Diwan
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | sefydliad addysgol  |
|---|---|
| Math | ysgol |
| Rhan o | education in France |
| Dechrau/Sefydlu | 1977 |
| Lleoliad yr archif | Centre for Breton and Celtic Research |
| Gwladwriaeth | Ffrainc |
| Gwefan | http://www.diwan.bzh |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Mudiad ysgolion Llydaweg yn Llydaw yw Diwan (/ˈdiwɑ̃n/ "hedyn"). Gweithreda y tu allan i gyfundrefn addysgol ganolog Ffrainc am fod Diwan yn dysgu'n gyfan gwbl trwy gyfrwng y Llydaweg. Maent felly yn gorfod codi llawer o'u harian eu hunain, er eu bod yn derbyn rhywfaint o arian cyhoeddus.[1] Diwan rhan o rwydwaith Eskolim gydag ysgolion trwytho mewn gwledydd eraill sy'n rhan o wladwriaeth Ffrainc, sef Seaska (rhwydwaith ysgolion Ikastola) yng Ngwlad y Basg, Calandreta yn Ocsitania, ABCM-Zweisprachigkeit yn Alsace, La Bressola yn Ngwledydd Catalwnia a Scola Corsa yn Nghorsica.
Hanes[golygu | golygu cod]
Crëwyd yr ysgol Diwan gyntaf yn Lambaol-Gwitalmeze (Ffrangeg Lampaul-Ploudalmézeau) ger Brest, yn 1977, o ganlyniad i'r galw am addysg trwy gyfrwng yr iaith. Roedd hyn wedi rhai blynyddoedd o adfywiad gwleidyddol o du y Lydaweg gan fudiadau fel Skol an Emsav ac eraill.
Mae'r ysgolion yn trochi'r plant yn yr iaith, yn debyg i ysgolion penodedig Cymraeg, ac roedd 2,200 o ddisgyblion yn mynd i ysgolion Diwan ar draws Llydaw yn 2005. Agorodd yr ysgol Diwan gyntaf ym Mharis ym mis Medi 2004. Erbyn Medi 2012 roedd ffigyrau a gyhoeddwyd yn "le Telegramme-Finisterre" yn dangos bod 14.709 yn derbyn addysg dwyieithog Llydaweg-Ffrangeg; rhyw 3.625 ohonynt efo ysgolion Diwan; 6.260 efo Div Yezh (dan y llywodraeth); a 4.824 efo Dihun (ysgolion Catholig), mae hyn yn golygu y bu cynnydd o 35% dros gyfnod o dair blynedd. Erbyn 2021, roedd tua 19,000 sef oddeutu 2% o blant Llydaw yn derbyn addysg ddwyieithog neu Llydaweg, ond dim ond tua 4,000 o'r rheini mewn ysgolion Diwan.[1]
Dyddiadau[golygu | golygu cod]
Ebrill 1977: creu sefydliad Diwan; Gweltaz ar Fur oedd y cadeirydd. Mai 1977: y dosbarth cynradd cyntaf, gyda 5 plentyn yn Lambaol-Gwitalmeze; Denez Abernot oedd yr ysgolfeistr. Medi 1977: Agor ysgol gynradd Diwan Kemper. Medi 1980: Agor dosbarth blwyddyn un yn Treglonoù. Medi 1988: Agor y skolaj (ysgol ganol) Diwan gyntaf ym Mrest gyda 8 disgybl blwyddyn 6. Dwy flynedd yn ddiweddarach, symudodd yr ysgol i'r Releg-Kerhuon. Medi 1994: Agor lise (ysgol uwchradd) Diwan am y tro cyntaf yn y Releg-Kerhuon. Medi 1995: Creu ail skolaj (ysgol ganol) yn Plijidi yn Aodoù-an-Arvor. Agorodd dwy arall yn fuan wedyn, un yn Kemper a'r llall yn Plañvour, a symudodd i Gwened wedyn. Symudwyd dosbarthiadau o Treglonoù i Gwiseni. 1997: Trydedd lise Diwan yn Karaez-Plougêr. Medi 2006: Agor ysgolion yn Louaneg ac yn y Chapel-Nevez. Symudwyd rhai o ddosbarthiadau Skolaj ar Releg-Kerhuon i Gwiseni. Hydref 2007: Agor Ysgol Diwan Kastellin. Medi 2008: Agor Skolaj Diwan al Liger-Atlantel yn Sant-Ervlan ac ysgolion Lokournan-Leon a Magoer ar gyrion Roazhon. Medi 2009: Agor ysgolion Rianteg ym Mro-Wened a Savenneg ym Mro-Naoned. Chwefror 2010: Creu Roc'h Diwan, sefydliad sy'n berchen ar adeiladau'r ysgolion ac ati. Medi 2010: Agor Ysgol Diwan Plogastell-Sant-Jermen yn Kerne. Medi 2012: Agor ysgolion Pornizh a Landivizio. Medi 2013: Agor ysgolion Boulvriag a Felger. Cau ysgol Pornizh. Medi 2015: Agor Ysgol Pontekroaz; cau ysgol Diwan Paris. Medi 2016: Agor ysgol Sant-Ervlan. Rhagfyr 2016: Cau ysgol Landivizio. Medi 2016: Agor ysgol Plougastell-Daoulaz. Medi 2018: Agor ysgol Plougerne. Medi 2019: Agor Lise (ysgol uwchradd) Gwened Medi 2020: Trydydd ysgol yn Kemper. Ysgol Kistreberzh yn cau.
30 mlynedd o fodolaeth[golygu | golygu cod]
Cafodd Diwan ei 30ain pen blwydd yn 2008 yn Karaez, yng nghanol Llydaw.
Yn erbyn Diwan[golygu | golygu cod]
Mae rhai o bobl sy'n agos at lywodraeth Ffrainc yn siarad yn amal yn erbyn ysgolion Diwan, fel yr aelod seneddol sosialaidd (hen drotskydd) Jean-Luc Mélenchon neu'r awdures ffrangeg Françoise Morvan.
Ysgolion Llydaweg eraill[golygu | golygu cod]
Wedi creu'r ysgolion Diwan, fe wnaeth sefydliadau addysg gyhoeddus (1979) ac addysg breifat (1990) greu systemau dysgu Llydaweg eu hunain, ac maent yn fwy o ran niferoedd na'r ysgolion Diwan bellach:
- Mae Dihun Breizh yn gymdeithas rhieni gyda'u plant yn mynychu dosbarthiadau dwyieithog yn y system breifat Gatholig (tua 9,000 o ddisgyblion yn 2021[1])
- Mae Div yezh Breizh yn gymdeithas rhieni gyda'u plant yn mynychu dosbarthiadau dwyieithog yn y system gyhoeddus (tua 5,000 o ddisgyblion yn 2021[1]).
Nid ysgolion trochi mo'r rhain, ond system o ddysgu dwyieithog, gyda hanner y cynnwys yn Ffrangeg.
Gweler hefyd[golygu | golygu cod]
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 "Trobwynt i ieithoedd Ffrainc?". pedwargwynt.cymru. Cyrchwyd 2022-09-06.
.svg){kind=small}