Edward John Sartoris: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Crëwyd tudalen newydd yn dechrau gyda 'Roedd '''Edward John Sartoris''' (tua 1814 - 23 Tachwedd, 1888) yn dirfeddiannwr Prydeinig a gwleidydd Rhyddfrydol o...' |
B clean up |
||
| Llinell 7: | Llinell 7: | ||
Roedd [[Sir Gaerfyrddin (etholaeth seneddol)|Sir Gaerfyrddin]] yn cael ei gynrychioli yn [[Tŷ'r Cyffredin (Y Deyrnas Unedig)|Nhŷ'r Cyffredin]] gan ddau aelod seneddol wedi Deddf Diwygio Mawr 1832. Am nifer o flynyddoedd cyn 1868 tueddai etholiadau bod yn ddiwrthwynebiad, gyda'r ddau AS yn [[Y Blaid Geidwadol (DU)|Geidwadwyr]] ac yn aelodau wedi eu dewis, yn ymarferol, gan deulu pwerus Campbell, [[Ieirll Cawdor]].<ref name="Matthews">{{cite journal|last=Matthews|first=Ioan|date=June 1999|title=Disturbing the Peace of the County|journal=Welsh History Review |volume=19 |issue=3 |pages=453–486 |url=http://cylchgronaucymru.llgc.org.uk/browse/viewobject/llgc-id:1083764/article/000016791|accessdate=3 April 2011}}</ref> |
Roedd [[Sir Gaerfyrddin (etholaeth seneddol)|Sir Gaerfyrddin]] yn cael ei gynrychioli yn [[Tŷ'r Cyffredin (Y Deyrnas Unedig)|Nhŷ'r Cyffredin]] gan ddau aelod seneddol wedi Deddf Diwygio Mawr 1832. Am nifer o flynyddoedd cyn 1868 tueddai etholiadau bod yn ddiwrthwynebiad, gyda'r ddau AS yn [[Y Blaid Geidwadol (DU)|Geidwadwyr]] ac yn aelodau wedi eu dewis, yn ymarferol, gan deulu pwerus Campbell, [[Ieirll Cawdor]].<ref name="Matthews">{{cite journal|last=Matthews|first=Ioan|date=June 1999|title=Disturbing the Peace of the County|journal=Welsh History Review |volume=19 |issue=3 |pages=453–486 |url=http://cylchgronaucymru.llgc.org.uk/browse/viewobject/llgc-id:1083764/article/000016791|accessdate=3 April 2011}}</ref> |
||
Wedi'r Ail Ddeddf Diwygio, a basiwyd ym 1867 cynyddodd yr etholfraint yn sylweddol, gan ganiatáu i nifer fawr o ddynion o'r dosbarth gweithiol i bleidleisio am y tro cyntaf. Bu hynny, ynghyd ag anghytundebau ymysg aelodau Blaid Geidwadol yr etholaeth parthed ddewis ymgeiswyr priodol ar gyfer y drefn newydd, yn rhoi hyder i [[Plaid Ryddfrydol (DU)|Ryddfrydwyr]] [[Sir Gaerfyrddin|Sir Gar]] i benderfynu ymladd [[Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 1868|etholiad cyffredinol 1868]]. |
Wedi'r Ail Ddeddf Diwygio, a basiwyd ym 1867 cynyddodd yr etholfraint yn sylweddol, gan ganiatáu i nifer fawr o ddynion o'r dosbarth gweithiol i bleidleisio am y tro cyntaf. Bu hynny, ynghyd ag anghytundebau ymysg aelodau Blaid Geidwadol yr etholaeth parthed ddewis ymgeiswyr priodol ar gyfer y drefn newydd, yn rhoi hyder i [[Plaid Ryddfrydol (DU)|Ryddfrydwyr]] [[Sir Gaerfyrddin|Sir Gar]] i benderfynu ymladd [[Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, 1868|etholiad cyffredinol 1868]].<ref name="Matthews"/><ref>{{cite news|title=Election Intelligence. Carmarthenshire.|date=11 August 1868|work=[[The Times]]|page=10}}</ref> |
||
