Neidio i'r cynnwys

Bomio edau

Oddi ar Wicipedia
Bomio edau
Mathgweu, graffiti, celf stryd Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
Gweu-thredu - enghraiff yn Eisteddfod Pontypridd 2024

Mae bomio edau neu gweu-thredu[1] yn fath o graffiti neu gelf stryd sy'n cyflogi arddangosfeydd lliwgar o wau neu grosio edau neu ffibr yn hytrach na baent neu sialc. Fe'i gelwir hefyd yn Saesneg yn yarn bombing, yarn storming, guerrilla knitting, kniffiti, urban knitting, neu graffiti knitting.

Cymhelliant

[golygu | golygu cod]

Er y gall rhai darnau celf bomio edau bara am flynyddoedd, fe'u hystyrir yn an-barhaol, ac, yn wahanol i fathau eraill o graffiti, gellir eu symud yn hawdd os oes angen. Serch hynny, mae'r arfer yn dal i fod yn anghyfreithlon mewn rhai awdurdodaethau, er nad yw'n aml yn cael ei erlyn yn rymus.[2]

Tra efallai bod mathau eraill o graffiti yn fynegiannol, addurniadol, tiriogaethol, yn rhoi sylwebaeth cymdeithasol-wleidyddol, yn hysbysebu neu'n fandaliaeth, roedd bomio edau i ddechrau bron yn gyfan gwbl am adennill a phersonoli lleoedd cyhoeddus di-haint neu oer.[3] Ers hynny mae wedi datblygu gyda grwpiau gwau graffiti a chrosio ledled y byd, pob un â'i agendâu ei hun a nawr mae prosiectau gwau graffiti cyhoeddus yn cael eu rhedeg.[4]

Gweu-thredu yn Llanbedr Pont Steffan i groesawu'r Eisteddfod Genedlaethol i'r ardal yn 2022

Yn ôl Manuela Farinosi a Leopoldina Fortunati, mae bomio edau wedi dod yn gyfystyr â’r mudiad ffeministaidd presennol yn rhannol oherwydd ei fod yn adennill gweithred draddodiadol fenywaidd (h.y. gwau a / neu grosio) i'w gymryd rhan yn yr olygfa graffiti traddodiadol gwrywaidd.[5] Mae'r menywod a'r merched sy'n rhan o'r isddiwylliant bomio edau yn amrywiol o ran hil, oedran, rhywioldeb, dosbarth, ac ati, ac maent yn creu lle iddyn nhw eu hunain a'u celf ym mhobman o gampysau coleg i barciau cyhoeddus. Y creu a'r cadw o'r llefydd hyn yw'r hyn sy'n cymell rhai o'r cyfranogwyr, rhai nad ydynt erioed wedi gallu cyrchu gofod celf wleidyddol o'r blaen. Yn ei herthygl am fomio edau, mae Joanna Mann yn egluro'r cydbwysedd rhwng y gelf a gwleidyddiaeth, "Rwy'n dadlau bod bomio edau yn gwneud mwy na ffemineiddio'r ddinas, oherwydd bod gan y mympwy ynddi'r gallu i gynyddu ein sylw i fydoedd arferol mewn cyfres o ystumiau micro-wleidyddol."[6]

Gweu-thredu yng Nghymru

[golygu | golygu cod]

Gwelwyd enghreifftiau o weu-thredu yng Nghymru i ddathlu Cymreictod - fel adeg Eisteddfod Genedlaethol Cymru Ceredigion 2022 pan welwyd enghreifftiau ar draws tref Llanbedr Pont Steffan. Roedd rhain yn cynnwys delweddau o symbolau Cymru megis y Ddraig Goch. Gwelwyd hefyd weu-thredu yn Eisteddfod Genedlaethol Pontypridd 2024 gyda symbolau Cymru ar hyd tref Pontypridd i groesawu'r Eisteddfod i'r dref.

