Va, pensiero
 Alaw ac adnod cyntaf "Va, pensiero" | |
| Enghraifft o'r canlynol | gwaith neu gyfansodiad cerddorol  |
|---|---|
| Iaith | Eidaleg |
| Dyddiad cyhoeddi | 1842 |
| Statws hawlfraint | parth cyhoeddus |
| Cyfansoddwr | Giuseppe Verdi |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Mae Va, pensiero ( Eidalaidd: [va pensjɛːro] ), sy'n cael ei alw yn Gymraeg "Cytgan y Caethweision" neu "Gytgan y Caethweision Hebreig" yn ddarn corawl o drydedd act yr opera Nabucco (1842) gan Giuseppe Verdi, gyda libreto gan Temistocle Solera, wedi'i ysbrydoli gan Salm 137. Mae'n cofio cyfnod caethiwed yr Israeliaid ym Mabilon ar ôl dymchwel y Deml Gyntaf yn Jerwsalem tua 500 CC. Bu'r opera gyda'i chorws pwerus yn gyfrifol am sefydlu Verdi fel un o gyfansoddwyr mawr yn yr Eidal yn y 19 ganrif.
Rôl yn hanes gwleidyddol Eidalaidd
[golygu | golygu cod]Mae rhai ysgolheigion wedi honni bod y corws wedi ei fwriadu i fod yn anthem ar gyfer cenedlaetholwyr Eidaleg, oedd yn ceisio uno eu gwlad a'u rhyddhau o reolaeth dramor yn y blynyddoedd cyn 1861[1] (credid bod thema'r corws o alltudion yn canu am eu mamwlad, a'i linellau fel O mhia patria, si bella e perduta / "O fy ngwlad, mor brydferth, a choll", wedi cyffroi llawer o Eidalwyr).[2] Mae rhai ysgolheigion modern wedi gwrthod y syniad hwn, gan fethu gweld cysylltiadau rhwng operâu Verdi o’r 1840au a'r 1850au a chenedligrwydd Eidalaidd,[3] ac eithrio rhai o'r teimladau a fynegwyd yn ei opera 1843, I Lombardi.[4]
Mae ymchwilwyr diweddar wedi ail edrych ar nifer o weithiau Verdi o'r 1840au (gan gynnwys Giovanna d'Arco ac Attila ) gan bwysleisio eu hystyr gwleidyddol amlwg.[5] Mae gwaith gan Philip Gossett ar gytganau Verdi o'r 1840au hefyd yn awgrymu y gallai ymagweddau diwygwyr diweddar at Verdi a'r Risorgimento fod wedi mynd yn rhy bell trwy lwyr ddiystyru arwyddocâd gwleidyddol "Va, pensiero".[6]
Ar 27 Ionawr 1981, cynigiodd y newyddiadurwr a'r awdur creadigol, Giorgio Soavi cyfnewid anthem genedlaethol yr Eidal (Il Canto degli Italiani) gyda "Va, pensiero" mewn llythyr a gyhoeddwyd gan Indro Montanelli yn ei bapur dyddiol Il Giornale. Trafodwyd y cynnig yn eang am beth amser ac yna'i anghofio hyd 2009, pan gymerodd y Seneddwr Umberto Bossi yr achos i fyny eto,[7] ond heb unrhyw effaith. Fodd bynnag, mae plaid wleidyddol Bossi, Lega Nord / Padania, wedi mabwysiadu "Va, pensiero" fel ei emyn swyddogol ac mae'r corws bellach yn cael ei ganu ym mhob cyfarfod o'r blaid.[8]
Yn 2011, ar ôl chwarae "Va, pensiero" ym mherfformiad Nabucco yn y Teatro dell'Opera yn Rhufain, gwnaeth yr arweinydd Riccardo Muti araith i brotestio yn erbyn toriadau i gyllideb celfyddydau'r Eidal, yna gofynnodd i'r gynulleidfa i gyd ganu'r cytgan i gefnogi diwylliant a gwladgarwch.[9]
Derbyniad cychwynnol
[golygu | golygu cod]Cyfansoddodd Verdi Nabucco mewn cyfnod anodd yn ei fywyd. Roedd ei wraig a'i blant bach wedi marw o salwch. Er gwaethaf adduned ganddo i ymatal rhag ysgrifennu operâu, roedd ganddo contracti gyda La Scala i ysgrifennu opera arall a gorfododd y cyfarwyddwr y libreto i mewn i'w ddwylo. Wrth ddychwelyd adref, digwyddodd Verdi agor y libreto ar y ddalen oedd yn cynnwys "Va, pensiero" ac o ddarllen yr ymadrodd, clywodd y geiriau yn canu yn ei ben. Wedi'r ymarfer cyntaf "gweiddodd y gweithwyr cefn llwyfan eu cymeradwyaeth, gan guro ar y llawr a'r setiau gyda'u hoffer gwaith i greu gwerthfawrogiad hynod swnllyd". Yn ddiweddarach nododd Verdi ei fod yn teimlo "dyma'r opera y mae fy ngyrfa artistig yn dechrau arni, ac er fy mod wedi cael llawer o anawsterau i'w hymladd yn eu herbyn, mae'n sicr bod fy Nabucco wedi ei eni o dan seren lwcus".
