Langue d'oïl: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Deb (sgwrs | cyfraniadau) B Symudodd Deb y dudalen Langues d'oïl i Langue d'oïl |
+Terminoleg |
||
| Llinell 17: | Llinell 17: | ||
Yn hanesyddol, defyddir y termau '''''langue d'oïl, langues d'oïl''''', ac '''''oïl''''' (ynganiad: [ɔ.il], [u.il], [wi], [ɔj]1), ar gyfer yr iaith Romáwns a ddatblygodd yn rhan ogleddol [[Gâl]], ac yna rhan ogleddol [[Ffrainc]], de [[Gwlad Belg]] ac ar yr [[Ynysoedd y Sianel]] yn yr [[oesoedd canol]]. Mae felly'n gysyniad tebyg, ond nid union yr un peth, â'r [[Hen Ffrangeg]], oedd yn cwmpasu'r gwahanol dafodieithoedd ''oïl''. Gydag ymddangosiad un ffurf ieithyddol wedi'i safoni ar ddechrau'r cyfnod modern (sef y [[Ffrangeg]]), daeth y term lluosog yn amherthnasol wrth sôn am [[Ffrangeg ganol]], a gwahaniaethwyd rhang y Ffrangeg ar y naill law a'r ieithoedd ''oïl'' eraill ar y llall. Ystyrir y tafodieithoedd, neu ieithoedd, ''oïl'', yn grŵp o fewn yr [[ieithoedd Gallo-Romáwns]]. Mae'r grŵp gogleddol hwn yn cynnwys swbstrad [[Ieithoedd Celtaidd|celtaidd]] sylweddol, yn ogystal â dylanwad gan yr [[ieithoedd Germanaidd]] sy'n un o'r gwahaniaethoedd rhwng y ''langues d'oïl'' a'r [[Ocsitaneg]]. |
Yn hanesyddol, defyddir y termau '''''langue d'oïl, langues d'oïl''''', ac '''''oïl''''' (ynganiad: [ɔ.il], [u.il], [wi], [ɔj]1), ar gyfer yr iaith Romáwns a ddatblygodd yn rhan ogleddol [[Gâl]], ac yna rhan ogleddol [[Ffrainc]], de [[Gwlad Belg]] ac ar yr [[Ynysoedd y Sianel]] yn yr [[oesoedd canol]]. Mae felly'n gysyniad tebyg, ond nid union yr un peth, â'r [[Hen Ffrangeg]], oedd yn cwmpasu'r gwahanol dafodieithoedd ''oïl''. Gydag ymddangosiad un ffurf ieithyddol wedi'i safoni ar ddechrau'r cyfnod modern (sef y [[Ffrangeg]]), daeth y term lluosog yn amherthnasol wrth sôn am [[Ffrangeg ganol]], a gwahaniaethwyd rhang y Ffrangeg ar y naill law a'r ieithoedd ''oïl'' eraill ar y llall. Ystyrir y tafodieithoedd, neu ieithoedd, ''oïl'', yn grŵp o fewn yr [[ieithoedd Gallo-Romáwns]]. Mae'r grŵp gogleddol hwn yn cynnwys swbstrad [[Ieithoedd Celtaidd|celtaidd]] sylweddol, yn ogystal â dylanwad gan yr [[ieithoedd Germanaidd]] sy'n un o'r gwahaniaethoedd rhwng y ''langues d'oïl'' a'r [[Ocsitaneg]]. |
||
==Terminoleg== |
|||
Mae'n ymddangos y defnyddir y term ''langue d’oïl'' ers diwedd yr [[18fed ganrif]]. Mae'n deillio o'r ffordd o ddweud "ie" mewn gwahanol ieithoedd ar y pryd (o'r gair ''oïl'' daeth y [[Ffrangeg]] gyfoes ''oui''). Ceir y defnydd yma yng ngwaith [[Dante]],<ref>Yn''Vita nuova'', oddeutu 1293, ar gyfer "oc" a "si"; yn ''De vulgari eloquentia'', oddeutu 1305, yn fwy cyflawn.</ref> oedd yn gwahaniaethu rhwng dau grŵp o ieithoedd ac yn adnabod undod o fewn y naill grŵp a'r llall: |
|||
*yr ieithoedd ble dywedir "jo" (yr [[Ieithoedd Germanaidd]]) |
