Carlos Fuentes

Carlos Fuentes
Ganwyd	11 Tachwedd 1928  Dinas Panamâ
Bu farw	15 Mai 2012  Dinas Mecsico
Dinasyddiaeth	Mecsico
Alma mater	Universidad Nacional Autónoma de México The Grange School, Santiago
Galwedigaeth	llenor, sgriptiwr, diplomydd, nofelydd, cyfreithiwr, newyddiadurwr, bardd-gyfreithiwr, rhyddieithwr, dramodydd, gohebydd gyda'i farn annibynnol, darlithydd, critig, polymath, bardd
Swydd	ambassador of Mexico to France
Cyflogwr	Prifysgol Pennsylvania Prifysgol Brown Prifysgol Columbia Prifysgol Harvard Prifysgol Princeton
Adnabyddus am	The Death of Artemio Cruz, Terra Nostra, The Hydra Head, The Old Gringo
Arddull	barddoniaeth, theatr
Priod	Rita Macedo, Silvia Lemus
Plant	Carlos Fuentes Lemus
Gwobr/au	Uwch-Groes Urdd Isabel la Católica, Gwobr Lenyddol Tywysog Asturias, Gwobr y Pedwar Rhyddid - Rhyddid Mynegiant, Gwobr Rómulo Gallegos, Gwobr Xavier Villaurrutia, Gwobr Miguel de Cervantes, Menéndez Pelayo International Prize, Gwobr Genedlaethol y Celfyddydau a Gwyddorau, Gwobr y Gymanwlad am Wasanaeth Rhagorol, Grinzane Cavour Prize, Belisario Domínguez Medal of Honor, Alfonso Reyes International Prize, Gwobr Formentor, Doethor Anrhydeddus Prifysgol Rydd Berlin, Doethor Anrhydeddus Prifysgol Caergrawnt, Doethor Anrhydeddus Prifysgol Harvard, Doethor Anrhydeddus Prifysgol Bordeaux Montaigne, Premio Real Academia Española, honorary doctorate of the University of Vigo, honorary doctorate of the University of the Balearic Islands, Uwch Swyddog y Lleng Anrhydedd, Urdd Isabel la Católica, Doethor Anrhydeddus Brifysgol Miami, Chevalier de la Légion d'Honneur, Urdd Teilyngdod Cenedlaethol, Urdd Teilyngdod (Chili), Q130553017
llofnod

Nofelydd, awdur straeon byrion, dramodydd, beirniad llenyddol, a diplomydd o Fecsico oedd Carlos Fuentes Macías (11 Tachwedd 1928 – 15 Mai 2012) a oedd yn un o brif lenorion el boom latinoamericano ac yn nodedig am ei nofelau arbrofol. Fe'i ystyrir yn un o awduron gwychaf llên Mecsico yn yr 20g.

Bywyd cynnar ac addysg

Ganed Carlos Fuentes Macías ar 11 Tachwedd 1928 yn Ninas Panama, Panama, i deulu Mecsicanaidd. Diplomydd o Veracruz oedd ei dad, a theithiodd y teulu ar draws Gogledd America, De America, ac Ewrop yn ystod magwraeth Carlos. Dysgodd Saesneg yn 4 oed yn Washington, D.C. a mynychodd yr ysgol yno. Yn 16 oed, symudodd Carlos i Ddinas Mecsico i astudio'r gyfraith ym Mhrifysgol Genedlaethol Mecsico. Yn y cyfnod hwn, fe gyfrannodd erthyglau at y papur newydd dyddiol Hoy, a dechreuodd ysgrifennu straeon byrion yn ei amser rhydd. Wedi iddo raddio, aeth Carlos i'r Swistir i astudio'r gyfraith ryngwladol yn yr Athrofa Astudiaethau Rhyngwladol (IHEI) yng Ngenefa.

Cafodd gyfnod gwrthryfelgar yn ei ddauddegau, yn groes i daliadau bwrdeisaidd ei rieni, ac ymunodd â'r Blaid Gomiwnyddol. Gadawodd y blaid ym 1962, ond disgrifiodd ei hun yn Farcsydd o hyd.

Gyrfa ddiplomyddol llywodraethol

Gwasanaethodd yn aelod o ddiprwyaeth Mecsico i'r Sefydliad Llafur Rhyngwladol ym 1950–52. Dychwelodd i famwlad ei deulu a gweithiodd i Brifysgol Mecsico ym 1955–56 ac yn swyddog diwylliannol i'r llywodraeth o 1957 i 1959.

