Paleogen: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
B Symudwyd y dudalen Paleogenaidd i Paleosen gan Llywelyn2000 |
gh |
||
Llinell 1: | Llinell 1: | ||
{{Nodyn:Neogene}} |
{{Nodyn:Neogene}} |
||
:''Gofal: ceir cyfnod arall gydag enw tebyg: [[Paleocen]].'' |
:''Gofal: ceir cyfnod arall gydag enw tebyg: [[Paleocen]].'' |
||
[[ |
[[Cyfres (stratigraffeg)|Cyfres neu Epoc ddaearegol]] ydy '''Paleogen''' (ansoddair: '''Paleogenaidd''') (Saesneg: '''Palaeogene''' or ''Palæogene'' neu weithiau: ''Lower Tertiary'') a ddechreuodd 65.5 ± 0.3 miliwn o flynyddoedd yn ôl ac a ddaeth i ben 23.03 ± 0.05 miliwn o flynyddoedd yn ôl. Mae'n cynnwys cyfnod cyntaf yr Era [[Cenosen]].<ref> [http://www.stratigraphy.org/bak/geowhen/TQ.html ''"Whatever happened to the Tertiary and Quaternary?"'']</ref> Mae'n rhychwantu cyfnod o 42 miliwn o flynyddoedd ac yn nodedig oherwydd mai yn y cyfnod hwn y datblygodd [[mamal]]iaid o fod yn ffurfiau bychan, syml i fod yn [[anifail|anifeiliaid]] gyda chryn amrywiaeth oddi fewn i'w grŵp. Esgblygodd yr [[aderyn]] hefyd yn y cyfnod hwn gan esgblygu i'w ffurfiau presennol, fwy neu lai. Roedd hyn yn ganlyniad i ddiwedd y cyfnod a raflaenai hwn, sef y cyfnod diwedd y [[dinosoriaid]] ac anifeiliaid eraill. |
||
[[File:Eocene.jpg|thumb|chwith|Golygfa ddychmygol o [[planhigyn|blanhigion]] a [[ffawna]]'r cyfnod Paleogenaidd.]] |
[[File:Eocene.jpg|thumb|chwith|Golygfa ddychmygol o [[planhigyn|blanhigion]] a [[ffawna]]'r cyfnod Paleogenaidd.]] |
||
Llinell 20: | Llinell 20: | ||
==Cyfeiriadau== |
==Cyfeiriadau== |
||
{{cyfeiriadau}} |
{{cyfeiriadau}} |
||
==Gweler hefyd== |
|||
* [[Daeareg]] |
|||
* [[Cyfnodau daearegol]] |
|||
[[Categori:Cyfnodau Daearegol]] |
[[Categori:Cyfnodau Daearegol]] |
Fersiwn yn ôl 10:50, 5 Rhagfyr 2012
System | Cyfres | Oes | Oes (Ma) | |
---|---|---|---|---|
Cwaternaidd | Pleistosenaidd | Gelasaidd | ifancach | |
Neogenaidd | Plïosenaidd | Piacensaidd | 2.588–3.600 | |
Sancleaidd | 3.600–5.332 | |||
Mïosenaidd | Mesinaidd | 5.332–7.246 | ||
Tortonaidd | 7.246–11.608 | |||
Serravallaidd | 11.608–13.65 | |||
Langhianaidd | 13.65–15.97 | |||
Bwrdigalaidd | 15.97–20.43 | |||
Acwitanaidd | 20.43–23.03 | |||
Paleogenaidd | Oligosenaidd | Cataidd | hynach | |
Israniadau'r Cyfnod Neogen, yn ôl IUGS, fel a gaed yng Ngorffennaf 2009. |
- Gofal: ceir cyfnod arall gydag enw tebyg: Paleocen.
Cyfres neu Epoc ddaearegol ydy Paleogen (ansoddair: Paleogenaidd) (Saesneg: Palaeogene or Palæogene neu weithiau: Lower Tertiary) a ddechreuodd 65.5 ± 0.3 miliwn o flynyddoedd yn ôl ac a ddaeth i ben 23.03 ± 0.05 miliwn o flynyddoedd yn ôl. Mae'n cynnwys cyfnod cyntaf yr Era Cenosen.[1] Mae'n rhychwantu cyfnod o 42 miliwn o flynyddoedd ac yn nodedig oherwydd mai yn y cyfnod hwn y datblygodd mamaliaid o fod yn ffurfiau bychan, syml i fod yn anifeiliaid gyda chryn amrywiaeth oddi fewn i'w grŵp. Esgblygodd yr aderyn hefyd yn y cyfnod hwn gan esgblygu i'w ffurfiau presennol, fwy neu lai. Roedd hyn yn ganlyniad i ddiwedd y cyfnod a raflaenai hwn, sef y cyfnod diwedd y dinosoriaid ac anifeiliaid eraill.
Mae'r cyfnod yn cynnwys israniadau a elwir yn Epoc/au: y Paleocen, yr Eocen a'r Oligocen. Mae'r system Paleogenaidd yn cael ei ddefnyddio am y creigiau a ffurfiwyd yn y cyfnod hwn.
Cyfnod Paleogen 65.5–23.03 miliwn o flynyddoedd yn ôl | |
Delwedd:Blakey 35moll.jpg | |
Cyfartaledd O2 yn yr atmosffêr | ca. 26 Cyfaint %[2] (130 % o lefel a geir heddiw) |
Cyfartaledd CO2 yn yr atmosffêr | ca. 500 rhan / miliwn[3] (2 wedi'i luosi gyda'r lefel fodern (cyn-ddiwydiannol)) |
Cyfartaledd tymheredd yr wyneb | ca. 18 °C[4] (4 °C uwch na'r lefel heddiw)
|