Wedi marwolaeth Verdi ymatebodd y dorf a oedd yn disgwyl ei gynhebrwng ar strydoedd Milan trwy ganu "Va, pensiero" yn ddigymell.[10] Mis yn ddiweddarach, pan gafodd ei ail gladdu ochr yn ochr â'i wraig yn y Casa di Riposo, arweiniodd Arturo Toscanini ifanc côr o wyth cant i ganu'r emyn enwog.[11]
Testun
[golygu | golygu cod]| Gwreiddiol | Cymraeg |
|---|---|
|
Va, pensiero, sull'ali dorate; |
Ehed, meddwl, ar adenydd aur; |
- *Nodyn. Cyfieithiad llythernol yw'r uchod. Mae fersiynau telynegol caniadwy ar gael, o dan hawlfraint, megis yr un gan Dyfnallt Morgan ar gyfer Eisteddfod Genedlaethol Môn 1983[12]
Defnydd Cymreig
[golygu | golygu cod]Ers i Edgar Hughson, arweinydd Côr y Tabernacl Treforys trefnu'r opera Nabucco ar gyfer ei berfformio fel cyngerdd yn hytrach nag opera llawn yn y 1920au [13], mae "Cytgan y Caethweision" wedi bod yn rhan reolaidd o arlwy corau meibion a chorau cymysg Cymru ac wedi cael ei recordio sawl gwaith. Dyma rhai enghreifftiau:
| Côr | Clip |
|---|---|
| Côr Meibion Cwmbach | |
| Côr Orffiws y Rhos | |
| Côr Meibion Dyfnant | |
| Côr Meibion de Cymru | |
| Côr Meibion gogledd Cymru | |
| Gŵyl Corawl Cymru llundain |
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ "How Giuseppe Verdi's music helped bring Italy together". BBC Culture. 21 Hydref 2014. Cyrchwyd 9 Rhagfyr 2018.
- ↑ Paul Halsall, "Modern History Sourcebook: Music and Nationalism", Aug 1997, revised July 1998 gwefan fordham.edu adalwyd 9 Rhagfyr 2018
- ↑ Verdi the revolutionary? Let's separate fact from fiction. Roger Parker yn The guardian 7 Hydref 2013 adalwyd 9 Rhagfyr 2018
- ↑ Roger Parker, "Verdi and Milan", darlith am Nabucco, traddodwyd yn Gresham College, Llundain, 14 Mai 2007
- ↑ Francesco Izzo, "Verdi, the Virgin, and the Censor: The Politics of the Cult of Mary in I Lombardi alla prima Crociata and Giovanna d’Arco", Journal of the American Musicological Society, 60 (2007): tud. 557–597.
- ↑ Philip Gossett, 'Edizioni distrutte' and the Significance of Operatic Choruses during the Risorgimento, yn Victoria Johnson, Jane F. Fulcher, and Thomas Ertman (gol.) Opera and Society in Italy and France from Monteverdi to Bourdieu, Cambridge: Cambridge University Press, 2007. ISBN 0-521-12420-4
- ↑ "Senator wants to change Italy's national anthem – to opera". Christian Science Monitor. 24 August 2009.
- ↑ "National Anthem"
- ↑ "Riccardo Muti conducts audience during Rome performance". Chicago Sun Times. 12 March 2011.
- ↑ Phillips-Matz, Mary Jane (1993), Verdi: A Biography. Tud:765; Efrog Newydd a Rhydychen: Oxford University Press ISBN 0-19-313204-4
- ↑ Y Tŷ Opera Brenhinol : The true story behind ‘Va pensiero’, Verdi’s famous Chorus of the Hebrew Slaves adalwyd 9 Rhagfyr 2018
- ↑ Rhaglen swyddogol Eisteddfod Genedlaethol Frenhinol Cymru Ynys Môn, Gorffennaf 30-Awst 6, 1983 Gwasg Gomer, dros Lys yr Eisteddfod Genedlaethol, 1983
- ↑ Y Cathedral Anghydffurfiol Cymraeg; Evans, Trebor Lloyd; Gwasg John Penri 1972
Llyfryddiaeth
[golygu | golygu cod]- Gossett, Philip, in Victoria Johnson, Jane F. Fulcher, and Thomas Ertman (eds.), "Le 'edizioni distrutte' e il significato dei cori operistici nel Risorgimento", Saggiatore musicale, 12 (2005). cyfieithiad Saesneg, "'Edizioni distrutte' and the Significance of Operatic Choruses during the Risorgimento", Opera and Society in Italy and France from Monteverdi to Bourdieu, Cambridge: Cambridge University Press, 2007. ISBN 0-521-12420-4 ISBN 0-521-12420-4
- Parker, Roger, "Verdi and Milan" Archifwyd 2008-10-12 yn y Peiriant Wayback, lecture on Verdi's relationship with Milan, including details of Nabucco, given at Gresham College, London, 14 May 2007
- Phillips-Matz, Mary Jane (1993). Verdi: A Biography (arg. 1st). Oxford University Press. ISBN 0-19-313204-4.
- Werfel, Franz and Stefan, Paul (trans. Edward Downes), Verdi: The Man in His Letters, New York: Vienna House, 1973. ISBN 0-8443-0088-8
- Budden, Julian. The Operas of Verdi, Vol. 1. London: Cassell Ltd, 1973. pp. 89–112. ISBN 0-304-31058-1
- Parker, Roger (ed), "Nabucodonosor": Dramma Lirico in Four Parts by Temistocle Solera (the works of Giuseppe Verdi), Chicago: University of Chicago Press, 1988 ISBN 978-0-226-85310-9 ISBN 0226853101