Gwasanaethodd Fuentes yn llysgennad Mecsico i Ffrainc o 1975 i 1977. Penderfynodd Fuentes dderbyn y swydd honno er cof am ei dad, ond ymddiswyddodd yn sgil penodi Gustavo Díaz Ordaz, cyn-arlywydd Mecsico, yn llysgennad i Sbaen. Yn ystod arlywyddiaeth Díaz Ordaz llofruddiwyd cannoedd o brotestwyr gan y lluoedd arfog yn Tlatelolco, Dinas Mecsico, ac ildiodd Fuentes ei swydd ddiplomyddol i ddangos ei wrthwynebiad.

Gyrfa lenyddol

Ar gychwyn ei yrfa lenyddol, sefydlodd Fuentes y cylchgrawn llenyddol Revista Mexicana de literatura (1954–58). Cyhoeddodd ei gasgliad cyntaf o straeon byrion, Los días enmascarados, ym 1954, a'i nofel gyntaf, La región más transparente, ym 1958. Nodir ei ffuglen o'r cychwyn gan gyfuniad o elfennau realaidd a ffantastig, yn debyg i'r genre realaeth hudol; archwiliadau o ddiwylliant a hanes Mecsico ac America Ladin ynghyd â bydolwg gosmopolitanaidd; technegau megis yr ymson mewnol ac ôl-fflachiau; a chymysgedd o briodieithoedd gan ei gymeriadau. Mae'n debyg ei waith beiddgaraf ydy'r nofel Terra nostra (1975), ymdrech ganddo i gyfosod lleisiau'r awduron James Joyce o Ulysses ac Alexandre Dumas o Le Comte de Monte-Cristo.

Ysgrifennodd hefyd sawl drama, y pwysicaf ohonynt Todos los gatos son pardos (1970) sydd yn traddodi hanes y goncwest Sbaenaidd. Prif gymeriad y ddrama hon ydy La Malinche, un o'r Nahua a chariad Hernán Cortés a honnir iddi gyflafareddu rhwng y Sbaenwyr a'r Mecsicanwyr brodorol. Adolygwyd Todos los gatos gan Fuentes ar ffurf Ceremonias del alba ym 1991.

Cyhoeddodd Fuentes sawl cyfrol o feirniadaeth ar bynciau llên America Ladin a llenyddiaeth Sbaeneg, yn gyntaf oll La nueva novela hispanoamericana (1969) sydd yn ymwneud â'r "nofel newydd" a fu'n brif ffurf lenyddol el boom latinoamericano yn y 1960au a'r 1970au. Ysgrifennodd hefyd werthfawrogiad o feistri llenyddiaeth Sbaeneg glasurol, Miguel de Cervantes (Cervantes; o, la critica de la lectura; 1976), ac ysgrif hir yn trin a thrafod diwylliannau'r Sbaenwyr a'r Sbaen-Americanwyr, El espejo enterrado/Buried Mirror (1992), a gyhoeddwyd yn Sbaeneg ac yn Saesneg ar yr un pryd.

Ym 1987 rhoddwyd iddo Wobr Cervantes, y wobr lenyddol uchaf ei bri yn y byd Sbaeneg.

Bywyd personol

Priododd Fuentes â'r actores Rita Macedo (1925‍‍–93), un o sêr yr oes aur yn sinema Mecsico, ym 1959. Cawsant un ferch, Cecilia (g. 1962), cyn iddynt ysgaru ym 1973. Priododd Fuentes am yr eildro â'r newyddiadurwraig Silvia Lemus ym 1976, a chawsant un mab, Carlos (1973–99), ac un ferch, Natasha (1974–2005).

Bu farw Carlos Fuentes yn Ninas Mecsico ar 15 Mai 2012 yn 83 oed.

Llyfryddiaeth ddethol

Nofelau

• La región más transparente (1958).
• Las buenas conciencias (1959).
• Aura (1962).
• La muerte de Artemio Cruz (1962).
• Cambio de piel (1967).
• Terra nostra (1975).
• La cabeza de la hidra (1978).
• Una familia lejana (1980).
• Gringo viejo (1985).
• Cristóbal nonato (1987).
• Diana; o, la cazadora solitaria (1994).
• La frontera de cristal: una novela en nueve cuentos (1995).
• Los años con Laura Díaz (1999).
• Instinto de Inez (2001).
• La voluntad y la fortuna (2008).

Casgliadau o straeon byrion

• Los días enmascarados (1954).
• Constancia, y otras novelas para vírgenes (1989).
• El naranjo; o, los círculos del tiempo (1993).
• Inquieta compañía (2004).
• Todas las familias felices (2006).

Dramâu

• Todos los gatos son pardos (1970).

Ysgrfiau a beirniadaeth

• La nueva novela hispanoamericana (1969).
• Cervantes; o, la critica de la lectura (1976).
• El espejo enterrado/Buried Mirror (1992).