Tylliedydd
Offeryn desg cyffredin yw'r tylliedydd, tyllwr[1] (neu peiriant tyllu neu tyllwr papur ac ar lafar, yn aml, pwnsh neu pwnsiwr) lle rydych chi'n gwneud tyllau mewn papur, yn amlaf er mwyn ei wneud yn ffitio i rwymwr cylch.
Hanes[golygu | golygu cod]
Cynhyrchwyd y peiriannau tylliedu cyntaf yn yr Almaen, ac ar 14 Tachwedd 1886. Rhoddwyd breinlen ar y ddyfais gan Friedrich Soennecken o dan yr enw Papierlocher für Sammelmappen.[2]
Mecanwaith[golygu | golygu cod]
Mae gan tylliedydd dwll nodweddiadol, waeth beth yw nifer y tyllau, handlen a ddefnyddir i wthio'r silindrau miniog trwy'r pentwr o bapur. Gall peiriannau dyrnu fod â gwahanol feintiau yn dibynnu ar faint y pentwr papur. Ar gyfer defnydd preifat llai, bydd handlen y gellir ei gwthio 8 cm yn fertigol tuag i lawr yn ddigonol fel rheol.
O amgylch y byd, mae yna amryw fesuriadau safonol ar gyfer lleoliad a maint y tyllau.
Ar rai peiriannau twll, gellir gosod nifer a lleoliad y tyllau fel y gall y peiriant wneud tyllau yn unol â gwahanol safonau.
Mae gan ddril nodweddiadol, naill ai un twll neu aml-dwll, lifer hir a ddefnyddir i roi pwysau ar silindr miniog, sy'n tyllu un neu fwy o ddalennau o bapur. Gan fod y pellter y mae'r silindr yn ei deithio ychydig mm, gellir ei leoli un centimetr o ffwlcrwm y lifer. Ar gyfer niferoedd bach o lafnau, nid oes angen i'r lifer fod yn fwy nag 8 cm i allu rhoi digon o rym.
Mae gan ymarferion diwydiannol - ar gyfer cannoedd o lafnau - freichiau llawer hirach, ond dilynwch yr un llawdriniaeth.
Safonau[golygu | golygu cod]
Rhyngwladol[golygu | golygu cod]
Y safon fwyaf cyffredin ar gyfer maint a lleoliad trydylliadau yw'r Safon Ryngwladol ISO 838. Mae dau dwll â diamedr o 6 ± 0.5 mm yn cael eu drilio yn y papur. Mae eu canolfannau wedi'u gwahanu 80 ± 0.5 mm ac maent bellter o 12 ± 1 mm o'r ymyl agosaf. Mae'r tyllogau wedi'u lleoli'n gymesur mewn perthynas ag echel y llafn.
Gellir tyllu pob maint papur sydd o leiaf 100 mm o hyd (ISO A7 neu fwy) gan ddefnyddio'r system hon. Gellir gwneud trydylliadau ISO 838 ar ddogfennau printiedig gydag ymyl o 20 i 25 mm.
Mae safon o bedwar twll sy'n gydnaws ag ISO 838 ond heb ei nodi gan ISO 838 a ddefnyddir yn helaeth. Mae'r ddau dwll ychwanegol wedi'u lleoli 80 mm uwchben ac o dan y ddau a nodwyd eisoes. Mae defnyddio dau dwll ychwanegol yn darparu mwy o sefydlogrwydd i'r cymal.
Gogledd America[golygu | golygu cod]
Yn yr Unol Daleithiau, ac yn rhannol ym Mecsico a [{Canada|Chanada]], defnyddir safon o dri thylliad yn aml. Trefnir y tyllau yn gymesur, gyda'r canolfannau wedi'u gwahanu â 108 mm. Mae diamedr y tyllau tua 1/4 modfedd (6.35 mm) a'r pellter i'r papur modfedd 1/4 (6.35 mm) arall.
Dim ond i feintiau papur sy'n fwy na 240 mm y gellir cymhwyso'r safon hon. Mae'n anghydnaws ag ISO 838.
Yn yr Unol Daleithiau defnyddir safon o ddau dylliad yn aml. Mae'r ddau dwll wedi'u lleoli'n gymesur, gyda'r canolfannau 2.75 modfedd (6,985 centimetr) ar wahân. Mae'r safon hon hefyd yn anghydnaws ag ISO 838.
Defnydd o dyllu[golygu | golygu cod]
Tyllwr twll sengl[golygu | golygu cod]
Defnyddir tylliedydd sengl yn aml i farcio cofnodion neu docynnau, gan nodi bod y teitl wedi'i ddefnyddio.
Mae yna ddriliau sy'n drilio tyllau gyda siapiau geometrig amrywiol neu hyd yn oed silwetau gwrthrychau neu anifeiliaid. Fe'u defnyddir i ddrilio tyllau addurniadol ar hyd ymylon corneli y papur, yn ogystal ag i wneud conffeti.
Tyllwr eyelet[golygu | golygu cod]
Offeryn cysylltiedig arall yw'r dril eyelet. Mae'n dril twll sengl sydd hefyd yn mewnosod clamp metel yn y twll. Fe'i defnyddir i sicrhau undeb sawl dalen yn barhaol.
Tyllwr aml-dwll[golygu | golygu cod]
Mae driliau sy'n gallu drilio un, dau, tri, pedwar, pump, chwech, saith neu wyth twll ar unwaith. Mae ei leoliad yn sgwario â bylchau y cylchoedd.
Gydag ychydig eithriadau, driliau dau dwll a phedwar twll sy'n gyson ag ISO 838 yw'r norm.
Yn yr Unol Daleithiau y dril tri twll yw'r mwyaf cyffredin, ac yna'r un dau dwll.
Mae modelau swyddfa ar gael ar gyfer tyllu o 1 i 150 dalen o bapur, a gall modelau diwydiannol ddyrnu hyd at 470 o ddalenni. Mae'r mwyafrif o tyliedyddion lluosog, yn ogystal â llawer o rai un twll, yn cronni papur gormodol mewn siambrau y mae'n rhaid eu gwagio o bryd i'w gilydd er mwyn parhau i ddefnyddio'r dril.