|||
*y lleill (yr [[Ieithoedd Romáwns]], a oedd yn ôl Dante yn cynnwys tair iaith: |
|||
**ble dywedir ''oïl'' (yr [[Hen Ffrangeg) |
|||
**ble dywedir ''oc'' ([[Ocsitaneg]], ond gan gynnwys y [[Catalaneg|Gatalaneg]] |
|||
**ble dywedir ''sì'' ([[Ieithoedd yr Eidal]]) |
|||
Defnyddir y term lluosog ''langues d'oïl'' gan Gymdeithas Cynnal a Hyrwyddo'r Langues d'Oïl ers ei chreu ym [[1982]].<ref>[https://books.google.fr/books?id=abit8Yd6J-cC&pg=PA155#v=onepage&q&f=false Abalain 2007, tud. 155].</ref>. |
|||
==Cyfeiriadau== |
|||
{{Cyfeiriadau}} |
|||
{{Ieithoedd Ffrainc}} |
{{Ieithoedd Ffrainc}} |
||
Fersiwn yn ôl 08:54, 18 Mehefin 2019
| Langues d'oïl | |
|---|---|
| Dosraniad daearyddol: |
Gogledd a chanolbarth Ffrainc, De Gwlad Belg a rhan fach o'r Swistir |
| Dosraniad Ieithyddol: | Indo-Ewropeaidd Langues d'oïl |
| Israniadau: |
gweler isod
|
Map sy'n dangos dosranniad y (tafod)ieithoedd Oïl heblaw'r Ffrangeg. | |
Yn hanesyddol, defyddir y termau langue d'oïl, langues d'oïl, ac oïl (ynganiad: [ɔ.il], [u.il], [wi], [ɔj]1), ar gyfer yr iaith Romáwns a ddatblygodd yn rhan ogleddol Gâl, ac yna rhan ogleddol Ffrainc, de Gwlad Belg ac ar yr Ynysoedd y Sianel yn yr oesoedd canol. Mae felly'n gysyniad tebyg, ond nid union yr un peth, â'r Hen Ffrangeg, oedd yn cwmpasu'r gwahanol dafodieithoedd oïl. Gydag ymddangosiad un ffurf ieithyddol wedi'i safoni ar ddechrau'r cyfnod modern (sef y Ffrangeg), daeth y term lluosog yn amherthnasol wrth sôn am Ffrangeg ganol, a gwahaniaethwyd rhang y Ffrangeg ar y naill law a'r ieithoedd oïl eraill ar y llall. Ystyrir y tafodieithoedd, neu ieithoedd, oïl, yn grŵp o fewn yr ieithoedd Gallo-Romáwns. Mae'r grŵp gogleddol hwn yn cynnwys swbstrad celtaidd sylweddol, yn ogystal â dylanwad gan yr ieithoedd Germanaidd sy'n un o'r gwahaniaethoedd rhwng y langues d'oïl a'r Ocsitaneg.
Terminoleg
Mae'n ymddangos y defnyddir y term langue d’oïl ers diwedd yr 18fed ganrif. Mae'n deillio o'r ffordd o ddweud "ie" mewn gwahanol ieithoedd ar y pryd (o'r gair oïl daeth y Ffrangeg gyfoes oui). Ceir y defnydd yma yng ngwaith Dante,[1] oedd yn gwahaniaethu rhwng dau grŵp o ieithoedd ac yn adnabod undod o fewn y naill grŵp a'r llall:
- yr ieithoedd ble dywedir "jo" (yr Ieithoedd Germanaidd)
- y lleill (yr Ieithoedd Romáwns, a oedd yn ôl Dante yn cynnwys tair iaith:
- ble dywedir oïl (yr [[Hen Ffrangeg)
- ble dywedir oc (Ocsitaneg, ond gan gynnwys y Gatalaneg
- ble dywedir sì (Ieithoedd yr Eidal)
Defnyddir y term lluosog langues d'oïl gan Gymdeithas Cynnal a Hyrwyddo'r Langues d'Oïl ers ei chreu ym 1982.[2].
Cyfeiriadau
- ↑ YnVita nuova, oddeutu 1293, ar gyfer "oc" a "si"; yn De vulgari eloquentia, oddeutu 1305, yn fwy cyflawn.
- ↑ Abalain 2007, tud. 155.
| ||||||||||||||