Hanes

[golygu | golygu cod]
Cerflun o Johann Nestroy ger Nestroyplatz, Fienna

Credir bod yr arfer wedi tarddu yn yr UD gyda gwewyr o Texas yn ceisio dod o hyd i ffordd greadigol i ddefnyddio eu prosiectau gwau dros ben neu heb eu gorffen, ond ers hynny mae wedi lledaenu ledled y byd.[2][3][7]

Priodolwyd dechrau'r symudiad hwn i Magda Sayeg, 37, o Houston, sy'n dweud iddi gael y syniad gyntaf yn 2005 pan orchuddiodd handlen drws ei bwtîc gyda chlyd wedi'i wneud yn arbennig.[8]

Moose, Amgueddfa celf comig, Frankfurt

Roedd Bill Davenport, artist o Houston, yn creu ac yn arddangos gwrthrychau wedi'u gorchuddio â chrosio yn Houston yn y 1990au, a nododd yr Houston Press y gallai "Bill Davenport gael ei alw'n hen ddyn mawreddog cerflun crosio Houston."[9] Roedd yr artist Shanon Schollian yn gwau clydau stwmp yn 2002 am stympiau coed toredig yn Oregon.[10] Cafodd The Knit Knot Tree gan y Jafagirls[11] yn Yellow Springs, Ohio sylw rhyngwladol yn 2008.

Symudodd y symudiad ymlaen o 'glydau' syml pan ddaeth arloesedd y 'stori bwytho'. Priodolwyd y cysyniad i Lauren O'Farrell[12] (sy'n creu ei chelf stryd o dan yr enw gwau graffiti Deadly Knitshade), o Lundain, y DU, a sefydlodd grŵp gwau graffiti cyntaf y ddinas Knit the City. Mae'r 'cysyniad stori bwytho' yn defnyddio creaduriaid, cymeriadau ac eitemau amigurumi wedi'u gwneud â llaw i adrodd naratif neu ddangos thema. Cofnodwyd hyn gyntaf gyda darn celf "Web of Woe"[13] gan Knit the City ym mis Awst 2009.

Y grŵp Knit the City hefyd oedd y cyntaf i ddefnyddio term Saesneg O'Farrell 'yarnstorming' i ddisgrifio eu gwau graffiti, fel dewis arall yn lle'r term mwy poblogaidd 'yarnbombing'.[14][15]

Mae poblogrwydd bomio edau wedi lledu ledled y byd. Yn Ninas Oklahoma gwnaeth siop Collected Thread Ardal bomio edau'r Rhanbarth Plaza y ddinas ar 9 Medi 2011 i ddathlu eu pen-blwydd y siop yn dair blwydd oed,[16] ac yn Awstralia mae grŵp o'r enw'r Twilight Taggers yn cyfeirio atynt eu hunain fel 'artistiaid ffibr'.[17] Sefydlodd Joann Matvichuk o Lethbridge, Alberta y Diwrnod Rhyngwladol Bomio Edau, a ddathlwyd yn gyntaf ar 11 Mehefin 2011.[18]

Er bod darnau celf bomio edau i'w cael yn nodweddiadol mewn ardaloedd trefol, Stephen Duneier, aka Yarnbomber, oedd y cyntaf i'w gyflwyno i'r anialwch gyda nifer o brosiectau a ganiateir yng Nghoedwig Genedlaethol Los Padres ar ddechrau yn 2012.[19]

Daeth y Craft Club Yarnbombers (Emma Curley, Helen Thomas, Gabby Atkins, Claire Whitehead a Rebecca Burton) yn ddeiliaid Record Byd Guinness ar gyfer yr arddangosfa fwyaf o gerfluniau crosio, pan wnaethant edafu hosbis plant gyda 13,388 o eitemau wedi'u crosio.[20] Maent hefyd wedi dod â bomio edau i'w cymuned yn Essex trwy fomio edau blychau post.[21]