Yn hytrach na dewis aelod o'r bonedd lleol cynhenid, dewisodd y Rhyddfrydwyr Sartoris fel eu hymgeisydd; dyn gweddol newydd i'r ardal ''un o'r tu fas'', nad oedd yn ddarostyngedig i hen fuddiannau'r tirfeddianwyr traddodiadol. Roedd ei fuddiannau busnes yn [[Llanelli]], ardal ddiwydiannol, oedd yn tyfu'n gyflym, a rhan o'r sir lle byddai'r etholfraint newydd ar ei gryfaf, yn fanteisiol iddo hefyd. Gyda pheiriant etholaethol effeithlon, a drefnwyd i raddau helaeth gan weinidogion [[Anghydffurfiaeth|anghydffurfiol]] yr ardal, sicrhaodd Sartoris buddugoliaeth ysblennydd, gyda'i 3,280 o bleidleisiau yn hawdd ennill sedd gyntaf yr etholaeth. |
Yn hytrach na dewis aelod o'r bonedd lleol cynhenid, dewisodd y Rhyddfrydwyr Sartoris fel eu hymgeisydd; dyn gweddol newydd i'r ardal ''un o'r tu fas'', nad oedd yn ddarostyngedig i hen fuddiannau'r tirfeddianwyr traddodiadol. Roedd ei fuddiannau busnes yn [[Llanelli]], ardal ddiwydiannol, oedd yn tyfu'n gyflym, a rhan o'r sir lle byddai'r etholfraint newydd ar ei gryfaf, yn fanteisiol iddo hefyd. Gyda pheiriant etholaethol effeithlon, a drefnwyd i raddau helaeth gan weinidogion [[Anghydffurfiaeth|anghydffurfiol]] yr ardal, sicrhaodd Sartoris buddugoliaeth ysblennydd, gyda'i 3,280 o bleidleisiau yn hawdd ennill sedd gyntaf yr etholaeth. |
||
Dysgodd y Blaid Geidwadol a Chawdor gwers o gael eu trechu. Yn yr etholiad nesaf ym 1874 rhoddwyd mab ac etifedd Iarll Cawdor, yr [[Frederick Campbell, 3ydd Iarll Cawdor|Is-iarll Emlyn]], yn ymgeisydd yn hytrach na [[Ci arffed|chi arffed]] i'r teulu; a ddefnyddiwyd ''Y Sgriw'' (bygwth tenantiaid gyda'u torri allan a gweithwyr i gleientiaid Cawdor o golli eu gwaith); adenillwyd y sedd oddi wrth y Rhyddfrydwyr. |
Dysgodd y Blaid Geidwadol a Chawdor gwers o gael eu trechu. Yn yr etholiad nesaf ym 1874 rhoddwyd mab ac etifedd Iarll Cawdor, yr [[Frederick Campbell, 3ydd Iarll Cawdor|Is-iarll Emlyn]], yn ymgeisydd yn hytrach na [[Ci arffed|chi arffed]] i'r teulu; a ddefnyddiwyd ''Y Sgriw'' (bygwth tenantiaid gyda'u torri allan a gweithwyr i gleientiaid Cawdor o golli eu gwaith); adenillwyd y sedd oddi wrth y Rhyddfrydwyr. |
||
| Llinell 19: | Llinell 19: | ||
== Marwolaeth == |
== Marwolaeth == |
||
Bu farw yn Hampshire ym mis Tachwedd 1888 yn 74 mlwydd oed |
Bu farw yn Hampshire ym mis Tachwedd 1888 yn 74 mlwydd oed |
||
== Cyfeiriadau == |
== Cyfeiriadau == |
||
| Llinell 33: | Llinell 33: | ||
{{diwedd-bocs}} |
{{diwedd-bocs}} |
||
{{Rheoli awdurdod}} |
{{Rheoli awdurdod}} |
||
{{DEFAULTSORT:Sartoris, Edward John }} |
{{DEFAULTSORT:Sartoris, Edward John }} |
||
[[Categori:Aelodau Seneddol y Deyrnas Unedig]] |
|||
[[Categori:Gwleidyddion Cymreig y 19eg ganrif]] |
[[Categori:Gwleidyddion Cymreig y 19eg ganrif]] |
||
[[Categori:Marwolaethau 1888]] |
[[Categori:Marwolaethau 1888]] |
||
Fersiwn yn ôl 12:56, 12 Mawrth 2017
Roedd Edward John Sartoris (tua 1814 - 23 Tachwedd, 1888) yn dirfeddiannwr Prydeinig a gwleidydd Rhyddfrydol o dras Ffrengig.[1][2]
Bywyd Cynnar
Roedd Edward yn fab hynaf Urban Sartoris o Sceaux, ger Paris a'i wraig Matilda (née Tunno), cafodd ei eni yn Llundain a chafodd ei addysg yng Ngholeg y Drindod, Caergrawnt. Ym 1842 priododd y gantores opera Adelaide Kemble. Ym 1863, ar farwolaeth ewythr ei fam, Edward Tunno, etifeddodd ystadau yn Warnford, Hampshire a Llangennech, Sir Gaerfyrddin. Roedd yr ystâd Cymreig yn cynnwys dyddodion mawr o lo[3]
Gyrfa seneddol
