David Pugh (AS Caerfyrddin)

David Pugh
Ganwyd	1806  Llandeilo
Bu farw	12 Gorffennaf 1890  Llundain
Dinasyddiaeth	Cymru
Alma mater	Coleg Balliol, Rhydychen Ysgol Rugby Y Deml Ganol
Galwedigaeth	gwleidydd, cyfreithiwr, bargyfreithiwr
Swydd	Aelod o 24ain Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 23ain Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 19fed Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 18fed Senedd y Deyrnas Unedig, Aelod o 17eg Senedd y Deyrnas Unedig
Plaid Wleidyddol	Plaid Ryddfrydol
Tad	David Heron Pugh
Mam	Elizabeth Beynon

Roedd David Pugh (1806 – 12 Gorffennaf 1890) yn dirfeddiannwr ac yn wleidydd Cymreig a wasanaethodd fel Aelod Seneddol Sir Gaerfyrddin a Dwyrain Caerfyrddin.

Bywyd personol

Ganwyd David Pugh ym Manorafon, plasty ger Llandeilo, yn blentyn hynaf o dri i'r Cyrnol David Heron Pugh ac Elizabeth Benyon ei wraig.

Cafodd ei addysgu yn ysgol Rugby a Choleg Balliol, Rhydychen, lle raddiodd BA ym 1828.

Roedd yn ddibriod.

Gyrfa

Cafodd Pugh ei alw i'r Bar ym 1837 yn y Deml Ganol a bu yn ymarfer y gyfraith yn achlysurol ar Gylchdaith Gogledd Lloegr. O 1843 i 1852 yr oedd yn gadeirydd Llysoedd Chwarter Caerfyrddin.

Ei brif waith oedd fel meistr ei ystâd o tua 10,000 erw a'r dyletswyddau cyhoeddus y disgwyliwyd i sgweier o'i radd eu cyflawni yn y cyfnod. Fel amaethwr yr oedd yn cael ei hystyried yn arbenigwr ar fridio gwartheg byrgorn.

Gwasanaethodd fel Uchel Siryf Sir Gaerfyrddin yn y flwyddyn 1874.

Fe fu yn gapten yng nghatrawd milisia The Llandeilo Riffles

Gyrfa Wleidyddol

Ar farwolaeth David Saunders Davies, un o Aelodau Seneddol Ceidwadol Sir Gaerfyrddin ym 1857 etholwyd David Pugh i'w olynu yn ddiwrthwynebiad. Roedd ei ymrwymiad gwleidyddol ar adeg yr isetholiad yn amwys. Mae'n cael ei gyfrif fel aelod Rhyddfrydol, gan amlaf, er ei fod wedi derbyn sêl bendith y bonheddwyr Ceidwadol i'w ethol ac yn cael ei ddisgrifio fel un "annibynnol ei farn" yn ei gynhadledd dewis. Cafodd ei ailethol yn ddiwrthwynebiad yn etholiadau Cyffredinol 1859 a 1865. Bu cystadleuaeth yn Sir Gaerfyrddin yn etholiad Cyffredinol 1868 a safodd Pugh fel ymgeisydd Annibynnol gan ddod ar waelod y pôl. Gan mae'r ymgeisydd Rhyddfrydol daeth i'r brig, mae'n bosib y byddai Pugh wedi cadw ei sedd pe bai wedi sefyll dros yr achos Rhyddfrydol.

(Ymgeiswyr efo * wedi eu hethol)

Etholiad cyffredinol 1868: Etholaeth Sir Gaerfyrddin
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	Edward John Sartoris*	3,280	31.6
	Ceidwadwyr	John Jones*	2,942	28.3
	Ceidwadwyr	H Lavellin-Pukley	2,828	27.2
	Annibynnol	David Pugh	1,340	12.9

Ail afaelodd yn ei ddiddordebau seneddol ym 1884. Pan geisiodd Tŷ'r Arglwyddi rhwystro cynlluniau William Gladstone i ehangu'r bleidlais cafwyd protest mawr yng Nghaerfyrddin i gefnogi'r Prif Weinidog, ymysg y sawl oedd yn cefnogi'r brotest oedd David Pugh.

Cafodd Pugh ei ddewis fel ymgeisydd y Rhyddfrydwyr yn etholaeth newydd Dwyrain Caerfyrddin gan ennill y sedd gyda mwyafrif mawr dros ei wrthwynebydd Ceidwadol.

Etholiad Cyffredinol 1885 Dwyrain Caerfyrddin Nifer yr etholwyr 8,669
Plaid		Ymgeisydd	Pleidleisiau	%	±%
	Rhyddfrydol	David Pugh	4,487	67.9
	Ceidwadwyr	Syr Mowbray Lloyd	2,122	32.1
Mwyafrif			2,365	35.8
Y nifer a bleidleisiodd				76.2

Cafodd ei ailethol yn ddiwrthwynebiad yn etholiad 1886. Penderfynodd beidio sefyll yn etholiad 1890, ac y bu farw ychydig ddyddiau cyn yr etholiad.

Marwolaeth

Bu farw David Pugh yn yr Hotel Metropol yn Llundain ar 12fed Gorffennaf 1890 yn 84 mlwydd oed, claddwyd ei weddillion ym mynwent Llandeilo