Dyfodoliaeth

Dyfodoliaeth
	Delwedd:Dynamism of a Biker (1913) by Umberto Boccioni.jpg, Aldo Palazzeschi, Carlo Carrà, Giovanni Papini, Umberto Boccioni, Filippo Tommaso Marinetti, 1914.jpg
Enghraifft o'r canlynol	symudiad celf
Dechrau/Sefydlu	1909
Sylfaenydd	Filippo Tommaso Marinetti
Gwladwriaeth	yr Eidal, Rwsia, Gwlad Pwyl
	Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Roedd Dyfodoliaeth (Saesneg: Futurism, Eidaleg Futurismo) yn fudiad celfyddydol a diwylliannol yn yr Eidal ar ddechrau’r 20g a geisiai ddisodli ffurfiau traddodiadol a chyfleu yn eu lle, symudiad, grym ac egni prosesau mecanyddol.^[1]

Er yn ffenomen Eidalaidd yn bennaf, bu symudiadau tebyg yn Rwsia, Ffrainc a nifer o wledydd eraill.

Archwiliodd y Dyfodolwyr amrywiaeth fawr o gyfryngau, o beintio i gerflunio, llenyddiaeth, barddoniaeth, theatr, cerddoriaeth, pensaernïaeth, dawns, ffotograffiaeth, ffilm a hyd yn oed gastronomeg.

Maniffesto Marinetti

Y maniffesto *Futurismo* ar dudalen flaen papur newydd *Le Figaro*, Paris, 20 Chwefror 1909

Prif sylfaenydd mudiad y Futuristi oedd y bardd Filippo Tommaso Marinetti a ysgrifennodd am 'harddwch cyflymdra' ac am 'chwalu amgueddfeydd a llyfrgelloedd' am iddyn nhw fod yn perthyn i ddiwylliant traddodiadol. Roedd am weld celfyddyd yn datblygu'n barhaus i'r dyfodol. Y newydd sbon disodli'r diweddaraf yn am iddi fod yn sych a statig a pherthyn i'r gorffennol yn barod.

Cyhoeddodd ei Manifesto del Futurismo ym 1908 a ymddangosodd yn gyntaf mewn cyfrol o farddoniaeth a gyhoeddwyd ym Milan ym ac wedyn mewn papur newydd Eidalaidd Gazzetta dell'Emilia. Ail-gyhoeddwyd y maniffesto yn Ffrangeg ar dudalen flaen Le Figaro, un o brif bapurau newydd Ffrainc, ar 20 Chwefror, 1909.

Y Maniffesto Syflaenu Prif pwyntiau Manifesto del Futurismo, gan Filippo Tommaso Marinetti, 1908-9 ^[2]