Roedd Sir Gaerfyrddin yn cael ei gynrychioli yn Nhŷ'r Cyffredin gan ddau aelod seneddol wedi Deddf Diwygio Mawr 1832. Am nifer o flynyddoedd cyn 1868 tueddai etholiadau bod yn ddiwrthwynebiad, gyda'r ddau AS yn Geidwadwyr ac yn aelodau wedi eu dewis, yn ymarferol, gan deulu pwerus Campbell, Ieirll Cawdor.[4]
Wedi'r Ail Ddeddf Diwygio, a basiwyd ym 1867 cynyddodd yr etholfraint yn sylweddol, gan ganiatáu i nifer fawr o ddynion o'r dosbarth gweithiol i bleidleisio am y tro cyntaf. Bu hynny, ynghyd ag anghytundebau ymysg aelodau Blaid Geidwadol yr etholaeth parthed ddewis ymgeiswyr priodol ar gyfer y drefn newydd, yn rhoi hyder i Ryddfrydwyr Sir Gar i benderfynu ymladd etholiad cyffredinol 1868.[4][5]
Yn hytrach na dewis aelod o'r bonedd lleol cynhenid, dewisodd y Rhyddfrydwyr Sartoris fel eu hymgeisydd; dyn gweddol newydd i'r ardal un o'r tu fas, nad oedd yn ddarostyngedig i hen fuddiannau'r tirfeddianwyr traddodiadol. Roedd ei fuddiannau busnes yn Llanelli, ardal ddiwydiannol, oedd yn tyfu'n gyflym, a rhan o'r sir lle byddai'r etholfraint newydd ar ei gryfaf, yn fanteisiol iddo hefyd. Gyda pheiriant etholaethol effeithlon, a drefnwyd i raddau helaeth gan weinidogion anghydffurfiol yr ardal, sicrhaodd Sartoris buddugoliaeth ysblennydd, gyda'i 3,280 o bleidleisiau yn hawdd ennill sedd gyntaf yr etholaeth.
Dysgodd y Blaid Geidwadol a Chawdor gwers o gael eu trechu. Yn yr etholiad nesaf ym 1874 rhoddwyd mab ac etifedd Iarll Cawdor, yr Is-iarll Emlyn, yn ymgeisydd yn hytrach na chi arffed i'r teulu; a ddefnyddiwyd Y Sgriw (bygwth tenantiaid gyda'u torri allan a gweithwyr i gleientiaid Cawdor o golli eu gwaith); adenillwyd y sedd oddi wrth y Rhyddfrydwyr.
Bywyd amgen
Wedi colli ei yrfa Seneddol ymddeolodd Sartoris i'w ystâd, Parc Warnford yn Swydd Hampshire, ym 1874. Yn ddiweddarach y flwyddyn honno priododd ei fab, Algernon Sartoris, Nellie Grant, merch Arlywydd yr Unol Daleithiau Ulysses S. Grant, ar 21 Mai 1874 yn Ystafell Dwyreiniol y Tŷ Gwyn[6].
Roedd Satoris yn hwyliwr brwd ac ym 1878 enillodd ei gwch hwylio May Regata Afon Hamble.
Marwolaeth
Bu farw yn Hampshire ym mis Tachwedd 1888 yn 74 mlwydd oed
Cyfeiriadau
- ↑ Williams, William Retlaw (1895). The parliamentary history of the principality of Wales, from the earliest times to the present day, 1541-1895, comprising lists of the representatives, chronologically arranged under counties, with biographical and genealogical notices of the members, together with particulars of the various contested elections, double returns and petitions. Brecknock: Privately published. t. 50.
- ↑ "Our New Members of Parliament". The Times. 5 December 1868. t. 7.
- ↑ "Llangennech Park". Llanelli History. Cyrchwyd 3 April 2011.
- ↑ 4.0 4.1 Matthews, Ioan (June 1999). "Disturbing the Peace of the County". Welsh History Review 19 (3): 453–486. http://cylchgronaucymru.llgc.org.uk/browse/viewobject/llgc-id:1083764/article/000016791. Adalwyd 3 April 2011.
- ↑ "Election Intelligence. Carmarthenshire". The Times. 11 August 1868. t. 10.
- ↑ Charles and Hugh Brogan Mosley, editors, American Presidential Families (London, U.K.: Alan Sutton and Morris Genealogical Books, 1994), page 469.
| Senedd y Deyrnas Unedig | ||
|---|---|---|
| Rhagflaenydd: David Pugh |
Aelod Seneddol Sir Gaerfyrddin 1868 – 1874 |
Olynydd: Is-iarll Emlyn |