Lois Blake
| Lois Blake | |
|---|---|
| Ganwyd | 21 Mai 1890  Streatham |
| Bu farw | 19 Tachwedd 1974 Marshfield |
| Galwedigaeth | hanesydd, nyrs |
| Swydd | cadeirydd |
Roedd Lois Blake (1890 – 1974) yn un o arweinwyr pennaf y mudiad dawnsio gwerin Cymreig yn yr 20g ac yn un o brif symbolwyr sefydlu Cymdeithas Ddawns Werin Cymru yn 1949.[1] Yn ôl gwefan Amgueddfa Werin Cymru, Lois Blake oedd "bennaf gyfrifol am achub gweddillion y traddodiad a fu unwaith mor boblogaidd yng Nghymru."[2]
Bywgraffiad[golygu | golygu cod]
Saesnes o Lerpwl oedd Lois Blake on symudodd i fyw i 'Melysfan' Langwm, Sir Ddinbych yn 1931. Pan oedd yn byw yn Lloegr roedd yn weithgar gyda'r English Folk Dance Society. Ar symud i Langwm, synwyd hi mai prin iawn oedd y dawnsio gwerin a welwyd yng Nghymru ac aeth ati i ymchwilio am ddawnsiau a cherddorieth Gymreig.
Oherwydd ei gweithgarwch Lois Blake oedd Llywydd gyntaf Cymdeithas Ddawns Werin Cymru a sefydlwyd yn 1949,[3] ac yna'n drefnydd hefyd.[4] 38 mlynedd ar ôl sefydlu'r English Folk Dance Society gan Cecil Sharp yn 1911.
Yn adroddiad blynyddol gyntaf y Gymdeithas yn 1950 nodwyd pwysigrwydd a gweithgaredd Lois;
- "Yr ydym yn ddyledus i'n Llywydd a'n Trefnydd, Mrs. Lois Blake, am ei gwaith arbennig o ennyn diddordeb yn y dawiisio Gwerin Cymreig yn y gwahanol glybiau a Sefydiiad y Merched, a hefyd am y gwaith ymchwil gwerthfawr a gyfiawnodd ers blynyddoedd ynglŷn â gwreiddiau ein dawnsiau Cenedlaethol.
- Trefnodd Mrs. Blake amryw o Ysgolion Undydd i Athrawon ac Arwein- wyr Ieuenctid yn y Rhyl, Llanfair Caereinion, Rhuthun, Dyserth, Bae Colwyn a'r Wyddgrug, a hefyd cymerodd gyrsiau preswyl o dan nawdd yr Urdd yn Aberystwyth."
Cyhoeddwyd nifer o bamffledi ag arnynt ddawnsiau a cherddoriaeth, a'i gwnaeth yn bosib ailgyhoeddi dawnsiau o'r gorffennol fel Jig Arglwydd Caernarfon o 1652, set Llangadfan o 1790 a Dawns Llanofer, a oedd yn boblogaidd yn Llys Llanofer tan ddiwedd y 19g.[2]
Codwyd plac llechen mewn coffadwriaeth iddi yn Llangwm gan Gymreithas Ddawns Werin Cymru yn 1999 ar 50 mlwyddiant sefydlu'r Gymdeithas. Dadorchuddiwyd y plac gan ei merch, Felicity.
Gwnaeth Lois Blake waith yn cofnodi parhâd traddodiad y Mari Lwyd gan nodi, mewn llythyr i'r 'English Dance and Song' mannau ym Mro Morgannwg lle roedd dal yn fyw ac yn cael adfywiad.[5]
Gwaddol[golygu | golygu cod]
Cedwir Casgliad Lois Blake yn y Amgueddfa Werin yn Sain Ffagan fel rhan o gasgliad y Gymdeithas Ddawns Werin. Rhoddwyd y casgliad i'r Gymdeithas gan ei merch, Felicity.[6]
Ceir Cystadleuaeth Tlws Coffa Lois Blake ar gyfer dawnsio gwerin er cof a diolch iddi yn yr Eisteddfod Genedlaethol, sef Cystadleuaeth Tlws Coffa Lois Blake. Bydd y cystadleuwyr yn dawnsio dawnseydd wedi eu gosod.[7] Yn ogystal â'r Tlws, ceir gwobr ariannol hefyd i'r tîm dawnsio fuddugol.
Dolenni[golygu | golygu cod]
- Gwefan 'Dawnsio': Cymdeithas Ddawns Werin Cymru
- Lois Blake ar y Bywgraffiadur Cymreig ar-lein gan Eiry Palfrey
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ "Lois Blake". Y Bywgraffiadur Cymreig ar-lein. Cyrchwyd 22 Mai 2023.
- ↑ 2.0 2.1 "Dawnsio Gwerin - bron â diflannu i ebargofiant". Gwefan Amgueddfa Cymru. 20 Ionawr 2019.
- ↑ "Cyfansoddiad 1949". Dawnsio gwefan Cymdeithas Ddawns Werin Cymru. 20 Ionawr 2019.
- ↑ "Cylchlythyr 1953" (PDF). Cymdeithas Ddawns Werin Cymru. Cyrchwyd 20 Ionawr 2019.
- ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Mari_Lwyd
- ↑ "Lois Blake". Dawnsio gwefan Cymdeithas Ddawns Werin Cymru. 20 Ionawr 2019.
- ↑ "Tlws Coffa Lois Blake". Gwefan Eisteddfod Genedlaethol Cymru. 20 Ionawr 2019. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2020-09-19. Cyrchwyd 2019-01-20.