Mae Yarn Bombing Los Angeles (YBLA) yn gasgliad bomio edau wedi'i leoli yn Los Angeles, CA. Mae'r grŵp yn disgrifio'u hunain fel grŵp o weuwyr gerila sydd wedi bod yn cydweithredu ers 2010. Maent yn cynnal cyfarfodydd misol i ddatblygu cynlluniau ar gyfer digwyddiadau, i rannu technegau, datblygu eu cymuned gyfunol, ac ati. Ar hyn o bryd mae ganddyn nhw mwy na 10 o brosiectau ar y gweill ledled Los Angeles a chymunedau cyfagos.[22]

Beirniadaeth

[golygu | golygu cod]
Bomio edau i mewn a rhwng canghennau coed

Mae bomio edau wedi bod yn destun rhywfaint o graffu am yr effaith amgylcheddol negyddol bosibl y gall yr edau cael wrth ei rhoi ar blanhigion. Gall edau gyfyngu ar gynhyrchu sudd ar goed a chyfyngu ar dyfiant.[23] Mae angen tynnu a glanhau'r deunydd wedi'i wau; os cânt eu gadael ar ôl, mae'r darnau celf yn mynd yn soeglyd ac mae ffibrau synthetig llygru'r amgylchedd.[24]

Fe wynebodd yr arlunydd stryd Olek drafferth gyfreithiol ar ôl i’w darn celf heb awdurdod mewn amgueddfa danddwr ddifrodi bywyd morol, yr union achos yr oedd yn ceisio codi ymwybyddiaeth amdano.[25]

Mae rhai pobl yn awgrymu, yn lle gwastraffu gwau i wneud celf, y dylai pobl wneud siwmperi ar gyfer y digartref.[24]

Oriel

[golygu | golygu cod]
  • Bomio edau ar stryd, Efrog Newydd, 2006
    Bomio edau ar stryd, Efrog Newydd, 2006
  • Bomio edau ar beic, Efrog Newydd, 2010
    Bomio edau ar beic, Efrog Newydd, 2010
  • Bomio edau, yr Iseldiroedd, 2011
    Bomio edau, yr Iseldiroedd, 2011
  • Graffiti gweu, ar danc o flaen Amgueddfa Hanes Milwrol, Dresden, yr Almaen, 2013
    Graffiti gweu, ar danc o flaen Amgueddfa Hanes Milwrol, Dresden, yr Almaen, 2013
  • Bomio edau mewn stryd, Alicante, Sbaen, 2013
    Bomio edau mewn stryd, Alicante, Sbaen, 2013
  • Bomio edau ar drên, Łódź, Gwlad Pwyl, 2013
    Bomio edau ar drên, Łódź, Gwlad Pwyl, 2013
  • "Knit the Bridge" digwyddiad bomio edau ar y Pont Andy Warhol, Pittsburgh, UDA, 2013
    "Knit the Bridge" digwyddiad bomio edau ar y Pont Andy Warhol, Pittsburgh, UDA, 2013
  • Bomio edau ar bont, Cesenatico, yr Eidal, 2014
    Bomio edau ar bont, Cesenatico, yr Eidal, 2014
  • Darn celf bomio edau Lizards Mouth gan Stephen Duneier, Santa Barbara, Califfornia, 2014
    Darn celf bomio edau Lizards Mouth gan Stephen Duneier, Santa Barbara, Califfornia, 2014
  • Darn celf bomio edau Alien Campsite gan Stephen Duneier, Santa Ynez, Califfornia, 2015
    Darn celf bomio edau Alien Campsite gan Stephen Duneier, Santa Ynez, Califfornia, 2015
  • Bomio edau ar y mainc Jan Karski, Efrog Newydd, 2015
    Bomio edau ar y mainc Jan Karski, Efrog Newydd, 2015
  • Bomio edau yng nghyfarfod y Chaos Computer Club, Hamburg, yr Almaen, 2016
    Bomio edau yng nghyfarfod y Chaos Computer Club, Hamburg, yr Almaen, 2016
  • Y 'Thank You Tree'
    Y 'Thank You Tree'

