Neidio i'r cynnwys

Jac lantern

Oddi ar Wicipedia
Jac lantern
Omphalotus illudens

Dosbarthiad gwyddonol
Teyrnas: Fungi
Dosbarth: Basidiomycota
Urdd: Agaricales
Teulu: Omphalotaceae
Genws: Omphalotus[*]
Rhywogaeth: Omphalotus illudens
Enw deuenwol
Omphalotus illudens
(Schwein.) Bresinsky & Besl (1979)

Math a rhywogaeth o ffwng yn nheulu'r Omphalotaceae yw'r Jac lantern (Lladin: Omphalotus illudens; Saesneg: Jack O Lantern).[1] 'Y Coesau Gwydn' yw'r enw ar lafar ar y grwp mae'r ffwng yma'n perthyn iddo, ond nid yw'n derm gwyddonol. 'Cry' yw ystyr 'gwydn'. Mae'r teulu Omphalotaceae yn gorwedd o fewn urdd yr Agaricales.

Mae bywoleuni (neu 'bioymoleuedd') yn cael ei gynhyrchu a'i allyrru gan y rhywogaeth hon, a cheir grwp o ffyngau tebyg. Ceir hefyd rhai bacteria, a llawer o organebau eraill sy'n cynhyrchu bywoleuni. Mae'r cemegolion o fewn y ffwng yma'n wenwynig.


Lliw sborau'r fadarchen hon yw melyn. O ran siâp, disgrifir y capan, neu gap y fadarchen fel un infundibuliform mushroom cap. Gelwir y rhan oddi tan y capan yn hadbilen (neu'n 'hymeniwm') a cheir sawl math: arwyneb llyfn, tegyll, chwarennau (tyllau bychan), rhychau ayb; mae gan y fadarchen hon yr hyn a elwir yn: tegyll. O ran y broses o gymeryd maeth, fe'i disgrifir fel maethiad saproffytig.

Ffyngau

[golygu | golygu cod]

Credir fod rhwng 2.2 a 3.8 miliwn o wahanol rywogaethau o ffwng, a'u bod yn perthyn yn nes at grwp yr anifeiliaid nag at blanhigion.[2] Gelwir yr astudiaeth o ffwng yn "feicoleg", sy'n dod o'r Groeg μύκης (mykes) sef 'madarchen'. Mae tua 120,000 o'r rhain wedi'u disgrifio gan naturiaethwyr megis Carolus Linnaeus, Christiaan Hendrik Persoon ac Elias Magnus Fries. Oherwydd mai prin iawn yw gwybodaeth gwyddonwyr am y pwnc hwn, mae tacson y ffyngau'n newid o ddydd i ddydd.[3] Credir bod oddeutu 20,000 o rywogaethau o ffyngau yng ngwledydd Prydain.

Aelodau eraill o deulu'r Omphalotaceae

[golygu | golygu cod]

Mae gan Jac lantern ambell aelod arall yn y teulu hwn, gan gynnwys y canlynol:

Rhestr Wicidata:

rhywogaeth enw tacson delwedd
Gymnopus brassicolens Gymnopus brassicolens
Gymnopus bulliformis Gymnopus bulliformis
Gymnopus eucalyptorum Gymnopus eucalyptorum
Gymnopus foetidum Gymnopus foetidum
Gymnopus fragillior Gymnopus fragillior
Gymnopus luxurians Gymnopus luxurians
Gymnopus meleagris Gymnopus meleagris
Gymnopus peronatus Gymnopus peronatus
Gymnopus ramulicola Gymnopus ramulicola
Gymnopus villosipes Gymnopus villosipes
Diwedd y rhestr a gynhyrchwyd yn otomatig o Wicidata.

Gweler hefyd

[golygu | golygu cod]

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. Gwefan y Bywiadur; CELl, lle ceir enwau safonol Cymraeg. Adalwyd 21 Chwefror 2020.
  2. Erthygl Fungal Diversity Revisited: 2.2 to 3.8 Million Species gan Hawksworth DL ac Lücking R yn y dyddlyfr Microbiology Spectrum, cyfrol 5, rhif 4, tud. 79–95. Cyhoeddwyd Gorffennaf 2017; Microbiology Spectrum; isbn=978-1-55581-957-6
  3. Gwefan palaeos.com; adalwyd 21 Chwefror 2020.
Safonwyd yr enw Jac lantern gan un o brosiectau . Mae cronfeydd data Llên Natur (un o brosiectau Cymdeithas Edward Llwyd) ar drwydded agored CC 4.0. Chwiliwch am ragor o wybodaeth ar y rhywogaeth hon ar wefan Llên Natur e.e. yr adran Bywiadur, a chyfrannwch er mwyn datblygu'r erthygl hon ymhellach.