Bwriadwn ganu am gariad at berygl, yr arferiad o egni a dewrder.
Arwriaeth, beiddgarwch a gwrthryfel bydd elfennau hanfodol ein barddoniaeth.
Hyd yma mae llenyddiaeth wedi addoli'r meddylfryd llonydd, ecstasi a chwsg. Bwriadwn gymell gweithredoedd ymosodol, anhunedd cynddeiriog, troed y rhedwr, y naid angheuol, y pwniad a'r bonclust.
Cadarnhawn bydd ysblennydd y byd yn fwy cyfoethog gyda harddwch newydd; harddwch cyflymdra. Car rasio ei foned wedi addurno gyda phibellau mawrion, fel seirff anadl ffrwydrol - mae car taranog fel marchog ar saeth yn fwy hyfryd na Buddugoliaeth Samothrace.
Dymunwn emyn i ddyn wrth yr olwyn llyw, sydd yn taflu gwaywffon ei enaid ar draws y ddaear, ar hyd cylch y blaned.
Rhaid i'r bardd ei dreulio ei hun gyda thân, ysblennydd a haelioni i chwyddo awydd brwd yr elfennau cyntefig.
Heb frwydr, nid oes harddwch fwy. Nid oes modd i waith heb gymeriad ymosodol fod yn waith-feistr. Rhaid creu barddoniaeth fel ymosodiad treisgar ar rymoedd anwybodus, i'w lleihau a'u llorio o flaen dyn.
Safwn ar benrhyn olaf y canrifoedd! Paham y dylem edrych yn ôl, pan rydan ni am dorri lawr drysau dirgel yr amhosib? Bu farw amser a lle ddoe. Rydan ni'n byw'n barod yn y diamod, gan ein bod wedi creu cyflymdra tragwyddol, hollalluog.
Bydden ni'n clodfori rhyfel – unig hylendid i'r byd – milwriaeth, gwladgarwch, arwydd dinistriol yr ymladdwyr rhyddid, syniadau hyfryd gwerth marw drostynt, a dirmyg i ferched.
Rydan ni am ddinistrio amgueddfeydd, llyfrgelloedd, academïau o bob math, ymladdwn foesoldeb, ffeministiaeth, pob llyfrdra oportiwnistiaeth ac iwtilitariaeth.
Canwn o dorfeydd mawrion, wedi'u cyffroi gan waith, gan bleser a'r terfysg; canwn am y llanw aml-liw, polyffonig o chwyldro mewn prif ddinasoedd modern; canwn i'r awydd nwyfus pob nos o ffatrïoedd arfau ac iardiau llongau'n llosgi gyda lleuadau trydanol treisgar; gorsafoedd rheilffordd drachwantus sydd yn bwyta seirff pluan fwg; ffatrïoedd yn hongian ar gymylau oddi ar eu llinellau o fwg troellog; pontydd sydd yn troedio'r afonydd fel cewri o fabolgampwyr, fflachio yn yr haul gyda disgleirdeb cyllyll, llongau stêm anturiaethus sydd yn gwyntio'r gorwel; trenau brestiau cyhyrog a'i holwynion yn sathru'r traciau fel carnau ceffylau enfawr wedi'u ffrwyno gan bibellau; a hediad llyfn awyrennau sydd a'i propelers yn clebran yn y gwynt fel baneri ac yn ein cymeradwyo fel torf frwdfrydig.

Mabwysiadwyd yn frwdfrydig syniadau Marinetti gan grŵp o arlunwyr ifanc ym Milan - Umberto Boccioni, Luigi Russolo a Carlo Carrà a datblygodd ei syniadaeth yn eu peintiadau a gyhoeddodd Manifesto dei pittori futuristi (mainiffesto peintwyr y dyfodol) ym 1910 gan ddatgan:

Rydan ni am ymladd yn ffyrnig yn erbyn crefydd eithafol, anymwybodol a snobyddlyd y gorffennol, sydd yn cael ei fwydo gan ddylanwad anfad amgueddfeydd. Rydan ni'n rebelio yn erbyn edmygedd diymadferth o hen gynfasau, hen gerfluniau a hen bethau, ac yn erbyn y brwdfrydedd dros bob dim sydd wedi'u pydru, yn fudur ac wedi'u rhydu gan amser; credwn fod y dirmyg cyffredin o bopeth ifanc, newydd a chalonogol mewn bywyd yn anghyfiawn ac yn drosedd. ^[3]^[4]

Cyfleu symudiad

Gyda dyfodiad yr oes fecanyddol ac ymddangosiad trenau, ceir ac awyrennau a oedd yn gallu cyrraedd cyflymderau nad oedd wedi'u gweld o'r blaen roedd y Futuristi am gyfleu cyffro a symudiad yr oes newydd yn eu celf ac yn disodli gwaith statig, traddodiadol.

Roedd diddordeb arbennig ganddynt yng ngwaith y ffotograffydd 19g Étienne-Jules Marey, a datblygodd gwaith crono-ffotogrffeg a oedd yn dangos am y tro cyntaf sut oedd symudiad mecanyddol pobl ac anifeilaidd. ^[5]

Roedd gwaith Marey'n arbennig o ddylanwadol i weithiau Futuristi fel Umberto Boccioni a'i gynfas Egni y Bieciwr (1913) sy'n cyfleu symudiad a bywiogrwydd biec a Giacomo Balla a'i waith enwog Egni Ci ar Dennyn^{[dolen farw]} sy'n dangos symudiad ci, tennyn a choesau perchnnog y ci wthi iddynt fynd am dro.

Cafodd waith y Futuristi Eidaleg ddylanwad dros fudiadau celfyddydol arloesol eraill, yn arbennig celf haniaethol (abstract), Ciwbiaeth, Suprematism, Lluniadaeth (Constructivism) a Dada.

