Chwyldro Islamaidd Iran

Oddi ar Wicipedia
Chwyldro Islamaidd Iran
Enghraifft o'r canlynolchwyldro Edit this on Wikidata
Dyddiad1970s Edit this on Wikidata
Lladdwyd2,781 Edit this on Wikidata
Label brodorolانقلاب اسلامی Edit this on Wikidata
DechreuwydIonawr 1978 Edit this on Wikidata
Daeth i benChwefror 1979 Edit this on Wikidata
LleoliadIran Edit this on Wikidata
Enw brodorolانقلاب اسلامی Edit this on Wikidata
GwladwriaethIran Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
Pwnc yr erthygl hon yw'r chwyldro Islamig yn Iran yn 1978/79. Am y mudiad gwleidyddol yn Iran yn ystod y 13 mlynedd cyn hynny, gweler Chwyldro Gwyn.

Y Chwyldro Islamaidd (Perseg: انقلاب اسلامی, Enghelābe Eslāmi) neu Chwyldro Iran neu Chwyldro Islamaidd Iran oedd y chwyldro a drawsfurffiodd Iran o frenhiniaeth dan y Shah Mohammad Reza Pahlavi, i weriniaeth Islamaidd dan yr Ayatollah Ruhollah Khomeini, arweinydd y chwyldro a sefydlydd y Weriniaeth Islamaidd. Mae'n cael ei ddisgrifio gan rai fel "y trydydd chwyldro mawr," ar ôl y Chwyldro Ffrengig a'r Chwyldro Bolshefic. Ei amcan oedd rhyddhau Iran a'r Trydydd Byd yn gyffredinol o afael gwladychiaeth a newydd-wladychiaeth.

Er bod lle i ddadlau ei fod yn broses barhaol, fel sawl chwyldro arall, gellir dweud iddo ddechrau yn Ionawr 1978 gyda'r gwrthdystiadau mawr cyntaf yn erbyn llywodraeth y Shah ac iddo orffen gyda chymeradwyo'r Cyfansoddiad theocratig newydd — a droes Khomeini yn Arweinydd Pennaf y wlad — yn Rhagfyr 1979. Yn sgîl hynny, gadawodd Mohammad Reza Pahlavi y wlad i alltudiaeth yn Ionawr 1979 ar ôl i streiciau a phrotestiadau baralysu'r wlad, ac ar 1 Chwefror, 1979, dychwelodd Ayatollah Khomeini o alltudiaeth yn Ffrainc i Tehran i gael ei groesawu gan rai miliynau o Iraniaid. Daeth cwymp terfynol y brenhinllin Pahlavi yn fuan wedyn ar 11 Chwefror pan gyhoeddodd arweinwyr lluoedd miwrol Iran eu "niwtraliaeth" ar ôl i filwyr chwyldroadol orchfygu milwyr teyrngar i'r Shah mewn brwydro arfog ar y strydoedd. Daeth Iran yn Weriniaeth Islamaidd ar 1 Ebrill, 1979 pan bleidleisiodd y mwyafrif llethol o bobl y wlad i'w gwneud felly.

Un o'r mudiadau mwyaf grymus sy'n gwrthwynebu'r Chwyldro Islamaidd ar ei ffurf bresennol yw'r Sāzmān-e mojāhedin-e khalq-e irān, mudiad sosialaidd-Islamaidd mewn alltudiaeth sy'n ceisio dymchwel llywodraeth Iran.

Eginyn erthygl sydd uchod am Iran. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.
Eginyn erthygl sydd uchod am Islam. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.