Bauhaus

Oddi ar Wicipedia
Bauhaus
Enghraifft o'r canlynolarddull pensaernïol, symudiad celf, arts educational institution, sefydliad Edit this on Wikidata
MathNeues Bauen Edit this on Wikidata
Daeth i ben1933 Edit this on Wikidata
Rhan oBauhaus and its Sites in Weimar, Dessau and Bernau Edit this on Wikidata
Dechrau/Sefydlu1919 Edit this on Wikidata
Lleoliad yr archifBauhaus Archive Edit this on Wikidata
SylfaenyddWalter Gropius Edit this on Wikidata
RhagflaenyddWeimar Saxon-Grand Ducal Art School Edit this on Wikidata
OlynyddPrifysgol Bauhaus Edit this on Wikidata
Enw brodoroldas Staatliche Bauhaus Edit this on Wikidata
Gwladwriaethyr Almaen Edit this on Wikidata
RhanbarthDessau-Roßlau, Weimar, Berlin Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
Adeilad y Bauhaus, Dessau
Adeilad y Bauhaus, Dessau

Roedd y Bauhaus (Almaeneg: bauen "adeiladu" + haus "tŷ") yn goleg celf, cynllunio a pensaernïaeth Almaenig o 1919-1933 a fu'n ddylanwadol ar ddyluniad modern yn ystod ail hanner yr 20g.

Sefydlwyd gan y pensaer Walter Gropius. Ei fwriad oedd uno celf, dylunio a phensaerniaeth.

Syniadaeth[golygu | golygu cod]

Logo'r Bauhaus

Credai sylfaenwyr y Bauhaus roedd angen diwygio'r modd a ystyriwyd celf a phensaernïaeth i fod yn gyfrwng i drawsnewid cymdeithas a chreu gwell bywydau i bobl gyffredin.

Edrychai'r Bauhaus ar ddylunio mewn ffordd wyddonol. Rhoddwyd pwyslais ar godi statws crefftau i’r un lefel â chelf gain a phwysigrwydd dylunio ac ymarferoldeb defnydd ar gyfer cynnyrch masnachol i'r cyhoedd.[1]

Walter Gropius, 1919

Roedd y darlithwyr y Bauhaus yn cynnwys rhai o’r artistiaid mwyaf y cyfnod fel: Herbert Bayer, Lyonel Feininger, Walter Gropius, Johannes Itten, Wassily Kandinsky, Paul Klee, László Moholy-Nagy, Piet Mondrian, Ludwig Mies van der Rohe a Victor Vasarely.

Bu rhaid i fyfyrwyr gymryd cwrs sylfaen yn gyntaf er mwyn astudio egwyddorion craidd.

Penodwyd y peintiwr Johannes Itten ym 1919 i ddatblygu'r cwrs sylfaen. Yn lle copïo ac astudio gwaith arlunwyr enwog fel oedd yr arfer, o dan Itten bu'r myfyrwyr yn arbrofi ac yn archwilio lliw, ffurf, defnyddiau mewn awyrgylch rhydd. Gadwodd Ittens ym 1922 wrth i Gropius rhoi mwy o bwyslais ar dechnoleg a phenodwyd y constuctavist László Moholy-Nagy yn ei le.[2]

Ym 1928 ymddiswyddodd Gropius fel cyfarwyddwr a'i ddilynwyd gan y pensaer Hannes Meyer. Yn parhau gyda'r egwyddor o ddylunio ar gyfer cynhyrchu masnachol eang, ond yn symud i ffwrdd o elfennau o'r cwricwlwm oedd yn teimlo'n rhy ffurfiol gan bwysleisio defnydd cymdeithasol pensaernïaeth er budd y cyhoedd yn hytrach na moethusrwydd preifat. Bu hysbysebu, teipograffi a ffotograffiaeth yn amlwg yn gwaith y Bauhaus o dan ei arweiniad.

Gwrthwynebiad[golygu | golygu cod]

Crud babi, 1922

Lleolwyd y Staatliches Bauhaus (Bauhaus Dinesig) yn wreiddiol yn nhref Weimar. Bu tref fach Weimar yn ganolfan llywodraeth Yr Almaen yn dilyn yr Rhyfel Byd Cyntaf.

Adnabyddir y cyfnod rhwng 1919 a 1933 yn yr Almaen fel Cyfnod Gweriniaeth Weimar a fu'n nodweddiadol am rhyddid a chreadigrwydd celfyddydol yn erbyn cefndir o ymladd gan grwpiau gwleidyddol Comiwnyddol ac asgell de, problemau economaidd a thlodi difrifol.

Fel canlyniad i'r problemau hyn, tyfodd gefnogaeth i Adolf Hitler a'r Natsïaid a oedd yn gweld celf fodern yn groes i'w syniadaeth eithafol. Fe gondemnion nhw'r Bauhaus am fod yn Iddewig ac yn gomiwnyddol ac am fod yn Entartete Kunst (sef 'celf ddirywiedig').[3]

Ym 1925 bu rhaid i symud i Dessau oherwydd problemau ariannol a gwrthwynebiad y Natsïaid yn Weimar.

Roedd Dessau'n dref ddiwydiannol gan roi'r cyfle i gydweithio gyda llawer o'r cwmnïau lleol i gynllunio eu cynnyrch. Ym 1928 ymddiswyddodd Gropius fel cyfarwyddwr a'i ddilynwyd gan y pensaer Hannes Meyer. Ond pan daeth y Natsïaid i rym yn Dessau hefyd ymddiswyddodd Hannes Meyer ym 1930.

Roedd rhaid i'w olynydd Ludwig Mies van der Rohe cynnal y sefydliad yn wyneb gwrthwynebiad cynyddol. Bu rhaid symud yr ysgol eto ym 1932, y tro yma i Berlin cyn i'r Natsïaid gorfodi ei chau'n gyfan gwbl y flwyddyn ganlynol.[4]

Dylanwad[golygu | golygu cod]

Model cyfrifiadurol o'r Gadair 'Wassily' gan Marcel Breuer

Gorfodwyd llawer o ddarlithwyr, arlunwyr a myfyrwyr a oedd yn gysylltiedig â'r Bauhaus ffoi o'r Almaen, sawl un i'r Unol Daleithiau fel Walter Gropius i Brifysgol Harvard, a Marcel Breuer a Joseph Albers ym Mhrifysgol Yale.

Wedi'r Ail Ryfel Byd daeth syniadaeth a ddatblygwyd gan y Bauhaus yn un o brif ddylanwadu dylunio a phensaernïaeth Moderniaeth a mae ei ôl i'w weld ar y cynnych, dodrefn, adeiladau, teipograffi, hysbysebion a thechnoleg a defnyddiwn bob dydd heddiw. [5][6]

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. http://www.theartstory.org/movement-bauhaus.htm
  2. "copi archif". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2015-02-18. Cyrchwyd 2015-02-12.
  3. http://www.arthistoryunstuffed.com/bauhaus-the-fate-of-the-bauhaus/
  4. The 20th-Century art book.|year=2001|publisher=Phaidon Press|location=London|isbn=0714835420|edition=Reprinted.
  5. http://www.architectweekly.com/2012/12/why-was-bauhaus-style-so-important.html
  6. Bauhaus Culture: From Weimar to the Cold War, Kathleen James-Chakraborty, ISBN 0816646880, ISBN 978-0816646883, University of Minnesota Press (18 July 2006)

Dolenni allanol[golygu | golygu cod]

Ffont yn seiliedig ar gynllun arbrofol Herbert Bayers 1925