Morel ffug
| Morel ffug Gyromitra esculenta
| |
|---|---|
| Dosbarthiad gwyddonol | |
| Teyrnas: | Fungi |
| Dosbarth: | |
| Urdd: | Pezizales |
| Teulu: | Discinaceae |
| Genws: | Gyromitra[*] |
| Rhywogaeth: | Gyromitra esculenta |
| Enw deuenwol | |
| Gyromitra esculenta (Pers.) Fr. | |
Math a rhywogaeth o ffwng yn nheulu'r Discinaceae yw'r Morel ffug (Lladin: Gyromitra esculenta; Saesneg: False Morel).[1] Mae'r teulu Discinaceae yn gorwedd o fewn urdd y Pezizales.
Defnyddir y ffwng hwn wedi'i goginio mewn bwydydd a gellir ei fwyta'n amrwd. Pe bai person yn ei fwyta, yna fel arfer, gall achosi marwolaeth y person hwnnw. Mae nifer o ffyngau'n perthyn i'r grwp hwn (gw. ffyngau marwol). Mae'r cemegolion o fewn y ffwng yma'n wenwynig. Mae'r rhywogaeth yma'n fwytadwy. Disgrifiwyd ac enwyd y tacson yma'n wreiddiol gan y naturiaethwr Christiaan Hendrik Persoon.
Mae'r rhywogaeth hon o ffwng i'w chael yn Ewrop a Gogledd America.
Lliw sborau'r fadarchen hon yw melyn. O ran siâp, disgrifir y capan, neu gap y fadarchen fel un amgrwm. Gelwir y rhan oddi tan y capan yn hadbilen (neu'n 'hymeniwm') a cheir sawl math: arwyneb llyfn, tegyll, chwarennau (tyllau bychan), rhychau ayb; mae gan y fadarchen hon yr hyn a elwir yn: smooth. O ran y broses o gymeryd maeth, fe'i disgrifir fel maethiad saproffytig.
Ffyngau[golygu | golygu cod]
Credir fod rhwng 2.2 a 3.8 miliwn o wahanol rywogaethau o ffwng, a'u bod yn perthyn yn nes at grwp yr anifeiliaid nag at blanhigion.[2] Gelwir yr astudiaeth o ffwng yn "feicoleg", sy'n dod o'r Groeg μύκης (mykes) sef 'madarchen'. Mae tua 120,000 o'r rhain wedi'u disgrifio gan naturiaethwyr megis Carolus Linnaeus, Christiaan Hendrik Persoon ac Elias Magnus Fries. Oherwydd mai prin iawn yw gwybodaeth gwyddonwyr am y pwnc hwn, mae tacson y ffyngau'n newid o ddydd i ddydd.[3] Credir bod oddeutu 20,000 o rywogaethau o ffyngau yng ngwledydd Prydain.
Aelodau eraill o deulu'r Discinaceae[golygu | golygu cod]
Mae gan Morel ffug ambell aelod arall yn y teulu hwn, gan gynnwys y canlynol:
Rhestr Wicidata:
| rhywogaeth | enw tacson | delwedd |
|---|---|---|
| Gyrocephalus aginnensis | Gyrocephalus aginnensis | |
| Gyrocephalus carnutensis | Gyrocephalus carnutensis | |
| Gyrocephalus carolinensis | Gyrocephalus carolinensis | |
| Gyrocephalus exoticus | Gyrocephalus exoticus | |
| Gyrocephalus helvelloides | Gyrocephalus helvelloides | |
| Gyrocephalus juratensis | Gyrocephalus juratensis | |
| Gyrocephalus luteus | Gyrocephalus luteus | |
| Gyrocephalus rufus | Gyrocephalus rufus | |
| Maublancomyces inflatus | Maublancomyces inflatus | |
| Paradiscina intermedia | Paradiscina intermedia |
Gweler hefyd[golygu | golygu cod]
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ Gwefan y Bywiadur; CELl, lle ceir enwau safonol Cymraeg. Adalwyd 21 Chwefror 2020.
- ↑ Erthygl Fungal Diversity Revisited: 2.2 to 3.8 Million Species gan Hawksworth DL ac Lücking R yn y dyddlyfr Microbiology Spectrum, cyfrol 5, rhif 4, tud. 79–95. Cyhoeddwyd Gorffennaf 2017; Microbiology Spectrum; isbn=978-1-55581-957-6
- ↑ Gwefan palaeos.com; adalwyd 21 Chwefror 2020.
Safonwyd yr enw Morel ffug gan un o brosiectau 
. Mae cronfeydd data Llên Natur (un o brosiectau Cymdeithas Edward Llwyd) ar drwydded agored CC 4.0. Chwiliwch am ragor o wybodaeth ar y rhywogaeth hon ar wefan Llên Natur e.e. yr adran Bywiadur, a chyfrannwch er mwyn datblygu'r erthygl hon ymhellach.
| Gofal! |
|
Er bod rhai madarch yn fwytadwy, mae eraill yn fwytadwy gan rai pobl ond yn wenwyn i eraill! |