Ann Rees (Ceridwen)
| Ann Rees | |
|---|---|
 | |
| Ganwyd | 9 Gorffennaf 1874  Pentre Gwenlais |
| Bu farw | 19 Hydref 1905 New Jersey |
| Dinasyddiaeth |  Cymru |
| Galwedigaeth | meddyg, bardd, ysgrifennwr |
Roedd Ann Rees (Ceridwen) (9 Gorffennaf 1874 – 19 Hydref 1905) yn fardd ac yn llenor Cymraeg ac yn un o'r menywod Cymreig cynharaf[1] i gymhwyso yn feddyg.
Cefndir[golygu | golygu cod]
Ganwyd Ann Rees ym Mhentre Gwenlais ger Landybie yn ferch i Edwin Rees, llafurwr, a Mary E. Rees (née Davies) ei wraig. Roedd ei theulu yn aelodau amlwg o enwad yr Undodiaid. Cafodd ei haddysgu yn Ysgol Gwynfryn, Rhydaman, ysgol a oedd yn cael ei gadw gan Watcyn Wyn[2] ac a ddaeth yn enwog am y nifer o feirdd a llenorion a addysgwyd yno.
Bardd a llenor[golygu | golygu cod]
Roedd Ceridwen yn dod o deulu llengar amlwg ar ochr ei mam. Roedd Mary Rees yn barddoni o dan yr enw Dyffrynferch[3]. Roedd ei thaid Job Davies, Rhydderch Farfgoch, (1821 - 1887) yn fardd ac eisteddfodwr amlwg yn ei ddydd ac roedd y bardd a'r baledwr John Thomas (Ifor Cwmgwys), (1813 - 1866 ) yn ewythr iddi[4]'; roedd Ieuan Ddu Alltwen hefyd yn aelod o'i theulu[5]. Dysgodd Ann y gynghanedd a bu'n cystadlu mewn eisteddfodau lleol ac yn cyfrannu i gylchgronau Y Drych a Cymru. Cafodd ei derbyn yn aelod o Orsedd Beirdd Ynys Prydain yn Eisteddfod Genedlaethol Merthyr Tudful 1901 gan ddefnyddio'r enw barddol Ceridwen.
Meddyg[golygu | golygu cod]
Ym 1893 ymfudodd Ceridwen i New Jersey, UDA lle'r oedd ei ewyrth a'i modryb yn byw. Cofrestrodd fel disgybl yng Ngholeg Meddygol y Merched yng Nghlafdy Efrog Newydd lle graddiodd MD ym 1898. Sefydlodd practis meddygol llwyddiannus yn New Jersey.
Marwolaeth[golygu | golygu cod]
Ym mis Medi 1905 dychwelodd Ceridwen i Gymru i ymweld â'i theulu gan wario 3 wythnos yn Llandybie cyn dychwelyd ar long i'r America. Tra ar y llong cymerwyd hi'n sâl gyda haint ar y frest, trodd yr haint yn niwmonia a bu farw yn ei chartref yn New Jersey 5 niwrnod ar ôl cyrraedd tir yn 31 mlwydd oed. Claddwyd ei gweddillion ym mynwent Fairview[6].
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ Cymru Cyf 55, 1918 Pen yr Yrfa adalwyd 23 Ionawr 2018
- ↑ Cymru Cyfrol 31, 1906 Ann adalwyd 23 Ionawr 2018
- ↑ "WELSH LADY DOCTOR - Weekly Mail". Henry Mackenzie Thomas. 1905-12-23. Cyrchwyd 2018-01-22.
- ↑ Y Bywgraffiadur THOMAS, JOHN (‘ Ifor Cwmgwys ’; 1813 - 1866 ), bardd adalwyd 23 Ionawr 2018
- ↑ Y Casglwr Ieuan Ddu Alltwen - Huw Walters adalwyd 23 Ionawr 2018
- ↑ Yr ymofynydd Cyf. V rhif. 12 - Rhagfyr 1905 ANN CERIDWEN REE5, MD adalwyd 23 Ionawr 2018