Cawell gwyn
| Cawell gwyn Ileodictyon cibarium
| |
|---|---|
| Dosbarthiad gwyddonol | |
| Teyrnas: | Fungi |
| Dosbarth: | |
| Urdd: | Phallales |
| Teulu: | Phallaceae |
| Genws: | Ileodictyon[*] |
| Rhywogaeth: | Ileodictyon cibarium |
| Enw deuenwol | |
| Ileodictyon cibarium Tul. ex M.Raoul | |
Math a rhywogaeth o ffwng yn nheulu'r Phallaceae yw'r Cawell gwyn (Lladin: Ileodictyon cibarium; Saesneg: Basket Fungus).[1] 'Y Cincrwyn' yw'r enw ar lafar ar y grwp mae'r ffwng yma'n perthyn iddo a defnyddir y gair wethiau am siap pidyn. Nid yw'n derm gwyddonol. Lluosog y gair 'cingroen' yw 'cincrwyn'. Mae'n aml yn llysieuyn drewllyd tebyg i gaws llyffant sy'n tyfu fynychaf ar gloddiau. Mae'r teulu Phallaceae yn gorwedd o fewn urdd y Phallales.
Mae'r rhywogaeth hon o ffwng i'w chael yn Awstralia. Fe'i ceir hefyd yn Seland Newydd.
Lliw sborau'r fadarchen hon yw gwyrdd-frown. O ran siâp, disgrifir y capan, neu gap y fadarchen fel un heb gapan. Gelwir y rhan oddi tan y capan yn hadbilen (neu'n 'hymeniwm') a cheir sawl math: arwyneb llyfn, tegyll, chwarennau (tyllau bychan), rhychau ayb; mae gan y fadarchen hon yr hyn a elwir yn: gleba. O ran y broses o gymeryd maeth, fe'i disgrifir fel maethiad saproffytig.
Ffyngau[golygu | golygu cod]
Credir fod rhwng 2.2 a 3.8 miliwn o wahanol rywogaethau o ffwng, a'u bod yn perthyn yn nes at grwp yr anifeiliaid nag at blanhigion.[2] Gelwir yr astudiaeth o ffwng yn "feicoleg", sy'n dod o'r Groeg μύκης (mykes) sef 'madarchen'. Mae tua 120,000 o'r rhain wedi'u disgrifio gan naturiaethwyr megis Carolus Linnaeus, Christiaan Hendrik Persoon ac Elias Magnus Fries. Oherwydd mai prin iawn yw gwybodaeth gwyddonwyr am y pwnc hwn, mae tacson y ffyngau'n newid o ddydd i ddydd.[3] Credir bod oddeutu 20,000 o rywogaethau o ffyngau yng ngwledydd Prydain.
Aelodau eraill o deulu'r Phallaceae[golygu | golygu cod]
Mae gan Cawell gwyn ambell aelod arall yn y teulu hwn, gan gynnwys y canlynol:
Rhestr Wicidata:
| rhywogaeth | enw tacson | delwedd |
|---|---|---|
| Phallus annulatus | Phallus annulatus | |
| Phallus brasiliensis | Phallus brasiliensis | |
| Phallus caleyi | Phallus caleyi | |
| Phallus campanulatus | Phallus campanulatus | |
| Phallus caninus | Phallus caninus | |
| Phallus conicus | Phallus conicus | |
| Phallus esculentus | Phallus esculentus | |
| Phallus gigas | Phallus gigas | |
| Phallus haitangensis | Phallus haitangensis |  |
| Phallus maderensis | Phallus maderensis | |
| Phallus merulinus | Phallus merulinus | _Cooke_422428.jpg) |
| Phallus monachella | Phallus monachella | |
| Phallus multicolor | Phallus multicolor |  |
| Phallus tenuissimus | Phallus tenuissimus | |
| Phallus ultraduplicatus | Phallus ultraduplicatus |
Gweler hefyd[golygu | golygu cod]
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ Gwefan y Bywiadur; CELl, lle ceir enwau safonol Cymraeg. Adalwyd 21 Chwefror 2020.
- ↑ Erthygl Fungal Diversity Revisited: 2.2 to 3.8 Million Species gan Hawksworth DL ac Lücking R yn y dyddlyfr Microbiology Spectrum, cyfrol 5, rhif 4, tud. 79–95. Cyhoeddwyd Gorffennaf 2017; Microbiology Spectrum; isbn=978-1-55581-957-6
- ↑ Gwefan palaeos.com; adalwyd 21 Chwefror 2020.
Safonwyd yr enw Cawell gwyn gan un o brosiectau 
. Mae cronfeydd data Llên Natur (un o brosiectau Cymdeithas Edward Llwyd) ar drwydded agored CC 4.0. Chwiliwch am ragor o wybodaeth ar y rhywogaeth hon ar wefan Llên Natur e.e. yr adran Bywiadur, a chyfrannwch er mwyn datblygu'r erthygl hon ymhellach.