Neidio i'r cynnwys

Jozef Miloslav Hurban

Oddi ar Wicipedia
Jozef Miloslav Hurban
FfugenwSlavomil F. Kořennatý, Ľudovít Pavlovič, M. z Bohuslavíc, M. Selovský Edit this on Wikidata
Ganwyd19 Mawrth 1817 Edit this on Wikidata
Beckov Edit this on Wikidata
Bu farw21 Chwefror 1888 Edit this on Wikidata
Hlboké Edit this on Wikidata
DinasyddiaethBaner Slofacia Slofacia
Galwedigaethllenor, gwleidydd, bardd, newyddiadurwr, rhyddieithwr, athronydd, person Edit this on Wikidata
Swydduwcharolygydd Edit this on Wikidata
PriodAnna Jurkovičová-Hurbanová Edit this on Wikidata
PlantSvetozár Hurban-Vajanský Edit this on Wikidata
PerthnasauDušan Jurkovič, Daniel Sloboda Edit this on Wikidata
Penddelw Jozef Miloslav Hurban, sylfaenydd Cyngor Cenedlaethol Cyntaf Slofacia (1848) yng Nghyngor Cenedlaethol Gweriniaeth Slofacia

Roedd Josef Miloslav Hurban (Hwngareg:Hurbán József Miloszláv;[1] ffugenwau: Slavomil F. Kořennatý, Ľudovít Pavlovič, M. z Bohuslavíc, M. Selovský, 19 Mawrth 1817 — 21 Chwefror 1888) yn wleidydd o Slofacia, yn llenor, yn athronydd ac yn offeiriad Lutheraidd. Roedd yn ffigur allweddol yng Gwrthryfel 1848 yn Slofacia a oedd ar y pryd yn rhan o Ymerodraeth Hapsburgaidd canol Ewrop (Awstria Hwngari, maes o law)

Roedd e'n gyd-sylfaenydd Cyngor Cenedlaethol Slofacia, Slofacia Matica, grŵp Tatrín, yn gyd-sylfaenydd Theatr Genedlaethol Slofacia yn Nitra, yn sylfaenydd ysgolion Sul, yn gyd-sylfaenydd y cwmni credyd cydweithredol cyntaf yn Ewrop (Gazdovský spolok), cylchgrawn Golygfeydd Slofacia (Slovenské pohľady), yn aelod o gymdeithas Vzájemnost ac fe ysgrifennodd fywgraffiad Ľudovít Štúr.[2]

Ganwyd ef i deulu offeiriad Lutheraidd. O 1835 cymerodd ran ym mudiad gwladgarol y Slofaciaid. Yn 1840 graddiodd o Lyceum Lutheraidd Pressburg (Bratislava, prifddinas Slofacia bellach), lle cyfarfu â cenedlaetholwr Slofac arall, Ludovit Štúr.

Ar ôl ei astudiaethau, daeth yn offeiriad yn Brezowa pod Bradle. Yn 1842-1877 cyhoeddodd yr almanac "Nitra". Yn 1843, ynghyd â Michal Goja a Ľudovít Štúr, datblygodd amrywiad newydd o'r iaith Slofaceg lenyddol yn Hlbok. Ym 1848-1849 cymerodd ran weithredol yn y chwyldro, a chafodd ei arestio. Yn 1861 yr oedd yn un o sylfaenwyr y Slofacia Matica (ysgol answyddogol Slofaceg ei hiaith).

Josef Miloslav Hurban oedd cyhoeddwr y llyfr cyntaf yn fersiwn Štúr o'r iaith lenyddol Slofaceg. Ynghyd â Ludovit Štúr a Michal Miloslav Hodža, datblygodd yr iaith lenyddol Slofaceg, a seiliwyd ar dafodiaith Canol Slofacia. Yr iaith hon a ddaeth yn sail i'r iaith Slofaceg lenyddol fodern.

Roedd Svetozar Gurban-Vayansky, llenor, bardd, rhyddiaith a chyhoeddwr o Slofacia, yn fab iddo.

