Llaeth cyflawn

Oddi ar Wicipedia
Llaeth cyflawn
Poteli llaeth cyflawn. Full fat milk bottles with bilingual (Welsh & English) labelling.
Mathllaeth, processed liquid milk Edit this on Wikidata
Lliw/iaugwyn Edit this on Wikidata
Poteli plastig 1L llaeth llawn, Aberystwyth, 2021
Gwydryn o laeth cyflawn Valio, Y Ffindir

Yn yr ystyr boblogaidd, llaeth sy'n cynnwys ei holl fraster yw llaeth cyflawn[1] hefyd llaeth llawn. Mae'r llaeth yn llawn fitaminau sy'n toddi mewn braster (Fitamin A a Fitamin D). Mae llaeth cyflawn o wartheg yn dueddol o fod yn rhatach na laethau eraill megis llaeth almwn neu laeth ceirch.[2]

Mae cynnwys braster llaeth amrwd a gynhyrchir adeg godro yn amrywiol iawn, yn fras rhwng 35 a 45 g/L [3][4] neu 3.6 i 5.2%,[5][6] braster, mae'r cynnwys hwn yn dibynnu ar sawl ffactor sy'n gysylltiedig â brîd y fuwch , ei hoedran, y cyfnod llaetha, ei deiet neu'r tymor. Mae'r cynnwys hwn hefyd yn amrywio wrth odro.

Llaeth cyfan wedi'i farchnata ar reoleiddio yn yr Undeb Ewropeaidd[golygu | golygu cod]

Mae'r Comisiwn Ewropeaidd wedi diffinio “llaeth cyflawn” trwy reoliad 1308/2013:

"Llaeth cyfan: Llaeth wedi'i drin â gwres sydd, o ran ei gynnwys braster, yn cwrdd ag un o'r fformwlâu canlynol:

  • llaeth cyflawn wedi'i safoni: llaeth â chynnwys braster o leiaf 3.50% (m / m);
  • Llaeth cyflawn heb ei safoni: llaeth nad yw ei gynnwys braster wedi'i addasu ers y cam godro, nid trwy ychwanegu na thynnu braster o'r llaeth, na thrwy gymysgu â llaeth â chynnwys braster naturiol. Fodd bynnag, efallai na fydd y cynnwys braster yn llai na 3.50% (m/m)."[7]

Rhaid i'w gynnwys protein beidio â bod yn llai na 2.9% (yn ôl màs) yn unol â gofynion Ewropeaidd,[8] a hefyd i 32 g/L yn unol â rheoliadau yn Ffrainc.[9]

Pecynnu[golygu | golygu cod]

Yn y Deyrnas Unedig adnebir llaeth wrth liw y caead:[10]

Ceir safonnau a lliwiau adnabod gwahanol mewn gwahanol wledydd: Mae'r llaeth cyfan hwn yn cael ei farchnata yn Ewrop mewn poteli gyda chapiau coch neu becynnu wedi'u marcio â choch, er mwyn ei wahaniaethu oddi wrth laeth hanner sgim (glas neu wyrdd mewn rhai gwledydd,(Gwlad Belg yn arbennig) a llaeth sgim (gwyrdd neu las mewn rhai). Fodd bynnag, mewn rhai taleithiau yn Sbaen fel Galicia, mae llaeth cyflawn yn cael ei wahaniaethu gan gapsiwl glas.[11]

Mathau o laeth[golygu | golygu cod]

Gwerthir tri phrif fath o laeth yn ôl cynnwys braster yn y DU, sgim , lled-sgim a llaeth cyflawn . Lled-sgim yw'r amrywiaeth fwyaf poblogaidd o bell ffordd, gan gyfrif am 63% o'r holl werthiannau llaeth. Mae llaeth cyfan yn dilyn gyda 27% ac yna sgimio gyda 6%.[12]

Cynnwys braster menyn Terminoleg y [DU]]
5% Llaeth Ynysoedd y Môr Urdd or llaeth brecwast[13]
>3.5% (nodweddiadol 3.7%) Llaeth cyflawn or llaeth llawn braster[14]
1.5%-2% (nodweddiadol 1.7%)[15] Llaeth hanner sgim neu Llaeth 2%[16]
1% Llaeth 1%
Llai na 0.3% (nodweddiadol 0.1%) Llaeth sgim[16]

Termau tramor[golygu | golygu cod]

Gwlwir llaeth llawn wrth wahanol dermau:

  • Sweden - Standardmjölk - llaeth safonnol
  • Ffrainc - Lait entier - llaeth cyfan
  • Norwyeg - Helmelk - llaeth cyfan

Gwerth maethol[golygu | golygu cod]

Fesul 100g Llaeth Safonol Arla - llaeth cyflawn yn Sweden:[17]

Gwerth ynni 260 kJ / 60 kcal

Coginio[golygu | golygu cod]

Mae llaeth safonol yn addas iawn ar gyfer coginio (e.e. crempogau a macaroni wedi'i stiwio â llaeth), pobi ac ar ffurf chwipio ar gyfer Caffè latte, cappuccino neu Flat White.[18] Caiff hefyd ei ddefnyddio mewn cynhyrchu Melysion, megis gan gwmni Waffls Tregroes.[19]

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. http://termau.cymru/#llaeth%20cyflawn
  2. https://www.bhf.org.uk/informationsupport/heart-matters-magazine/nutrition/milk
  3. http://www2.vetagro-sup.fr/ens/nut/webBromato/cours/cmlait/compolai.html
  4. http://www.fao.org/agriculture/dairy-gateway/milk-and-milk-products/milk-composition/en/
  5. "copi archif". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2015-03-15. Cyrchwyd 2021-11-23.
  6. https://books.google.ca/books?id=bKVCtH4AjwgC&lpg=PP1&pg=PA13&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false
  7. http://eur-lex.europa.eu/legal-content/FR/TXT/PDF/?uri=CELEX:02013R1308-20140101
  8. http://eur-lex.europa.eu/legal-content/FR/TXT/PDF/?uri=CELEX:02013R1308-20140101
  9. http://eur-lex.europa.eu/legal-content/FR/TXT/PDF/?uri=CELEX:02013R1308-20140101
  10. https://milk.fandom.com/wiki/Milk_Bottle_Top#United_Kingdom
  11. https://milk.fandom.com/wiki/Milk_Bottle_Top
  12. "Bread and milk: the perfect couple". The Grocer. Cyrchwyd 2010-06-23.
  13. "Channel Island Milk". Tesco Online. Cyrchwyd 2018-04-23.
  14. "Whole Milk". Tesco Online. Cyrchwyd 2018-04-23.
  15. https://www.milk.co.uk/
  16. 16.0 16.1 "The Milk and Dairies (Semi-skimmed and Skimmed Milk) (Heat Treatment and Labelling) Regulations 1988". Queen's Printer of Acts of Parliament. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2008-09-07. Cyrchwyd 2008-05-13.
  17. https://www.arla.se/om-arla/arlas-historia/
  18. https://www.youtube.com/watch?v=0m5u145ET1k
  19. https://www.tregroeswaffles.co.uk/products-milk-chocolate-waffles-cym.php

Dolenni allanol[golygu | golygu cod]