Yn Rwsia ysbrydolwyd arlunwyr fel Kazimir Malevich a llenorion fel Vladimir Mayakovsky gan y mudiad Eidalaidd a chredwyd mudiad Dyfodoliaeth Rwsieg arloesol.

Rhyfel a Ffasgiaeth

Tra roedd llawer o fudiadau celfyddydol ac arlunwyr yr 20g yn gwrthwynebu rhyfel ac yn cyfleu ei erchyllterau. Roedd y Dyfodolwyr, ar y llaw arall, yn frwdfrydig dros ryfel a gwladgarwch ac o blaid i'r Eidal cymryd rhan yn y Rhyfel Byd Cyntaf.

Pwynt rhif 9 ym maniffesto Marinetti 1909 oedd Bydden ni'n clodfori rhyfel – unig hylendid i'r byd – milwriaeth, gwladgarwch, yr arwydd dinistriol ymladdwyr rhyddid, syniadau hyfryd gwerth marw drostynt, a dirmyg i ferched.

Lladdwyd sawl arlunydd y mudiad yn y rhyfel yn cynnwys Umberto Boccioni a'r pensaer Antonio Sant’Elia, dau o'r prif enwau. Gyda'r rhyfel ddaeth cyfnod wrth-sefydliadol a mwyaf arloesol Dyfodoliaeth i'w ben.

Yn dilyn y rhyfel cefnogodd llawer o Futuristi syniadaeth Ffasgiaeth a'r unben Benito Mussolini a ddaeth i rym yn y 1920au ac arweiniodd yr Eidal i drychineb yn Ail Ryfel Byd.

Fel y Ffasgwyr roedd llawer o'r Futuristi Eidalaidd yn wladgarwyr ac edmygwyr grym a thrais ac am weld moderneiddio ardaloedd gwledig de'r wlad. Ffurfiodd Marinetti blaid wleidyddol dyfodoliaeth (Partito Politico Futurista) ym 1918 a unodd gyda phlaid Ffasgaidd Mussolini y flwyddyn ganlynol.

Cydnabyddwyd a chefnogwyd Futurismo gan lywodraeth y Ffasgwyr wedi i Mussolini'n dod i rym ym 1922. Adeiladwyd nifer o adeiladu a cherfluniaeth yn steil Futurismo i glodfori'r gyfundrefn newydd.

Ymdrechodd Marinetti i wneud Futurismo unig arddull swyddogol yr Eidal ond gefnogodd Mussolini nifer o wahanol arddulliau celfyddydol, yn arbennig copïau o gelf oes Rhufeinig, er mwyn cadw'r arlunwyr a chyhoedd ar ei ochr.

Er i Futurismo cael ei gysylltu'n gryf gyda Ffasgiaeth, roedd ganddo gefnogwyr ac arlunwyr a oedd yn wrthwynebwyr y ffasgwyr. Ond ym 1924 gadawodd y Sosialwyr, Comiwnyddion ac Anarchwyr gynhadledd y Futuristi ym Milan er ni ddistewid yn llwyr lleisiau gwrth-ffasgaeth o fewn Dyfodolaeth yr Eidal tan y 1930au.^[6]. Bu un o brif feddylwyr neo-ffasgwyr cyfoes, Julius Evola yn aelod o'r Futuristi am gyfnod.

Futuristi (Dyfodolwyr)

