Telor Sardinia
| Telor Sardinia Sylvia melanocephala
| |
|---|---|
| Statws cadwraeth | |
| Dosbarthiad gwyddonol | |
| Teyrnas: | Animalia |
| Ffylwm: | Chordata |
| Dosbarth: | |
| Urdd: | Passeriformes |
| Teulu: | Sylviidae |
| Genws: | Curruca[*] |
| Rhywogaeth: | Curruca melanocephala |
| Enw deuenwol | |
| Curruca melanocephala | |
.jpg)
Aderyn a rhywogaeth o adar yw Telor Sardinia (sy'n enw gwrywaidd; enw lluosog: telorion Sardinia) a adnabyddir hefyd gyda'i enw gwyddonol Sylvia melanocephala; yr enw Saesneg arno yw Sardinian warbler. Mae'n perthyn i deulu'r Teloriaid (yr Hen Fyd) (Lladin: Sylviidae) sydd yn urdd y Passeriformes.[1] Dyma aderyn sydd i'w gael yng ngwledydd Prydain ac mae i'w ganfod yng Nghymru.
Mae'r telor Sardinaidd (Curruca melanocephala) yn delor cyffredin o ardal Môr y Canoldir. Fel y rhan fwyaf o rywogaethau Curruca, mae blu y gwryw a'r benyw yn wahanol. Mae gan yr oedolyn gwryw gefn llwyd, rhannau isaf gwyn, pen du, gwddf gwyn a llygaid coch. Mae'r plu-wisg braidd yn amrywiol hyd yn oed yn yr un ardal, gyda dwyster lliw cochlyd ar yr ochr uchaf a/neu isaf sy'n amrywio o absennol i (mewn rhai isrywogaethau) yn amlwg. Mae'r fenyw yn bennaf yn frown uwchben a llwydfelyn islaw, gyda phen llwyd. Mae cân y telor Sardinaidd yn gyflym ac yn ysgwyd, ac yn nodweddiadol iawn o ardaloedd Môr y Canoldir lle mae'r aderyn hwn yn bridio.
Talfyrir yr enw Lladin yn aml yn S. melanocephala, sef enw'r rhywogaeth.[2] Mae'r rhywogaeth hon i'w chanfod yn Asia, Ewrop ac Affrica.
Dosbarthiad a chynefin[golygu | golygu cod]
Mae'n bridio yn ardaloedd mwyaf deheuol Ewrop ac ychydig i mewn i Asia yn Nhwrci a phen dwyreiniol Môr y Canoldir. Nid yw'r aderyn bach passerein hwn, yn wahanol i'r mwyafrif o "teloriaid", yn arbennig o fudol, ond mae rhai adar yn gaeafu yng ngogledd Affrica, ac mae'n digwydd fel crwydryn ymhell i ffwrdd o'r parthau nythu, cyn belled â Phrydain Fawr. Dyma gofnod yn grwp Facebook Cymuned Llên Natur dyddiedig 18 Hydref 2022[1] o un o'r lleiafrif o deloriais Sardinia sydd wedi mudo i ogledd Affrica.
Tacsonomeg a systemateg[golygu | golygu cod]
Y naturiaethwr Almaenig Johann Friedrich Gmelin roes y disgrifiad ffurfiol cyntaf o'r telor Sardinia ym 1789 yn y 13eg argraffiad o'r Systema naturae. Bathodd yr enw binomaidd Motacilla melanocephala. Cyflwynwyd y genws blaenorol Sylvia ym 1769 gan y naturiaethwr Eidalaidd Giovanni Antonio Scopoli. Daw enw'r genws o'r Lladin Modern silvia, 'cobyn coed', sy'n gysylltiedig â silva, sef coed. Daw'r melanocephala penodol o melas Groeg Hynafol, "du", a kephale, "pen". Ar hyn o bryd, mae'r telor Sardinia yn cael ei roi yn y genws Curruca gan yr IOC, ynghyd â'r rhan fwyaf o'r rhywogaethau a ddosbarthwyd yn flaenorol yn y genws Sylvia[3]
Teulu[golygu | golygu cod]
Mae'r telor Sardinia yn perthyn i deulu'r Teloriaid (yr Hen Fyd) (Lladin: Sylviidae). Dyma rai o aelodau eraill y teulu:
Ymddygiad ac Ecoleg[golygu | golygu cod]
Mae hwn yn aderyn o dir agored a thir amaethu, gyda llwyni ar gyfer nythu. Mae'r nyth wedi'i adeiladu mewn llwyni isel neu fieri, a dodwy 3-6 wy. Fel y rhan fwyaf o "deloriaid", mae'n bryfysol, ond bydd hefyd yn cymryd aeron a ffrwythau.
Rhestr Wicidata:
| rhywogaeth | enw tacson | delwedd |
|---|---|---|
| Babacs Tsieina | Babax lanceolatus |  |
| Preblyn penwinau | Timalia pileata |  |
| Sibia clustwyn | Heterophasia auricularis | .jpg) |
| Sibia corunddu | Heterophasia capistrata |  |
| Sibia cynffonhir | Heterophasia picaoides |  |
| Sibia hardd | Heterophasia pulchella |  |
| Sibia llwyd | Heterophasia gracilis |  |
| Sibia penddu | Heterophasia melanoleuca |  |
Gweler hefyd[golygu | golygu cod]
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ [https://web.archive.org/web/20040610130433/http://www.cymdeithasedwardllwyd.org.uk/ Archifwyd 2004-06-10 yn y Peiriant Wayback. Gwefan Cymdeithas Edward Llwyd]; adalwyd 30 Medi 2016.
- ↑ Gwefan Avibase; adalwyd 3 Hydref 2016.
- ↑ Dickinson, E.C.; Christidis, L., eds. (2014). The Howard & Moore Complete Checklist of the Birds of the World, Volume 2: Passerines (4th ed.). Eastbourne, UK: Aves Press. pp. 509–512. ISBN 978-0-9568611-2-2.
Safonwyd yr enw Telor Sardinia gan un o brosiectau 
. Mae cronfeydd data Llên Natur (un o brosiectau Cymdeithas Edward Llwyd) ar drwydded agored CC 4.0. Chwiliwch am ragor o wybodaeth ar y rhywogaeth hon ar wefan Llên Natur e.e. yr adran Bywiadur, a chyfrannwch er mwyn datblygu'r erthygl hon ymhellach.