Neidio i'r cynnwys

Clust mochyn

Oddi ar Wicipedia
Clust mochyn
Gomphus clavatus

Dosbarthiad gwyddonol
Teyrnas: Fungi
Dosbarth: Basidiomycota
Urdd: Boletales
Teulu: Gomphidiaceae
Genws: Gomphus[*]
Rhywogaeth: Gomphus clavatus
Enw deuenwol
Gomphus clavatus

Math a rhywogaeth o ffwng yn nheulu'r Gomphidiaceae yw'r Clust mochyn (Lladin: Gomphus clavatus; Saesneg: Pig's Ear).[1] Y Spigynnau yw'r enw ar lafar ar y grwp mae'r ffwng yma'n perthyn iddo, ond nid yw'n derm gwyddonol. Hoelen trwchys hyd at 30 cm a ddefnyddid i ddal distiau mawr o bren at ei gilydd oedd 'spigynnau' (Saesneg: spikes). Mae'r teulu Gomphidiaceae yn gorwedd o fewn urdd y Boletales.

Gwelir nifer o'r madarch hyn yn aml yn ffurfio cylchoed, a elwir ar lafar yn "gylchoedd Tylwyth Teg". Defnyddir y ffwng hwn wedi'i goginio mewn bwydydd a gellir ei fwyta'n amrwd. Disgrifiwyd ac enwyd y tacson yma'n wreiddiol gan y naturiaethwr Christiaan Hendrik Persoon.

Mae'r rhywogaeth hon o ffwng i'w chael yn Ewrop, Asia a Gogledd America.

Lliw sborau'r fadarchen hon yw melyn. O ran siâp, disgrifir y capan, neu gap y fadarchen fel un infundibuliform mushroom cap. Gelwir y rhan oddi tan y capan yn hadbilen (neu'n 'hymeniwm') a cheir sawl math: arwyneb llyfn, tegyll, chwarennau (tyllau bychan), rhychau ayb; mae gan y fadarchen hon yr hyn a elwir yn: ridges. O ran y broses o gymeryd maeth, fe'i disgrifir fel mycorhisa.

Ffyngau

[golygu | golygu cod]

Credir fod rhwng 2.2 a 3.8 miliwn o wahanol rywogaethau o ffwng, a'u bod yn perthyn yn nes at grwp yr anifeiliaid nag at blanhigion.[2] Gelwir yr astudiaeth o ffwng yn "feicoleg", sy'n dod o'r Groeg μύκης (mykes) sef 'madarchen'. Mae tua 120,000 o'r rhain wedi'u disgrifio gan naturiaethwyr megis Carolus Linnaeus, Christiaan Hendrik Persoon ac Elias Magnus Fries. Oherwydd mai prin iawn yw gwybodaeth gwyddonwyr am y pwnc hwn, mae tacson y ffyngau'n newid o ddydd i ddydd.[3] Credir bod oddeutu 20,000 o rywogaethau o ffyngau yng ngwledydd Prydain.

Aelodau eraill o deulu'r Gomphidiaceae

[golygu | golygu cod]

Mae gan Clust mochyn ambell aelod arall yn y teulu hwn, gan gynnwys y canlynol:

Rhestr Wicidata:

rhywogaeth enw tacson delwedd
Chroogomphus helveticus Chroogomphus helveticus
Chroogomphus pseudovinicolor Chroogomphus pseudovinicolor
Chroogomphus tomentosus Chroogomphus tomentosus
Chroogomphus vinicolor Chroogomphus vinicolor
Gomphidius oregonensis Gomphidius oregonensis
Gomphidius subroseus Gomphidius subroseus
Spigyn coprog Chroogomphus rutilus
Spigyn gludiog Gomphidius glutinosus
Spigyn llarwydd Gomphidius maculatus
Spigyn pengoch Gomphidius roseus
Diwedd y rhestr a gynhyrchwyd yn otomatig o Wicidata.

Gweler hefyd

[golygu | golygu cod]

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. Gwefan y Bywiadur; CELl, lle ceir enwau safonol Cymraeg. Adalwyd 21 Chwefror 2020.
  2. Erthygl Fungal Diversity Revisited: 2.2 to 3.8 Million Species gan Hawksworth DL ac Lücking R yn y dyddlyfr Microbiology Spectrum, cyfrol 5, rhif 4, tud. 79–95. Cyhoeddwyd Gorffennaf 2017; Microbiology Spectrum; isbn=978-1-55581-957-6
  3. Gwefan palaeos.com; adalwyd 21 Chwefror 2020.
Safonwyd yr enw Clust mochyn gan un o brosiectau . Mae cronfeydd data Llên Natur (un o brosiectau Cymdeithas Edward Llwyd) ar drwydded agored CC 4.0. Chwiliwch am ragor o wybodaeth ar y rhywogaeth hon ar wefan Llên Natur e.e. yr adran Bywiadur, a chyfrannwch er mwyn datblygu'r erthygl hon ymhellach.


Gofal!

Er bod rhai madarch yn fwytadwy, mae eraill yn fwytadwy gan rai pobl ond yn wenwyn i eraill!
Gall corff rhai bobl adweithio'n ddifrifol i rai 'madarch bwytadwy'! Mynwch gyngor gan arbenigwr cyn profi unrhyw fadarch gwyllt.