Cöel
| Cöel Eudynamys scolopacea | |
|---|---|
| Statws cadwraeth | |
| Dosbarthiad gwyddonol | |
| Teyrnas: | Animalia |
| Ffylwm: | Chordata |
| Dosbarth: | |
| Urdd: | Cuculiformes |
| Teulu: | Cuculidae |
| Enw deuenwol | |
| ' | |
| |
| Dosbarthiad y rhywogaeth | |
Aderyn a rhywogaeth o adar yw Cöel (sy'n enw gwrywaidd; enw lluosog: cöeliaid) a adnabyddir hefyd gyda'i enw gwyddonol Eudynamys scolopacea; yr enw Saesneg arno yw Koel. Mae'n perthyn i deulu'r Cogau (Lladin: Cuculidae) sydd yn urdd y Cuculiformes.[1]
Talfyrir yr enw Lladin yn aml yn E. scolopacea, sef enw'r rhywogaeth.[2]
Rhywogaethau[golygu | golygu cod]
Mae tacsonomeg y cyfuniad o ffurfiau'r cöel cyffredin yn anodd ac yn parhau i fod yn destun anghydfod, gyda rhai ond yn cydnabod un rhywogaeth (cöel cyffredin, Eudynamys scolopaceus, gyda melanorhynchus ac orientalis fel isrywogaeth); dwy rywogaeth (cöel cyffredin, Eudynamys scolopaceus, gyda orientalis fel isrywogaeth, a cöel pigddu, Eudynamys melanorhynchus); neu dair rhywogaeth.
Teulu[golygu | golygu cod]
Mae'r cöel yn perthyn i deulu'r Cogau (Lladin: Cuculidae). Dyma rai o aelodau eraill y teulu:
Rhestr Wicidata:
| rhywogaeth | enw tacson | delwedd |
|---|---|---|
| Ani llyfnbig | Crotophaga ani | _GC.JPG) |
| Ani mawr | Crotophaga major | .jpg) |
| Ani rhychbig | Crotophaga sulcirostris | _Cayo.jpg) |
| Cog bigddu | Coccyzus erythropthalmus |  |
| Cog bigfelen | Coccyzus americanus |  |
| Cog ddaear dingoch | Neomorphus geoffroyi |  |
| Cog ddaear gennog y Dwyrain | Neomorphus squamiger | |
| Cog fadfallod Puerto Rico | Coccyzus vieilloti |  |
| Cog fadfallod fawr | Coccyzus merlini | .jpg) |
| Cog ffesantaidd | Dromococcyx phasianellus |  |
| Cog fron berlog | Coccyzus euleri |  |
| Cog frongoch Hispaniola | Coccyzus rufigularis | .jpg) |
| Cog fygydog | Coccyzus melacoryphus |  |
| Cog mangrof | Coccyzus minor |  |
| Rhedwr | Geococcyx californianus |  |
Hanesion unigol[golygu | golygu cod]
- Ddoe [18 Ionawr 2019], â’r tymeredd fymryn o dan y 40 °C, dan gymylau trwm, daeth galwad digamsyniol y cöel dwyreiniol. Mae’r aderyn yn mudo yma o dde-ddwyrain Asia yn y gwanwyn a’r haf cynnar i nythu. Yn fath o gog, mae’r fenyw yn dodwy wy sengl mewn nyth aderyn letyol, fel arfer y felysor tagellog coch[3]. Mae cyw’r cöel wedyn yn taflud cywion y melysor allan o’r nyth. Er yn anodd i’w weld, mae’r cöel yn ddrwg-enwog am ei alwadau uchel ail-adroddus, yn aml liw nos. Yn groes i’r arfer fe arhosodd y gwryw yn yr achos hwn yn y golwg, ond roedd y fenyw a ym ddangosodd wedyn in fwy swil, ac fe ddiflanodd hithau yn fuan o’r golwg i goeden arall.
- Mae’n anodd tynnu llun y cöeliad hyn gan iddynt alw o berfeddion llwyni a choed. Mae nhw’n aml yn pechu pobl trwy alw’n ddibaid a tharfu ar eu cwsg[4]
Gweler hefyd[golygu | golygu cod]
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ [https://web.archive.org/web/20040610130433/http://www.cymdeithasedwardllwyd.org.uk/ Archifwyd 2004-06-10 yn y Peiriant Wayback. Gwefan Cymdeithas Edward Llwyd]; adalwyd 30 Medi 2016.
- ↑ Gwefan Avibase; adalwyd 3 Hydref 2016.
- ↑ https://cy.wikipedia.org/wiki/melysor%20tagellog%20coch?wprov=sfti1
- ↑ John Bundock [1] cyfieithiad
Safonwyd yr enw Cöel gan un o brosiectau 
. Mae cronfeydd data Llên Natur (un o brosiectau Cymdeithas Edward Llwyd) ar drwydded agored CC 4.0. Chwiliwch am ragor o wybodaeth ar y rhywogaeth hon ar wefan Llên Natur e.e. yr adran Bywiadur, a chyfrannwch er mwyn datblygu'r erthygl hon ymhellach.