Bywyd cynnar

[golygu | golygu cod]

Cafodd Jozef ei eni yn Betskov, yn fab i offeiriad efengylaidd, Paul Hurban, a'i wraig Anna, née Vörös,[3] a chafodd ei fedyddio'n Joseph Louis. Roedd ganddo chwaer hŷn, Teresa Susan.[4] Mynychodd ysgol y dref yn Trencsén, ac yna'r Lyceum Efengylaidd yn Pressburg o 1830 i 1840. Yno, cyfarfu â Ľudovít Štúr, a helpodd i ddeffro teimladau gwladgarol ynddo. Ordeiniwyd ef yn offeiriad yn 1840. Bwriadai barhau â'i astudiaethau yn yr Almaen, ond am resymau ariannol bu'n rhaid iddo weithio nes y gallai fforddio astudiaeth bellach o'r diwedd. Wedi ei ordeinio, gwasanaethodd fel caplan Efengylaidd yn Berezó, ac o 1843 gwasanaethodd fel offeiriad yn Luboka. Yn 1860 cwblhaodd addysg bellach ac enillodd ei Ing. a theitlau DTh (Doethur Diwinyddiaeth). O 1866 ymlaen, rhoddwyd iddo gyfrifoldebau fel arolygydd Eglwys Efengylaidd Slofacia. Priododd Anna Jurkovičová, a bu iddynt bedair merch a phum mab (yn eu plith yr oedd yr awdur Svetozár Hurban-Vajanský).

Gyrfa

[golygu | golygu cod]

Bu Jozef Miloslav Hurban yn bencampwr ar lenyddiaeth a bywyd cyhoeddus Slofacaidd, ac fe ddylanwadodd yn ddwfn ar y maes am bron i hanner canrif. Roedd yn ymladdwr digyfaddawd dros hawliau cenedlaethol pobl Slofacia, yn wrthwynebydd dygn i ddosbarth rheoli Hwngari, ac yn arloeswr o gydweithio Slafaidd. Yn ystod ei ieuenctid, roedd yn rhan o fudiad gwrthblaid radical Slofacia yn erbyn ffiwdaliaeth. Gweithiodd yn erbyn goruchafiaeth haenau aristocrataidd lluosog yn Hwngari, a ystyriwyd yn barasitig yn ystod y cyfnod.

Ac ystyried ei weithredoedd digyfaddawd, yr oedd rhai yn ei alw'n fradwr ac yn gynhyrfwr comiwnyddol. Serch hynny, gosododd y sylfeini ar gyfer hanesyddiaeth lenyddol Slofacia. Cyd-sefydlodd Theatr Slofacia yn Nyitra ynghyd â'r cenedlaetholwr Tatrína. Daeth Hurban yn fardd o fri, yn gyhoeddwr almanaciau llenyddol, yn ogystal â chyhoeddwr a golygydd cylchgronau crefyddol. Mae ei waith yn amlochrog, gydag agweddau cenedlaethol-amddiffynnol, llên-gwerinol, llenyddol-hanesyddol, beirniadol, addysgol, a newyddiadurol. Bu farw yn Glboke u Senica.

Oriel

[golygu | golygu cod]

Mae pwysigrwydd Hurban i ddatblygiad iaith a chenedligrwydd Slofacia i'w gweld ar ffurf cofebau ar draws y wlad:

  • Cofeb Hurban yn Žilina
    Cofeb Hurban yn Žilina
  • Cofeb i Ddeffroad Gwerin Slofacia yn ninas Trencin
    Cofeb i Ddeffroad Gwerin Slofacia yn ninas Trencin
  • Hurban volunteers memorial plaque in Bratislava Rača
    Plac coffa gwirfoddolwyr trefol yn Bratislava Rača
  • Cofeb i Hurban, ar y Hlavné, prif sgwâr dinas Košice, Slofacia
    Cofeb i Hurban, ar y Hlavné, prif sgwâr dinas Košice, Slofacia

Gweler hefyd

[golygu | golygu cod]

Dolenni allanol

[golygu | golygu cod]

Nodiadau

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ Szinnyei, József (1896). Magyar írók élete és munkái IV. Budapest: Hornyánszky Viktor Könyvkiadóhivatala.
  2. ↑ PERNÝ, Lukáš. "Jozef Miloslav Hurban's 205th birthday". Slovak Matica, Online.
  3. ↑ Hurban at family search.org.
  4. ↑ https://familysearch.org/pal:/MM9.3.1/TH-1-159391-549043-22?cc=1554443&wc=MZWM-5ZS:107654101,110752301,110752302,123791203
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Jozef_Miloslav_Hurban&oldid=11482229"