru. Cyrchwyd 25 Awst 2023.
- ↑ Woodcock, Thomas; Robinson, John Martin (1988). The Oxford Guide to Heraldry. Oxford: Oxford University Press. tt. 88–89. ISBN 0-19-211658-4.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 Fox-Davies, Arthur Charles; Johnston, Graham (2004) [1909]. A Complete Guide to Heraldry. Kessinger Publishing. tt. 77–78. ISBN 1-4179-0630-8.
- ↑ "Pimbley's Dictionary of Heraldry". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2009-03-21. Cyrchwyd 2007-08-13.
- ↑ James Parker. "A GLOSSARY OF TERMS USED IN HERALDRY". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2000-12-09. Cyrchwyd 2007-08-13.
- ↑ "Pimbley's Dictionary of Heraldry". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2007-06-29. Cyrchwyd 2007-08-13.
- ↑ Fox-Davies (1904), p. 49.
- ↑ "ermyn". Geiriadur Prifysgol Cymru. Cyrchwyd 25 Awst 2023.
- ↑ "ermynwisg". Geiriadur Prifysgol Cymru. Cyrchwyd 25 Awst 2023.