Yr Eidal

Filippo Tommaso Marinetti
Benito Mussolini
Enrico Allimandi
Adone Asinari
Franco Asinari
Antonio Asturi
Fedele Azari
Giacomo Balla
Enzo Benedetto
Umberto Boccioni
Vittorio Bodini
Uberto Bonetti
BOT (Osvaldo Barbieri)
Anton Giulio Bragaglia
Paolo Buzzi
Francesco Cangiullo
Benedetta Cappa
Mario Carli
Enrico Carmassi
Sebastiano Carta
Carlo Carrà
Gianni Carramusa
Giuseppe Caselli
Enrico Cavacchioli
Primo Conti
Bruno Corra (Bruno Ginanni Corradini)
Tullio Crali
Auro D'Alba (Umberto Bottone)
Giulio D'Anna
Luigi De Giudici
Mino Delle Site
Fortunato Depero
Gerardo Dottori
Carlo Erba
Julius Evola
Farfa (Vittorio Osvaldo Tommasini)
Fillia (Luigi Enrico Colombo)
Luciano Folgore
Gesualdo Manzella Frontini
Achille Funi
Ivanhoe Gambini
Giacomo Giardina
Arnaldo Ginna (Arnaldo Ginanni Corradini)
Corrado Govoni
Guglielmo Jannelli
Giovanni Korompay
Mimì Maria Lazzaro
Michele Leskovic
Osvaldo Licini
Gian Pietro Lucini
Alberto Magnelli
Vincenzo Mai
Enzo Mainardi
Giorgio Michetti
Antonio Marasco
Emma Marpillero, Corradi
Pino Masnata
Silvio Mix
Sante Monachesi
Marisa Mori
Bruno Munari
Emilio Notte
Novo (Nello Voltolina)
Pippo Oriani
Nino Oxilia
Ivo Pannaggi
Giovanni Papini
Vittorio Piscopo
Enrico Prampolini
Francesco Balilla Pratella
Giuseppe Preziosi
Salvatore Quasimodo
Riccardo Ricas Castagnedi
Romolo Romani
Ottone Rosai
Pippo Rizzo
Mino Rosso
Luigi Russolo
Bruno Giordano Sanzin
Alberto Sartoris
Antonio Sant'Elia
Gino Severini
Ardengo Soffici
Fides Stagni
Tato (Guglielmo Sansoni)
Bruno Giordano Sanzin
Fides Stagni
Joseph Stella
Mario Sturani
Thayaht (Ernesto Michahelles)
Wladimiro Tulli
Vann'Antò
Ruggero Vasari
Lucio Venna, (Giuseppe Landsmann)
Mario Mirko Vucetich

Pensaeri

Mario Chiattone
Manlio Costa
Virgilio Marchi
Antonio Sant'Elia

Rwsia

Vladimir Mayakovsky
Kazimir Malevich
Alexander Rodchenko
Yakov Chernikhov
Velimir Chlebnikov
Natal'ja Sergeevna Gončarova
Michail Larionov

Tsiec

Rougena Zatkova

Ffrainc

Guillaume Apollinaire
Robert Delaunay
Marcel Duchamp
Fernand Léger
Paul Fort
Jules Maincave
Georges Bernanos

Hwngari

Béla Kádár
Lajos Kassák
Hugo Scheiber

Portiwgal

Fernando Pessoa

Catalonia

Joan Salvat-Papasseit

Brasil

Oswald de Andrade

Yr Ariannin

Alberto Hidalgo
Emilio Pettoruti

Cyfeiriadau

↑ "copi archif". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2021-06-12. Cyrchwyd 2021-06-20.
↑ "copi archif". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2020-05-22. Cyrchwyd 2015-03-11.
↑ http://www.wiw.net/pages.php?CDpath=3_5_252_298^{[dolen farw]}
↑ http://www.theartstory.org/movement-futurism.htm
↑ https://www.khanacademy.org/humanities/art-1010/wwI-dada/art-great-war/a/italian-futurism-an-introduction
↑ Art, Nationalism and War: Political Futurism inItaly (1909–1944) Dr Daniele Conversi, University of Lincoln, 2009 The Author Sociology Compass 3/1 (2009): 92–117, 10.1111/j.1751-9020.2008.00185.xJournal Compilation © 2009 Blackwell Publishing Ltd

[1] "copi archif". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2021-06-12. Cyrchwyd 2021-06-20.

[2] "copi archif". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2020-05-22. Cyrchwyd 2015-03-11.

[3] ttp://www.wiw.net/pages.php?CDpath=3_5_252_298^{[dolen farw]}

[4] ttp://www.theartstory.org/movement-futurism.htm

[5] ttps://www.khanacademy.org/humanities/art-1010/wwI-dada/art-great-war/a/italian-futurism-an-introduction

[6] Art, Nationalism and War: Political Futurism inItaly (1909–1944) Dr Daniele Conversi, University of Lincoln, 2009 The Author Sociology Compass 3/1 (2009): 92–117, 10.1111/j.1751-9020.2008.00185.xJournal Compilation © 2009 Blackwell Publishing Ltd

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]