Acen grom: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
→Yn Saesneg: Ychwanegu infobox person/wikidata, replaced: deunawfed ganrif → 18g, y d18g → y 18g using AWB |
Dim crynodeb golygu |
||
Llinell 38: | Llinell 38: | ||
[[Categori:Gwyddorau]] |
[[Categori:Gwyddorau]] |
||
[[Categori:Marciau diacritig]] |
|||
[[Categori:Teipograffeg]] |
[[Categori:Teipograffeg]] |
Fersiwn yn ôl 08:28, 7 Ebrill 2018
Mae'r acen grom, hirnod neu do bach ( ˆ ) yn acennod a ddefnyddir mewn Afrikaans, Croateg, Cymraeg, Eidaleg, Esperanto, Ffrîseg, Ffrangeg, Llydaweg, Norwyeg, Portiwgaleg, Rwmaneg, Serbeg, Tyrceg a ieithoedd eraill.
Traw
Cafodd yr acen grom yn ei ddefnyddio yn gyntaf yn yr orgraff polytonydd o Hen Roeg, lle ddigwyddodd ar llafariaid hir i ddangos cynnydd wedyn gostyngiad yn traw.
Hyd
Mae'r acen grom yn dangos hyd llafariaid mewn amryw o ieithoedd.
Yn Gymraeg mae’r acen grom yn cael ei defnyddio i ddangos bod llafariad acennog yn hir lle y byddai'r disgwyl iddi fod yn fyr, e.e. ‘tân’ yn lle ‘tan’.
Yn Frangeg mae’r acen grom yn cael ei defnyddio ar â, ê, î, ô ac û. Hir yw'r llafariaid hyn, ac yn hanesyddol, mae'n nhw'n cynrychioli ‘s’ ar goll, e.e. y gair ‘ffenestr’: Roedd fenêtre yn fesnestre.
Siapaneg. Yn y system rhufeineiddio Kunrei-shiki, gall yr acen grom yn cael ei ddefnyddio yn hytrach na'r acen macron, e.e. gall y gair ‘arigatō’(diolch) yn cael ei ysgrifennu fel ‘arigatô’
Yn Dyrceg, mae'r acen grom yn cael ei ddefnyddio ar â ac û i gwahaniaethu rhwng homograffâu, e.e. ‘şura’ (dacw) a ‘şûra’ (cyngor).
Uchder
Gall yr acen grom gael ei defnyddio i ddangos uchder llafariaid:
Portiwgaleg. Uwch na ‘á’ /a/, ‘é‘ /ɛ/, ac ‘ó’ /ɔ/ yw ‘â‘ /ɐ/, ‘ê’ /e/, ac ‘ô’ /o/. Mae'r acen grom yn cael ei ddefnyddio dim ond ar llafariaid dan bwysau.
Estyniad Llythyren
Yn Esperanto, mae'r acen grom yn cael ei defnyddio ar y llythrennau ĉ, ĝ, ĥ, ĵ ac ŝ.
Yn Rwmaneg, mae'r acen grom yn cael ei defnyddio ar y llythrennau â ac î am y sŵn /ɨ/.
Yn Saesneg
Ar eiriau benthyg, mae'r acen grom yn cael ei gadw, fel acennodau eraill, e.e. rôle o'r iaith Ffrangeg. Ym Mhrydain yn y 18g (cyn y bost geiniog, pan drethwyd papur), defnyddwyr yr acen grom i gadw gofod, yn bendant y llythrennau ‘ugh’, e.e. ‘thô‘ yn lle ‘through’ neu ‘brôt’ yn lle ‘brought’
Gweler hefyd
Dolenni allanol
- (Saesneg) Y Prosiect Diacritics
- (Saesneg) Cymorth mewnbwn am acennodau