Plattenbau

Plattenbau
Enghraifft o'r canlynol	architectural technology
Math	panel building, arddull pensaernïol
	Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Mae Plattenbau (lluosog: Plattenbauten, Almaeneg: Platte + Bau, llyth. 'panel/slab' + 'adeilad/adeiladu') yn adeilad sydd wedi'i adeiladu o slabiau concrit mawr, parod. Mae'r gair yn gyfansoddyn o Platte (yn y cyd-destun hwn: panel) a Bau (adeilad). Mae adeiladau o'r fath i'w cael yn aml mewn ardaloedd datblygu tai ac yn ffordd rhad ac effeithiol o adeiladu rhandai parod

Er bod adeiladau Plattenbau yn aml yn cael ei ystyried yn nodweddiadol o Ddwyrain yr Almaen a gwledydd comiwnyddol yr 20g, defnyddiwyd y dull adeiladu parod yn helaeth yng Ngorllewin yr Almaen ac mewn mannau eraill, yn enwedig mewn tai cyhoeddus a rhandai cyhoeddus yn arbennig. Yn Saesneg, gelwir y dull adeiladu hefyd yn adeiladu system panel mawr, wedi'i fyrhau'n "LPS".

Adeiladwaith[golygu | golygu cod]

Mae Plattenbau yn cyfeirio at y dull adeiladu cyfresol lle mae fflatiau'n cael eu hadeiladu trwy 'glicio' gyda'i gilydd slabiau llydan o goncrit o un llawr o uchder. Cyflwynwyd y siapiau cyntaf yn yr Almaen gan y pensaer Martin Wagner yn ystod y gwaith o adeiladu ardal Berlin-Friedrichsfelde rhwng 1926 a 1930, a ysbrydolwyd gan gymdogaeth Amsterdam Betondorp ychydig flynyddoedd ynghynt. Fodd bynnag, y cais cyntaf oedd gardd-ddinas Forest Hills Gardens ym mwrdeistref Queens yn Ninas Efrog Newydd ym 1910.

Gelwir y fflatiau hyn yn 'Plattenbauten' yn Almaeneg. Er ei fod hefyd yn cael ei ddefnyddio mewn gwledydd eraill, mae'r dull adeiladu hwn yn hysbys yn bennaf o'r hen GDR. Mae yna wahanol fathau safonol o Plattenbauten; y mwyaf a adeiladwyd yn y GDR yw'r math WBS 70/11 (Wohnungsbauserie 70 gyda 11 lloriau) gyda chyfanswm o 900,000 o gartrefi .

Enghreifftiau[golygu | golygu cod]

Yr enghraifft bwysicaf o Plattenbau yn yr hen GDR yw Hoyerswerda-Neustadt a adeiladwyd ym 1955 ar gyfer gweithwyr yn y pyllau lignit. Yn 2005, mae llawer o'r adeiladau fflat hyn yn yr Almaen yn hanner neu bron yn gyfan gwbl wag ac mewn rhai dinasoedd maent hefyd yn cael eu dymchwel. Oherwydd y sedd wag hon a hefyd oherwydd eu hundonedd llwyd, maent yn cael eu gweld fel enghreifftiau o broblemau cymdeithasol dinasoedd Dwyrain yr Almaen.

Mae'r enw Plattenbau yn cyfeirio'n bennaf at yr adeiladau yn yr hen GDR. Adeiladwyd fflatiau o'r math hwn hefyd mewn gwledydd comiwnyddol eraill. Yn y Weriniaeth Tsiec a Slofacia mae gennych y Panelák, yng Ngwlad Pwyl y Wielka płyta, yng Nghroatia y stambeni blok ac yn Rwsia y Крупнопанельное домостроение (kroepnopanelnoje domostrojenieje; "adeiladu tai panel mawr").

Yn yr Iseldiroedd, defnyddir y math hwn o adeilad fflatiau yn rheolaidd yn ardal Rijnmond, ond hefyd mewn mannau eraill. Yn y 1960au a'r 1970au cynnar, adeiladodd y cwmni Muys en de Winter (MuWi) fflatiau yn Schiedam Groenoord, Vlaardingen Holy, Maassluis West ac yn Rotterdam, ymhlith eraill, ardal 110-Morgen. Ar lawr gwaelod cast clasurol, adeiladwyd y fflatiau hyn yn gyflym o rannau parod. Gosodwyd hyd yn oed ystafell beiriant y lifft bron yn weithredol. Nodweddid y tai gan lawer o le, ond hefyd gan sŵn. Mae'r rhan fwyaf o fflatiau wedi'u hadnewyddu ers hynny.

Plattenbau heddiw[golygu | golygu cod]

Roedd fflatiau Plattenbau unwaith yn cael eu hystyried yn ddymunol iawn yn Nwyrain yr Almaen, yn bennaf oherwydd diffyg unrhyw ddewis ymarferol arall. Y prif ddewisiadau eraill ar y pryd oedd gorboblogi, tai cyn y rhyfel yn dirywio, yn aml gyda difrod yn ystod y rhyfel yn dal i'w weld, oherwydd polisïau a ddewisodd beidio ag atgyweirio'r stoc dai a ddifrodwyd. Ers ailuno mae cyfuniad o ostyngiad yn y boblogaeth, adnewyddu adeiladau hŷn, ac adeiladu tai amgen modern wedi arwain at gyfraddau uchel o unedau gwag, gyda rhai amcangyfrifon yn gosod nifer yr unedau gwag tua miliwn. Adeiladwyd llawer o fflatiau plattenbau mewn aneddiadau anferth, yn aml ar gyrion dinasoedd (fel Marzahn a Hellersdorf yn Berlin a Halle-Neustadt), gan eu gwneud mewn lleoliad anghyfleus.

Er bod rhai fflatiau plattenbau wedi'u hadnewyddu i safon fodern, mae rhai yn cael eu rhwygo i lawr.

Mae'r pensaer o Berlin, David Chipperfield, wedi awgrymu nad yw ymddangosiad plaen tai Plattenbau yn hybu boneddigeiddio, a gallai fod yn ffactor sy'n helpu i gadw parhad cymdeithasol ar gyfer trigolion lleol a chymdogaethau.^[1]

Erbyn 2011 roedd yn nodedig bod pobl broffesiynol yn dymuno byw yn yr adeiladau anffasiynnol. Nododd ffilm nodwedd gan gylchgrawn Der Spiegel, "Am gyfnod hir fe'u hystyriwyd fel y tai hyllaf yn y byd. Nawr mae rhywbeth yn digwydd mewn llawer o adeiladau parod Berlin: Mae pobl ifanc greadigol yn symud i mewn ac yn adnewyddu eu fflatiau. Prin y gellir adnabod "plât" y gorffennol."^[2]