Cwm Elan

Argae Cronfa Craig Goch, Cwm Elan.

Un o'r tai'n dod i'r golwg yn sychdwr yr 1910au, wrth i lefel un o lynnoedd dyffryn Elan ostwng.

Hen fwynglawdd plwm yng Nghwm Elan.

Cwm ger Rhaeadr Gwy ym Mhowys yw Cwm Elan, sef dyffryn afon Elan. Mae'n ardal brydferth a diarffordd wrth odre bryniau Elenydd ac ychydig i'r gogledd o Raeadr Gwy. Mae'n gorchuddio 70 milltir sgâr (180 km2) - yn ddŵr ac yn dir amaethyddol, Llyn Elan a phentref Elan. Mae dros 80% o'r dyffryn wedi'i nodi'n Safle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig.

Agorwyd y cyntaf o gronfeydd Elan ar yr 21 Gorffennaf 1904 er mwyn cyflenwi dŵr i ddinas Birmingham yn Lloegr. Cafodd dros gant o'r gweithwyr a oedd yn codi'r argae eu lladd yn ystod y gwaith. Dioddefodd y bobl leol hefyd. Bu rhaid i tua chant o'r trigolion symud o'u cartrefi. Diflannodd yr ysgol, yr eglwys a'r capel, ynghyd â nifer o ffermydd a bythynnod.

Cronfeydd Cwm Elan

• Cronfa Caban Coch
• Cronfa Craig Goch
• Cronfa Garreg-ddu
• Cronfa Penygarreg

Tua'r adeg hon y crewyd cronfa Claerwen, i'r gorllewin o Gwm Elan. Mae'r dwr yn llifo oddi yma i Loegr drwy draphont a phibell ddŵr Elan - Birmingham.

Mae'r SAS (byddin cudd Lloegr) yn ymarfer yn yr ardal.

Mae gan Gomin Wikimedia
gyfryngau sy'n berthnasol i:

Argaeau a llynnoedd Elan