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ "Dwi am gynnig gair newydd Cymraeg am 'yarn bombing', sef "gweu-thredu". Gobeithio ychydig yn well na'r llafurus, "bomio edau" @geiriadur 🧶#Eisteddfod". Twitter @SionJobbins. 7 Awst 2024.
  2. ↑ 2.0 2.1 Wollan, Maria (18 Mai 2011). "Graffiti's Cozy, Feminine Side". The New York Times.
  3. ↑ 3.0 3.1 Anonymous (2009-01-21). "Knitters turn to graffiti artists with 'yarnbombing'". London: The Telegraph. Cyrchwyd 2009-05-25.
  4. ↑ McGovern, Alyce (6 Mawrth 2014). "Knit one, purl one: the mysteries of yarn bombing unravelled". The Conversation. Cyrchwyd 6 Mawrth 2014.
  5. ↑ Farinosi, Manuela; Fortunati, Leopoldina (Ebrill 2018). "Knitting Feminist Politics: Exploring a Yarn-Bombing Performance in a Postdisaster City.". Journal of Communication Inquiry 42 (2): 138–165. doi:10.1177/0196859917753419.
  6. ↑ Mann, Joanna (Mawrth 2015). "Towards a politics of whimsy: yarn bombing the city.". Area 47 (1): 65–72. doi:10.1111/area.12164.
  7. ↑ Smee, Sebastian (2009-12-25). "Dave Cole takes knitting to new heights - The Boston Globe". Boston.com. Cyrchwyd 2010-09-01.
  8. ↑ The Wild and Woolly World of Yarn Bombing, Street Art's Soft Sensation Archifwyd 2019-03-06 yn y Peiriant Wayback BLOUINARTINFO.COM
  9. ↑ "Art: The Third Dimension" Archifwyd 2014-11-04 yn y Peiriant Wayback, Houston Press, 1 Mehefin 2000
  10. ↑ "nw drizzle monthly arts, music & culture e-zine". Nwdrizzle.com. 2001-09-11. Cyrchwyd 2013-05-09.
  11. ↑ "Jafagirls: YARNBOMBING".
  12. ↑ "London's graffiti knitters". Telegraph. Mai 2012. Cyrchwyd 5 Mai 2012.
  13. ↑ "London's Graffiti Knitters". Telegraph Travel. The Telegraph. Cyrchwyd 11 Mawrth 2012.
  14. ↑ Costa, Maddy (11 Hydref 2010). "The Graffiti Knitting Epidemic". The Guardian. Cyrchwyd 11 Mawrth 2012.
  15. ↑ Sillito, John (13 Mehefin 2009). "Knitting but not as we know it". BBC.
  16. ↑ "Collected Thread". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2019-11-10. Cyrchwyd 2020-03-10.
  17. ↑ "Twilight Taggers".
  18. ↑ Mollins, Julie (10 Mehefin 2011). "Graffiti knitters to hit streets on Yarnbombing Day". Reuters. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2015-10-10. Cyrchwyd 13 Mehefin 2011.
  19. ↑ Cooper, Arnie (8 Mawrth 2015). "The Guerrilla Art of the Yarnbomb Goes Natural". Newsweek Magazine. Cyrchwyd 10 Rhagfyr 2015.
  20. ↑ "Largest display of crochet sculptures".
  21. ↑ "Yarn bombers spread Essex commuter Christmas cheer". BBC News. 6 Rhagfyr 2014 – drwy www.bbc.co.uk.
  22. ↑ "about". Yarnbombing Los Angeles. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2018-04-17. Cyrchwyd 17 Ebrill 2018.
  23. ↑ Mann, Joanna (28 Ionawr 2017). "Knitting the archive: Shetland lace and ecologies of skilled practice". Cultural Geographies 25: 91–106. doi:10.1177/1474474016688911.
  24. ↑ 24.0 24.1 "'Yarn Bombing' Is The New Graffiti, But Is That OK?". The Odyssey Online. 22 Mawrth 2016. Cyrchwyd 2019-03-04.
  25. ↑ Thomas, Emily (20 Awst 2014). "Artist Olek's Underwater Crochet 'Bomb' May Have Killed Marine Life". Huffington Post. Cyrchwyd 4 Mawrth 2019.
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Bomio_edau&oldid=12971473"